"؛توقال العىسى كەلگەن بولىس"؛. جۇرت شەشە الماعان جۇمباقتىڭ سىرى اشىلدى

قازاق &ndash؛ ينتەللەكتۋالدى حالىق. وعان اۋىز ادەبيەتىندەگى ءتۇرلى جانر دالەل. سونىڭ ءبىرى &ndash؛ جۇمباق. سوڭعى ەكى جىل بويىندا كوپتەپ تاراپ, جەلىدەگىلەردىڭ باسىن داڭ قىلىپ, شەشىمى تابىلماي جاتقان ءبىر قازاق جۇمباعى بار ەكەن. ونىڭ سەبەبى ماعىناسىنىڭ قاتە بەرىلۋىندە كورىنەدى. ەتنوگراف-عالىم بولات بوپايۇلى وسىلاي دەيدى. سويتكەن ول كىسى qamshy سايتىنا «؛بولىسقا تاباق تارتۋ»؛ جۇمباعىنىڭ دۇرىس نۇسقاسىن ءارى ونىڭ شەشىمىن ۇسىندى.

باياعى زاماندا ءبىر اۋىلدا جاسانىپ قالعان كەمپىر-شال تۇرىپتى. ونىڭ جار دەگەندە جالعىز ۇلى, اي مەن كۇندەي سۇلۋ كەلىنى, ءبىر نەمەرەسى بولىپتى. ءبىر كۇنى قاريالاردىڭ جالعىز ۇلى جازىلماس اۋىرۋعا شالدىعىپ, اقىرى جاستاي دۇنيە ءسالىپتى.

بىر كۇنى جەسىر قالعان جاس سۇلۋ كەلىنشەككە كوزى تۇسكەن سول اۋىلداعى باي ءارى بولىس قاسىنا نوكەرلەرىن ەرتىپ الگى كەمىر-شالدىڭ ۇيىنە كەلەدى, ءسويتىپ قارالى كەلىندى توقالدىققا كۇشتەپ اكەتپەكشى بولىپتى. كەلىننىڭ قايىن اتاسى مەن قايىن ەنەسى بولىسقا ءبىر اق سارى باس مال سويىپ, ونى قوناق ەتىپتى. مال سويىلىپ جاتقاندا قايىن ەنەسى وشاق باسىندا جۇرگەن كەلىنىنە:

&ndash؛ كەلىن جان, مىنا بولىس تەگىن كەلمەپتى. سەنى توقالدىققا السام دەپ اتاڭ ەكەۋمىزگە ءسوز سالىپ وتىر. اتاڭ ەكەۋمىز جۇمعان اۋزىمىزدى اشا الماي, بولىستىڭ بەدەلىنەن جاسقانىپ, نە ايتارمىزدى بىلمەي وتىرمىز, دەيدى.

سوندا جاس كەلىن:

&ndash؛ ؛اپا, ەش الاڭداماڭىز. بولىس ەل باسقارىپ وتىرعان ەستى ۇلىق قوي. ۇلىقتىڭ ايتقانى ۇلى زاڭ. ونى ەلى اتقارادى. ال ۇلىق تا حالىقتىڭ ءسوزىن تىڭدايدى. اس جەگەننىڭ اۋزى جۇمساق بولادى. بولىسقا تارتاتىن استى مەن دايىندايىن, سىزدەر جاي اڭگىمەلەسىپ, ەش نارسەنىڭ قىلپىن بىلدىرمەي وتىرا بەرىڭىزدەر. قوناق كادە مەن اس سىيىنان كەيىن ول ماسەلە شەشىمىن تاباتىن بولادى, دەپتى.

كەلىننىڭ ايتۋى بويىنشا, كەمپىر-شال قوناقتارمەن اڭگىمەلەسىپ وتىرا بەرىپتى. ءبىر ۋاقىتتا ەت تە پىسەدى. كەلىن استاۋ تولى ەتتى قوناقتاردىڭ الدىنا اكەلىپ, اق داستارحانعا قويىپ, دالادا جۇرگەن ۇلىن شاقىرىپ: «؛بولىس اتاڭنان باتا سۇرا»؛, دەپتى. تاڭدايى تاقىلداپ تۇرعان 4-5 جاستاعى ۇل بالا:

ۇلىق اتا, ادال اسقا بەرشى باتا,
سىز كەلدىڭىز-اۋ پايعابار جاسقا.
سىز سالعان جولمەن حالىق ءجۇرسىن,
كەتپەسىن بۇل ومىردە ەشبىر قاتا! &ndash؛ دەپ باتا سۇراپتى.

سوندا استاۋعا سالىنعان كادەلى جىلىكتەردى كوزىنىڭ قىرىمەن ءبىر شالىپ وتكەن قاقسال بولىس, استاۋداعى اسقا ءبىر قاراپ, كەلىنگە ءبىر قاراپ:

ىشپەس جەردە سۋ بار,
جەمەس جەردە اس بار.
استاۋ تولى استا,
اقىل جەتپەس سىر بار.
جۇمباعىن شەشە الماس,
ءبىر جۇماق شىڭ بار! ؛&ndash؛ دەپ استان اۋىز دا تيمەستەن, نوكەرلەرىن ەرتىپ, رايىنان قايتىپ, ءۇن-تۇنسىز بەتىن سيپاپ اتتانىپ كەتكەن ەكەن.

سوندا كەلىن استاۋعا قانداي كادەلى جىلىكتەر سالعان؟

بۇل جۇمباق تاباق دەپ اتالادى. ونى بولىس پەن كەلىن عانا تۇسىنەدى. قالعاندارى اڭ-تاڭ بولىپ جۇباقتى شەشە المايدى. اۋىلدان الىستاعان سوڭ, بولىستىڭ نوكەرلەرىنىڭ ءبىرى:

&ndash؛ ؛بولىس, ءسىز استان اۋىز تيمەي, نە جاۋاپ قاتپاي, كەلىندى توقالدىققا الۋ رايىنان قايتىپ قالدىڭىز عوي. ءبىز تۇك تۇسىنە الماي قالدىق دەگەن ەكەن.

سوندا بولىس:

&ndash؛ ؛مىنا ەلدىڭ بولىسى مەن ەمەس. جاس بولسا دا, ايەل بولسا دا ناعىز ەل باسقاراتىن ناعىز دانا, اقىلدى جان سول ەكەن, دەپ تەرەڭ ويمەن كۇرسىنىپتى.

سوندا الگى جاعىمپاز نوكەر:

&ndash؛ ؛وي, بولىس-اۋ, ايەلدىڭ شاشى ۇزىن, اقىلى شولاق, ءوزى دە اقىماقتاۋ كورىنەدى. ءبىر قويدىڭ بار كادەلى جىلىكتەرىن استاۋعا تولتىرا ءبىر-اق تارتىپتى قوي. وندا تۇرعان نە بار؟ ەتكە تويىپ الىپ, جاس سۇلۋدى قويىنعا سالۋ كەرەك ەدى, دەپ جىلپىلداپتى.

قاباعى قاتۋلى بولىس:

&ndash؛ ؛ەي, اقىماق. اقىلىڭ تاماعىڭنان اسپايتىن قۋ سورلىسىڭ عوي. ول تاباق ؛&ndash؛ تاباق ەمەس. ول ماعان بەرگەن جاۋاپ. ونىڭ ءمانىن ءبىلىپ ال, دەپ ءبىر تىنىستاپ العان بولىس, ات ۇستىندە الدىنا تارتىلعان ءبىر استاۋ ەتتىڭ ءمان-ماعىناسىن بىلاي ءتۇسىندىرىپتى:

&ndash؛ ؛ول كەلىن, كەلىن ەمەس كەرىم ەكەن. استاۋعا جەتىم ارقا سالىپتى. ول ؛&ndash؛ كۇيەۋىم كەتىپ, جەسىر قالدىم دەگەنى؛ بۇلشىق ەتى جوق اسىق جىلىك سالىپتى. ول ؛&ndash؛ سۇيەنىشى جوق ۇلىم جەتىم قالدى دەگەنى؛ قويدىڭ جارتى جۇرەگىن سالىپتى. ول ؛&ndash؛ جۇرەگىم جارتى, كوڭىلىم ورتا دەگەنى؛ جەتىم باۋىر سالىپتى. ول ؛&ndash؛ تۋىستارىم كۇيەۋگە شىقانىمدى قالامايدى دەگەنى؛ قويدىڭ ءتىل مەن جاعىن كەسكىلەپ سالىپتى. ول ؛&ndash؛ سىزبەن ءتىل تابىسا المايمىن دەگەنى؛ سىنعان ەتى ويازداۋ ورتاڭ جىلىك سالىپتى. ول ؛&ndash؛ ازاماتىمىزدان ايىرىلىپ قارالى بولىپ وتىرمىز دەگەنى؛ ەتىنىڭ جارتىسى كەسىلگەن كارى جىلىك پەن قۇيقاسىنىڭ جارتىسى جوق باس سالىپتى. ول ؛&ndash؛ قارت قايىن اتام مەن قايىن اپام بار. ولاردى تاستاپ كەتە المايمىن دەگەنى؛ جالعىز تال قارا قابىرعا سالىپتى. ول ؛&ndash؛ قاتىنىڭمەن كەڭەس دەگەنى. تالاقتى ءۇش ءبولىپ سالىپتى. ول قاتىنىڭدى تالاق ەتىپ, باسىڭدى بوساتىپ كەل دەگەنى؛ ەتى ارشىلعان جاۋىرىن سالىپتى. ول ؛&ndash؛ اقىلىڭ بولسا وسى اۋىرتپالىقتاردى كوتەرە الاسىڭ با دەگەنى؛ قۋ قۇيىشاق پەن توقپان جىلىكتى سالىپ, ونىڭ ۇستىنە قۇيرىق مايمەن باسىپ قويىپتى. ول &ndash؛ بىزدەي قويشى, قۇلدى مايداي جۇمساق سەزىنىپ, شىنايى وتباسىمىزبەن قابىلداي الاسىڭ با دەگەنى؛ ونىڭ قاسىنا قوس بۇيرەكتىڭ بىرەۋىن جارىپ, بىرەۋىن ءبۇتىن كۇيىنشە قويىپتى. ول ؛&ndash؛ بۇيرەگىڭ بىتەۋ, قۋاتىڭ كۇشتى مە, جوق, جارتى بۇيرەكتەي ءالسىزسىڭ بە دەگەنى. مىنە, ءبىزدىڭ ءحال وسىلاي. ال ءسىزدىڭ حال قالاي, دەپ سۇراعانى. جارتى شيكى پىسكەن وكپە سالىپتى. ول ؛&ndash؛ ءىسىڭ شيكى بولسا ماعان وكپەلەمە دەگەنى. مەن ونىڭ اقىلى مەن ارىنا قول قويىپ ءۇنسىز, ءتىلسىز كەتتىم. اتام قازاق «؛بىلگەنىڭ ءبىر توعىز, بىلمەگەنىڭ توقسان توعىز. كوپ بىلسەڭ دە كوپتەن ارتىق بىلمەيسىڭ»؛. بىلگەنىڭ كوبەيگەن سايىن, بىلمەيتىنىڭنىڭ ودان دا كوپ ەكەنىن تۇسىنەتىن بولاسىڭ دەپ تەككە ايتپاعان عوي, &ndash؛ دەپ بولسىن اڭگىمەسىن تامامداپ العا قاراي جەلە جورتا جونەلىپتى.