تاسقىن ەكونوميكانى تۇرالاتىپ جىبەرمەي مە؟

سۋ استىندا قالعان ۇيلەر, قىرىلعان مال, جارىلعان بوگەت. قازاقستاننىڭ ون ءبىر ايماعىن جايلاعان سۋ تاسقىنىنىڭ ناقتى شىعىنى ءالى دە ارتىپ كەلەدى. قازىرگى مالىمەتكە, سۇيەنسەك ازاماتتىق قورعاۋ قىزمەتتەرى 118 مىڭعا جۋىق ادامدى ەۆاكۋاسيالادى. 6 مىڭعا تارتا جەكە تۇرعىن ءۇي سۋ استىندا قالعان. ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى قانات شارلاپاەۆ ءاربىر قيراعان ءۇي ءۇشىن مەملەكەت بيۋدجەتىنەن 22 ميلليون تەڭگە بولىنەتىنىن حابارلاعان. سونىمەن قاتار ازاماتتارعا بولىنەتىن تولەماقى, مال-مۇلىك, مەملەكەتتىك مەكەمەلەر, بالاباقشا, مەكتەپ, اۋرۋحانا سىندى ءىرى نىسانداردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى بار. پرەزيدەنتتىڭ ء"بارىن قالپىنا كەلتىرەمىز" دەگەن ءسوزى ارينە جانعا مەدەۋ. ءبىراق مەملەكەتتىڭ كۇللى شىعىندى وتەۋگە قارجىسى بار ما؟ قاۋقارى جەتە مە؟ ؛بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ەكونوميست مامان ايبار ولجايدان سۇراپ كوردىك:

&ndash؛ سوڭعى دەرەككە ساي, 5708 تۇرعىن ءۇي سۋ استىندا قالعان, ەگەر ءار ۇيگە 22 ميلليون تەڭگەدەن بولىنەتىنىن ەسەپكە الساق, تۇرعىن ءۇي سالۋعا عانا شامامەن 125 ملرد تەڭگە كەتەدى ەنەن. ونىڭ سىرتىندا مال-مۇلىك, تولەماقى, مەملەكەتتىك مەكەمەلەردى قالپىنا كەلتىرۋ, تج-مەن كۇرەسۋ جۇمىستارىنا جۇمسالاتىن شىعىن بار. وسىنىڭ ءبارى جوبامەن قانشا قاراجات كەرەك ەتۋى مۇمكىن دەپ ويلايسىز؟

&ndash؛ تۇرعىن ءۇي ءۇشىن 125 ملرد تەڭگە بۇل قازىرگى شىعىن كولەمى. نەگىزى ودان دا كوپ بولاتىن سەكىلدى. سەبەبى تۇرعىن ۇيدەن بولەك ينجەنەرلىك كوممۋنيكاسياعا, ياعني قۇبىر مەن ەلەكتر جۇيەسىنە نۇقسان كەلسە, ونى قايتا جوندەپ شىعۋ وتە قىمباتقا سوعادى. سونىمەن قاتار تاسجول, الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدار, كارىز جۇيەلەرىن قالپىنا كەلتىرۋ دە ۋاقىت كۇتتىرمەيتىن جۇمىستار. ۇكىمەت رەزەرۆىندەگى اقشا ءقازىر 300 ملرد تەڭگەدەي. ال شىعىن كولەمى شامامەن 2 ملرد دوللار, ياعني 800-840 ملرد تەڭگەگە جەتۋى مۇمكىن.

&ndash؛ مۇنشا قاراجاتتى مەملەكەت قايدان الادى؟ ۇكىمەتتە وسىنداي فورس-ماجور جاعدايلار ءۇشىن بولەك قارجى قاراستىرىلعان با؟

&ndash؛ ءبىزدىڭ بيۋدجەتتە وعان ارنايى بولىنگەن 2 ملرد دوللار جوق. ۇكىمەت ءقازىر بارلىق ىشكى رەزەرۆتەرىن قاراپ جاتىر. جىلدىڭ اياعىنا دەيىن 300 ملرد تەڭگە ۇكىمەت رەزەرۆى بار. ودان كەيىنگى قادام ۇلتتىق كومپانيالاردان 2023 جىلعى بارلىق ديۆيدەنتتەردى جانە ۇلەستىرىلمەگەن پايدانىڭ تولىق كولەمىن الاتىن سەكىلدى. جاقىن ارادا كومپانيالار بارلىق ديۆيدەندتەردى 100 پايىز ۇكىمەتكە بەرەدى دەگەن شەشىمدى كۇتۋگە بولادى. بايتەرەك حولدينگىنە قاراستى كومپانيالاردى قوسا العاندا, شامامەن 100-150 ملرد قوسىمشا شىعارۋعا مۇمكىندىك بار. سامۇرىق-قازىنا تاعى 100 ملرد ديۆيدەند بەرەدى. سونىمەن ءبىز 500 ملرد-قا جەتتىك. ءارى "فوربس" تىزىمىندە بيزنەستەگى جەكە كاپيتالدى ادامدار بار. ولار قازىردەن كومەك رەتىندە بەرىپ باستاپ كەتتى. ولاردى تاعى كىشكەنە سىلكىسە 100 ملرد تەڭگە شىعارۋعا بولادى. ipo-دا كومپانيالاردىڭ ساتىلعان اكسيالارىنان تاعى 30 ملرد قوسىلادى, ول اكسيونەر قولىندا. قالعان اقشا ارينە ۇلتتىق قورعا تىرەلەدى. بىزدە تاعى ءبىر ماسەلە بار. ۇلكەن ترانسۇلتتىق كورپوراسيا ء"erg"-دىڭ ديۆيدەندىن كوپ جىلدان بەرى پايدالانا الماي وتىرمىز. ويتكەنى ستاتي سوتى بويىنشا سول ديۆيدەندكە بۇعات سالىنعان. ونداعى قور اقىرىنداپ 1 ملرد دوللارعا جەتىپ قالدى. بالكىم سونى پايدالانساق, ءبىراز ماسەلەمىزدى شەشەر ەدىك.

&ndash؛ سىرتتان قارىز الۋ ىقتيمالدىعى قانداي؟

&ndash؛ سىرتتان قارىز الۋ ىقتيمالدىعىن قولدامايمىن, ىشكى رەزەرۆتەرىمىز دە جەتەرلىك. ىشكى قارىز الۋ مۇمكىندىگى جاقسى. ىشكى قارىز الۋ جۇيەسىن كوبەيتۋگە بولادى. ول ءۇشىن قارجى مينيسترلىگى كوبىرەك وبليگاسيالاردى شىعارۋى كەرەك. ءبىراق ونىڭ بارلىعى بيۋدجەتتىك پارامەتردە ەسەپتەلگەن, ىشكى قارىز بەلگىلى دەڭگەيدەن اسىپ كەتپەۋى كەرەك. ءبىز ول دەڭگەيگە نەگىزىنەن جاقىن تۇرمىز. ەگەر ول مەجەدەن اسىپ كەتسەك, بەكىتىلگەن بيۋدجەتتىك كودەكستى بۇزاتىن بولامىز.

&ndash؛ تاسقىن سالدارىنىڭ اۋقىمىن ايتىپ بەرە الاسىز با؟ وسى ميللياردتاعان قارجىنى جايماشۋاق كۇندە وزگە سالاعا باعىتتاعان بولساق, ەلدىڭ نەندەي تۇيىتكىلدى ماسەلەسىن شەشەر ەدىك؟

&ndash؛ بىزدە نەگىزى بۇل اقشانىڭ باسىم بولىگى جول سالۋ مەن جوندەۋگە قاراستىرىلىپ وتىرعان ەدى. ەندى جول قۇرىلىسىنا باعىتتالعان قىرۋار قارجىنى وسى اپات سالدارىمەن كۇرەسۋگە سالاتىن بولامىز. وسىعان بايلانىستى بيىل جانە الداعى ءبىر جىل مۇلدەم جول قۇرىلىسىنسىز قالامىز. ەكونوميكامىزدىڭ نەگىزگى جوعالتاتىن تۇسى وسى بولادى. سەبەبى ماگيسترالدى جولداردىڭ جاقسارۋى ەكونوميكامىزعا تىكەلەي جاقسى اسەرىن بەرەتىن ەدى. مىسالى: لوگيستيكانىڭ دامۋى, وتاندىق كومپانيالارعا تۇسەتىن تاپسىرىستار ەكونوميكاعا وزىندىك ءبىر اسەرىن بەرەتىن. سوندىقتان الداعى ەكى جىلدا جولىمىز ناشارلاپ كەتەتىن بولادى. ەكونوميكامىزعا ارينە بۇل كۇتپەگەن شىعىن. ءبىراق قۇرىلىس سالاسىنا ءبارىبىر يمپۋلس بولادى. بۇل ەلىمىزدى تۇرالاتىپ, قۇلاتىپ كەتەتىندەي شىعىن ەمەس. 56 ملرد دوللار ۇلتتىق قوردا ۇستاپ وتىرمىز, ىشكى رەزەرۆتەرىمىز وتە مىقتى, التىن ۆاليۋتالىق قورلارىمىز جەتەدى. بۇل شىعىننان قازاقستان تولىق قۇلاپ قالادى دەۋگە كەلمەيدى. ءبىراق ارينە ءبىراز جوسپارىمىزدى كەيىنگە شەگەرەتىنى انىق.