«قوقان-لوقى», «جالعان دەرەك», «اكىم ورىنباسارى باستىعىن جاسىرۋى». تالعار مەكتەبىندەگى شۋ

الماتى وبلىسى تالعار قالاسىندا جاڭادان سالىنعان №25 مەكتەپتە وقۋ تىلىنە بايلانىستى شۋ ءالى جالعاسىپ جاتىر. العاشقى شۋدان كەيىن بىرنەشە ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ قاتىسۋىمەن جيىن ءوتىپ ماسەلە شەشىلگەندەي بولعان. مەكتەپ ارالاس ەمەس, و باستا جوسپارلانعانداي تەك قازاق تىلىندە وقىتىلادى دەلىنگەن. ءتيىستى قۇجاتتاردا دا سولاي جازىلادى. اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا دا مەكتەپ قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن بولدى دەپ بەينەمالىمدەمە جاسايدى. الايدا ەكى-ۇش كۇننەن بەرى شۋ قايتا شىقتى. سەبەبى ءبىلىم وشاعى ارالاس مەكتەپ بولىپ اشىلعالى جاتىر. بۇعان بالاسىن تەك قازاق مەكتەبىندە وقىتقىسى كەلەتىن اتا-انالار نارازى. داۋدىڭ ەكىنشى جاعىندا مەكتەپ ورىس تىلىندە دە وقىتاتىن &ndash؛ ارالاس بولسىن دەۋشى اتا-انالار تۇر. وسىنىڭ ءبارى جاڭا وقۋ جىلىنا ساناۋلى كۇندەر قالعاندا اتا-انالار مەن ساعاتى بولىنبەگەن ۇستازداردى ابدەن اۋرە سارساڭعا سالىپ وتىر.

قوقان-لوقى

الماتى وبلىسى اكىمدىگى مەن ءبىلىم باسقارماسىنان رەسمي تۇلعالار كەلەدى دەگەن سوڭ بۇگىن مەكتەپكە قوس تاراپتىڭ اتا-انالارى, قوعام بەلسەندىلەرى, جۋرناليستەر تاڭعى 10-نان باستاپ جينالدى. مەكتەپ كىرە-بەرىسىندە قىزمەتكەرلەر اتا-انالاردان قالاۋىنا قاراي قازاق نەمەسە ورىس سىنىبىنا قۇجات قابىلداپ وتىر. قامشى ءتىلشىسىنىڭ مەكتەپتىڭ وقۋ ءتىلى تۋرالى سۇراعىنا «؛مەكتەپ ارالاس بولادى دەپ شەشىلىپتى, سوندىقتان قوس سىنىپقا دا قۇجات قابىلداپ جاتىرمىز»؛ دەپ جاۋاپ بەردى.

وسى ارالىقتا مەكتەپ اۋلاسىندا بەلسەندىلەر مەن ءار تاراپتىڭ اتا-انالارى جۋرناليستەرگە تالاپتارىنىڭ ورىندى ەكەنىن ايتىپ, ءۋاجىن كەلتىرىپ جاتتى. مەكتەپ تازا قازاقشا بولسىن دەۋشىلەر, جالپى ارالاس مەكتەپكە قارسى ەمەستىگىن ايتادى.

تەك و باستا تالقىلانىپ, شەشىلىپ, زاڭ جۇزىندە بەكىتىلىپ قويىلعان نارسە ەشتەڭە تۇسىندىرمەستەن, حابارلاماستان وقۋ جىلى باستالاردا كۇرت وزگەرىپ كەتكەنىنە نارازى.

ال مەكتەپتە ورىس سىنىپتارى دا بولسىن دەۋشى اتا-انالار اشىلعالى تۇرعان ءبىلىم وشاعى ۇيىنە جاقىن ەكەنىن, بالالارى جاڭا, ساۋلەتتى, تولىق جاراقتاندىرىلعان مەكتەپتە وقىعانىن قالايتىنىن جەتكىزدى. باسىندا وسىلاي ەكى جاق تا كوزقاراسىن ايقاي-شۋسىز ءبىلدىرىپ تۇرعان. ءبىر مەزەتتە ارالاس مەكتەپتى جاقتاۋشىلار اراسىنداعى اتا-انالار ء«؛بىزدىڭ كونستيتۋسيالىق قۇقىعىمىز تاپتالىپ جاتىر, ۇلتارازدىعىن قوزدىرىپ جاتىرسىڭدار, بۇل &ndash؛ قىلمىستىق باپ ەكەنىن ەستەرىڭىزگە سالامىز»؛ دەپ قوقان-لوقى سوزدەر ايتا باستادى. بۇنىڭ ارتى جانجالعا ۇلاسا جازداپ, كوپشىلىكتىڭ سابىرعا شاقىرۋىمەن عانا باسىلدى.

وسىلاي داۋلاسۋمەن ۋاقىت وتكىزىپ تۇرعاندا تۇسكى 12-گە قاراي الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى عالىمۇرات جۇكەل, الماتى وبلىسى ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى گۇلسارا يساعۇلوۆا, تالعار اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا كەلىپ, تالقى مەكتەپتىڭ اكت زالىندا جالعاستى.

بارىن تاڭعالدىردى

رەسمي تۇلعالار مەكتەپ ارالاس بولىپ اشىلعالى جاتقانىنا قۇجات وتكىزگەن اتا-انا ءوتىنىشى نەگىز بولىپ وتىرعانىن ءمالىم ەتتى. سوزدەرىنشە, و باستا قازاقشا بولادى دەلىنگەن ءبىلىم وشاعىنا ورىس سىنىپتارىنا دا وتىنىشتەر كوپتەپ ءتۇسىپ جاتىر, ال اتا-انا ءوتىنىشىن ورىنداماۋعا قۇقىعى جوق. اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمى باسشىسىنىڭ دەرەگىنشە, 25 تامىزداعى جاعداي بويىنشا 1200 ورىنعا ارنالعان مەكتەپكە 1040 وقۋشى تىزىمدەلگەن. ونىڭ 589-ى قازاق سىنىبىنا, ء451-ى ورىس سىنىبىنا وقۋعا نيەت بىلدىرگەن. ال ناقتى تالون الىپ, قۇجاتىن جيناۋعا كىرىسكەن وقۋشى سانى 507. ونىڭ ء271-ى قازاق سىنىبىنا, 236-سى ورىس سىنىبىنا ءوتىنىش وتكىزگەن. بۇل تەك سوڭعى ەكى كۇندەگى دەرەك ەكەنى, بۇگىن تاعى 200 وقۋشى كەلەدى دەپ كۇتىلىپ وتىرعانى ايتىلدى.

وسى ناقتى دەرەكتەر كەلتىرىلگەننەن باستاپ جينالعاندار كوڭىلگە كۇدىك ۇيالاتار, بىرى-بىرىنە قابىسپايتىن جاعدايلارعا كۋا بولدى. الدىمەن تالون نەلىكتەن تەك سوڭعى ەكى كۇندە عانا بەرىلە باستاعانى تۋرالى زاڭدى سۇراق قويىلدى. بەلگىلى بولعانداي, بۇل &ndash؛ تىكەلەي اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى قارلىعا ءسادۋاقاسوۆانىڭ پارمەنى ەكەن. ونى جيىن بارىسىندا ءبولىم باسشىسى ءوزى مويىندادى. وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى گۇلسارا يساعۇلوۆا كوپشىلىك الدىندا قارلىعا ءسادۋاقاسوۆاعا مۇنداي قۇقىقتى كىم بەرگەنىن, قۇجات قابىلداۋدى نەگە تەجەگەنىن سۇراعانىندا قولاستىنداعى قىزمەتكەردەن جاۋاپ بولمادى. «؛جەكە سويلەسەمىز»؛ دەپ اڭگىمە كەلەسى ماسەلەلەرگە ويىستى. قىزىعى كەيىنگى اڭگىمەلەردىڭ بىرىندە قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا جۋرناليستەر مەن گۇلسارا يساعۇلوۆانىڭ الدىندا تۇرىپ «؛مەن تالون بەرۋدى توقتاتتىم دەمەدىم»؛ دەپ ءبارىن تاڭعالدىردى. ء«؛سىز جاڭا عانا ءوزىڭىز ايتتىڭىز عوي»؛ دەگەن جۋرناليستەردىڭ باستىرمالاتا كەتكەنىنەن كەيىن عانا اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى قارىمتا جاۋاپ قاتپادى. ونىڭ تالون بەرگىزبەي قويعانى مەن كەيىنگى جالعان سويلەگەنىنە بايلانىستى «؛جەكە اڭگىمە»؛ بولدى ما, بولسا, وندا نە ايتىلعانى جۋرناليستەرگە بەيمالىم.

كەلەسى كىلتيپان حاقىندا...

جيىنعا كەلگەن بىرنەشە اتا-انا بىر-ەكى اپتا بۇرىن قازاق سىنىبىنا قۇجات وتكىزۋگە كەلگەندە مەكتەپ قىزمەتكەرلەرى «؛مەكتەپ ءالى اشىلمايدى»؛ دەپ قايتارىپ, قۇجاتتارىن قابىلداماي قويعانىن ايتتى. بۇنى مەكتەپ ۇجىمى مەن اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى جوققا شىعارۋعا تىرىستى. ەكى-ۇش اتانا ءبىر-بىرىنىڭ ءسوزىن راستاپ, سونداي جاعداي شىنىمەن بولعانىن ايتىپ الەك. وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى تاعى دا تۇسىنبەي «؛ەندى بۇل قالاي»؛ دەپ قارلىعا ءسادۋاقاسوۆاعا قارايدى. قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا بۇل مۇمكىن ەمەس دەپ, وزدەرىنە شاڭ جۋىتپايدى. بۇل ماسەلە دە «؛جەكە»؛ قارالاتىن بولىپ شەشىلدى.

كەلەسى كىلتيپان قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا تالعار قالاسىنداعى وقۋشىلار سانى تۋرالى ايتقان اقپاراتتان تۋدى. ونىڭ دەرەگىنشە, قالاداعى 9 مەكتەپتە جالپى 10 562 وقۋشى بار. ونىڭ ىشىندە 5 754 وقۋشى قازاقشا, 4 741 بالا ورىسشا وقيدى دەدى. ءبىراق قولىندا ۇستاپ تۇرعان ءوزىنىڭ اتىنان جازىلعان الماتى وبلىسى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى سالتانات بەسپاەۆا ارنالعان رەسمي حاتتاعى دەرەكتەر مۇلدە باسقاشا.

ول جەردە قازاق سىنىپتارىنداعى بالا سانى 8 005, ورىس سىنىپتارىنداعى بالا سانى 2 557 دەپ انىق جازىلىپ تۇر. مۇنى قامشى ءتىلشىسى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الدى. بۇل دەرەكتەر تالعار اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ورازحان قاسپاقباەۆتىڭ الماتى وبلىسى ءتىل وقۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعى تالعار اۋداندىق فيليالىنىڭ حاتىنا بەرگەن رەسمي جاۋابىندا دا تۇر.

سوندا قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا اۋدان اكىمى ورىنباسارىنىڭ جاۋابىمەن سايكەس كەلەتىن قولىنداعى دەرەكتى وقىماي, جۇرتقا جاريالاعان دەرەكتى قايدان الىپ تۇر؟ بۇل سۇراق وزىنە توتەسىنەن قويىلعاندا ايتىپ تۇرعان دەرەگى مەن ورازحان قاسپاقباەۆ كەلتىرگەن دەرەك بىردەي دەپ جاۋاپ بەردى. ونىڭ بىردەي ەمەسى جۋرناليستەر قولىنداعى قۇجاتتان كورىنىپ تۇر. «؛بۇل قالاي»؛ دەگەنگە اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى تالعار قالاسى اۋماعىندا ورنالاسقان, ءبىراق وبلىسقا قارايتىن №8 ارناۋلى گيمنازيانى قوسىپ ايتىپ تۇرعانىن, ونى قوسقاندا جوعارىداعى سيفرلار سايكەس كەلەتىنىن ايتتى. جيىن شۋلى, ايتىس-تارتىس جاعدايدا وتكەندىكتەن دەرەكتەردى قوسىپ, سايكەستەندىرۋگە مۇمكىندىك بولمادى.

الايدا كەيىن قولدا بار دەرەكتەردى سالىستىرىپ, سايكەستەندىرگەندە قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا جالعان دەرەكتەردى ايتقانى بەلگىلى بولدى. ماسەلەن, قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا ءوزى وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى سالتانات بەسپاەۆاعا ارنالعان حاتتا تالعارداعى 10 ؛562 وقۋشى بارلىق, ياعني 10 مەكتەپتە وقيتىن وقۋشى سانى ەكەنىن ايتادى.

ال جيىندا بۇل سان 9 مەكتەپتىڭ وقۋشىسى دەپ تۇر. سول حاتتا اتالعان ارناۋلى گيمنازيادا 1369 بالا وقيتىنى, قازاق سىنىبىندا 459, ورىس سىنىبىندا 910 بالا وقيتىنىن جازىلعان. بۇل سانداردى قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا كەلتىرگەن ساندارعا قوسقاندا قالا بويىنشا قازاق تىلىندە وقيتىندار 6213, ورىس تىلىندە وقيتىندار 5651 بولىپ شىعادى. بۇل اۋدان اكىمى ورىنباسارىنىڭ دەرەكتەرى مەن ءوزىنىڭ سالتانات بەسپاەۆاعا جولداعان دەرەكتەرىمەن مۇلدە سايكەس كەلمەيدى. سوندا قارلىعا ءسادۋاقاسوۆا نەلىكتەن قازاق مەكتەبىندەگى بالالار سانىن كەمىتىپ, ورىس سىنىپتارىنداعى بالالاردى كوبەيتىپ كورسەتىپ وتىر؟ وعان بۇل نە ءۇشىن كەرەك؟ بۇل سۇراقتارعا جاۋاپتى بارىنە كۋا بولعان وبلىستىق اكىمدىكتىڭ وكىلدەرى الا جاتار...

1000 وقۋشىنى تابۋعا ءتيىس

وسىنداي دەرەكتەر كەلتىرىلگەننەن كەيىن الماتى وبلىسى ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى گۇلسارا يساعۇلوۆا مەكتەپتىڭ وقۋ ءتىلى تەك اتا-انا ءوتىنىشى نەگىزىندە, ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەردىڭ جۇكتەمەسىن تومەندەتۋ ماقساتىمەن انىقتالاتىنىن ءتۇسىندىردى. ەشكىم مەكتەپتى قاساقانا ارالاس ەتكىسى كەلىپ وتىرعان جوق دەدى. جينالعان قاۋىمعا مەكتەپ تەك قازاق تىلىندە اشىلۋىنىڭ زاڭدى جولى 1000 اتا-انا «؛بالامدى قازاق سىنىبىنا بەرگىم كەلەدى»؛ دەگەن وتىنىشپەن كەلۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى. اتا-انالار مەن قوعام بەلسەندىلەرى تالابى ورىندالۋى ءۇشىن ەندى №25 مەكتەپتە قازاق سىنىبىندا وقيمىن دەگەن 1000 وقۋشىنى تابۋعا ءتيىس.

«؛ول كىسى جوق»؛

ايتپاقشى, ەشكىم مەكتەپتى قاساقانا ارالاس ەتكىسى كەلىپ وتىرعان جوق, اتا-انا ءوتىنىشى مەكتەپتىڭ وقۋ ءتىلىن انىقتايدى دەگەن ءسوزدى تالعار اۋدانىنىڭ اكىمى قايدار ءابدىحانوۆ تا بىرنەشە رەت قايتالاپ ايتتى.

اكىم جيىنعا كەلمەدى. تۇسىندىرۋىنشە, كوپبالالى انالاردى قابىلداپ, وزگە دە شارۋالارمەن ءجۇرىپ ۋاقىتى بولماعان. اكىمدى جۋرناليستەر كەزدەيسوق تۇستەنىپ وتىرعان جەرىنەن كەزدەستىرىپ قالدى. تالعار اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ورازحان قاسپاقباەۆ تۇستەنىپ وتىرعان اكىمدى جۋرناليستەرگە جولىقتىرعىسى كەلمەي «؛ول كىسى جوق»؛ دەپ وعاش ارەكەتتەر جاساۋى, سولاي دەپ تۇرعاندا اكىم ءوزى شىعا كەلگەنى ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە.