ال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە – 90 جىل: ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جاڭا جەتىستىكتەرى قانداي؟

ەڭ الدىمەن, باق وكىلدەرىنە يننوۆاسيالىق ونىمدەر مەن جوعارى تەحنولوگيالىق جوبالار ورتالىعىن ارالاپ, جەكە-جەكە تانىسىپ شىقتى. 5 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن «؛farabi hub»؛ دەپ اتالاتىن زاماناۋي جاڭا عيماراتتا جاساندى ينتەللەكت, كرەاتيۆتى يندۋستريا مەن ستارتاپ جوبالار جۇزەگە اسىرىلادى.

سونداي-اق ورتالىقتا الەمگە بەلگىلى zte, basf, binlin تەحنولوگيالىق كورپوراسياسى مەن باسقا شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ورتالىقتارى, ۋنيۆەرسيتەت بازاسىنداعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى ورنالاسقان. زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا دارىلىك وسىمدىكتەردى عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى, مي ينستيتۋتى, «؛روبوتوتەحنيكا جانە مەحاترونيكا robomech»؛ ءعىلىمي-بىلىم بەرۋ ورتالىعى, بيولوگيا جانە بيوتەحنولوگيا ماسەلەلەرى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى, سوت ساراپتامالارى ورتالىعى, اشىق ۇلگىدەگى ۇلتتىق نانوتەحنولوگيالىق زەرتحاناسى مەن ورتالىق ازياداعى تۇراقتى دامۋ ورتالىعىنىڭ عىلىمي جەتىستىكتەرى مەن يننوۆاسيالىق جوبالارى ۇسىنىلدى. ياعني, قازۇۋ-دىڭ zte, basf, binlin كورپوراسياسىمەن بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرىپ جاتقان جۇمىس ناتيجەلەرىن كورسەتتى.  ؛ ؛ ؛

 ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛

مامانداردىڭ ايتۋىنشا, وقۋ ورداسىنىڭ عالىمدارى قۇنى 32 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 400-گە جۋىق جوبا جاساعان. الداعى ۋاقىتتا دالىرەك ايتقاندا, 2025 جىلى قىتايدىڭ سولتۇستىك-باتىس پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسىپ عارىشقا ميكروسپۋتنيك ۇشىرۋدى جوسپارلاپ وتىرعان كورىنەدى. بۇل ورتاق جۇمىس ءوز كەزەگىندە عارىشتى زەرتتەۋگە, اتالعان سالادا بىلىكتى مامانداردى دايارلاۋعا, ورتاق نانو جانە ميكرو سپۋتنيكتەردى ازىرلەۋگە جول اشادى. ياعني جەردى زەرتتەۋ جۇمىستارىن قاشىقتىقتان جۇرگىزۋگە مول مۇمكىندىك بەرەدى دەيدى.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى, قازۇۋ عالىمدارى قازاق تىلىنە باسا نازار اۋدارىپ وتىرعان كورىنەدى. ياعني, ولار 3 ملرد تەڭگەنىڭ مەگاگرانتىن جەڭىپ الۋ ارقىلى قازاق ءتىلى مەن تەحنولوگيالىق پروگرەستى قولداۋعا ارنالعان llm تىلدىك مودەلىن ازىرلەمەكشى. ونداعى باستى ماقسات &ndash؛ قوعامنىڭ ءتۇرلى سالالارىنا قازاق تىلىندەگى ۇلكەن تىلدىك مودەلدەردى ازىرلەۋ جانە ەنگىزۋ ارقىلى تەحنولوگيالىق پروگرەسكە ىقپال ەتىپ, مەملەكەتتىك تىلدەگى ونلاين قىزمەتتەرگە قولجەتىمدىلىكتى كەڭەيتەدى.

 ؛

قازاق-قىتاي زەرتحاناسى

 ؛

«؛farabi hub»؛ ورتالىعىنان كەيىن وقۋ ورداسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى 10 يننوۆاسيالىق زەرتحانادان تۇراتىن گەوگرافيا جانە تابيعاتتى پايدالانۋ فاكۋلتەتىندەگى «؛تۇراقتى دامۋ جانە تابيعاتتى ۇتىمدى پايدالانۋ»؛ عىلىمي ورتالىعىمەن تانىستىردى. ەڭ الدىمەن, «؛قازاق-قىتاي»؛ زەرتحاناسىنا باس سۇقتىق. وندا سۋ رەسۋرستارىنىڭ ساپاسىن تالداۋ, توپىراق قۇرامىن زەرتتەۋ, كليمات وزگەرىسىن باقىلاۋ, ەكولوگيالىق ءقاۋىپتىڭ الدىن الۋ, وتاندىق ءتۋريزمدى دامىتۋ باعىتىندا جۇمىستار جۇرگىزىلەتىنىن بىلدىك. ياعني, ورتالىقتا سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن الۋ, سالدارىن انىقتاۋ جانە جەر سىلكىنىسىنە جانە ت.ب توتەنشە جاعدايلارعا قاتىستى  ؛مونيتورينگ جاساۋ بويىنشا ماماندار جۇمىستار اتقارادى.

سونىمەن قاتار «؛قاشىقتان زوندتاۋ تەحنولوگياسى جانە قولدانۋ»؛ قازاق-قىتاي زەرتحاناسىندا ورتالىق ازيا وڭىرىندەگى كليماتتىڭ وزگەرۋى سالدارىنان ورىن العان سۋ تاپشىلىعى, قۇرعاقشىلىق, جەردىڭ قۇنارسىزدانۋى سياقتى ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە ؛ مونيتورينگ جاسالىنادى. ءارى جەردى قاشىقتىقتان باقىلاۋ ارقىلى قاۋىپ-قاتەردى الدىن الا ەسكەرتىپ, ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ باعىتىندا ءتۇرلى عىلىمي جۇمىستار جۇرگىزىلەتىنىن بىلدىك.

 ؛سۋپەركومپيۋتەر ورتالىعى

 ؛زەرتحانالاردان بولەك, وقۋ ورداسىندا سۋپەركومپيۋتەر ورتالىعى اشىلعان. ورتالىق 2019 جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى سي ءسزينپيننىڭ كەزدەسۋ ناتيجەسىندە قازاقستانعا سۋپەركومپيۋتەر اكەلۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىپ, 2024 جىلى قىتاي ءتوراعاسى سي ءسزينپيننىڭ قازاقستانعا رەسمي ساپارى بارىسىندا ەكى مەملەكەت باسشىسى ورتالىق ازياداعى ەڭ جوعارى سۋپەركومپيۋتەردى قازۇۋ-عا ورناتۋدى شەشكەن.

«؛جوعارى تەحنولوگيالىق قۇرىلعى بۇكىل قازاقستان عالىمدارىنا دەرەكتەردىڭ ۇلكەن كولەمىمەن جۇمىس ىستەۋگە, مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءتۇرلى جاعدايلارىن مودەلدەۋگە جانە وتاندىق it سالاسىن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى»؛ دەيدى ماماندار.

سونىمەن قاتار قۇرىلعىنىڭ جوعارى ونىمدىلىگى 1,94 pflops قۇرايدى. ياعني, ورتالىق ازيادا ەڭ قۋاتتى سانالۋمەن قاتار الەمدەگى ۇزدىك 600 سۋپەركومپيۋتەردىڭ تىزىمىنە كىرەدى. ؛

 ؛قازۇۋ-دا سوت ساراپتاماسىن جاسايتىن مامانداردى دايارلايتىن بولادى

 ؛زەرتحانالاردىڭ ىشىندە ەرەكشە كوزگە تۇسكەنى سوت-ساراپتاما ورتالىعى بولدى. اتالعان ورتالىق وتاندىق جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىندا تۇڭعىش رەت اشىلعان كورىنەدى. جاي عانا اشىلىپ قويماي, سوت ساراپتاماسىن جاسايتىن مامانداردى دايارلاۋ بويىنشا ليسەنزيا دا العان.  ؛

ورتالىقتا ستۋدەنتتەر, ماگيسترلار مەن دوكتورانتتار بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا تاجىريبەدەن وتەدى. وندا قۇجاتتار, اتۋ قۇرالدارى, تراسولوگيالىق, بالليستيكالىق, كومپيۋتەرلىك, مولەكۋلالىق-گەنەتيكالىق باعىتتار بويىنشا ارنايى زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە تولىق مۇمكىندىك بار ەكەن. ودان بولەك, زەرتحانادا قىلمىسكەردى ءيىس ارقىلى تابۋ قورابى, اتۋ قۇرالدارىن تالدايتىن اپپارات تا قويىلعان. سونداي-اق  ؛قازۇۋ وقىتۋشىلارى ۇلىبريتانيا جانە تۇركيادا «؛بولاشاق»؛ باعدارلاماسى ارقىلى ءبىلىم الىپ, بىلىكتىلىگىن ارتتىرىپ كەلىپ, ستۋدەنتتەرگە ءدارىس بەرەدى. سالا ماماندارى ءدارىس بويىنشا قىلمىستىق قۇقىق, قىلمىستىق ىستەر جۇرگىزۋ جانە كريميناليستيكا كافەدراسىنىڭ عالىمدارى ورتالىقتاعى زاماناۋي قۇرىلعىلار ارقىلى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ءادىسنامالىق جانە ادىستەمەلىك جۇمىستار جۇرگىزىلىپ تۇراتىنىن ايتادى. «؛بىزدە سوت ساراپتاماسىن جۇرگىزۋدە, سونىڭ ىشىندە بالليستيكالىق ساراپتاماسىن جاساۋعا ارنالعان سالىستىرمالى ميكروسكوپ بار. ونىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى &ndash؛ اتۋ قۇرالدارى ارقىلى جاسالعان قىلمىستى زەرتتەۋگە ارنالعان. ياعني وقتىڭ ۇشۋ تراەكتورياسىن, قاي باعىتتان اتىلعانىن انىقتاۋعا جاردەمدەسەدى. سونىمەن قاتار سالىستىرمالى ميكروسكوپ ارقىلى ادامنىڭ وزىنە قول جۇمساعانىن نەمەسە بىرەۋ ولتىرگەنىن بىلۋگە بولادى. مۇنداي قۇرىلعى وتاندىق ۋنيۆەرسيتەتتەر اراسىندا تەك ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دا بار»؛, &ndash؛ دەدى قازۇۋ-دىڭ اعا وقىتۋشىسى سۇلۋشاش داۋباسوۆا.

جوعارىدا اتالعان ورتالىقتاردان بولەك, ءباسپاسوز تۋرىندا حيميا جانە حيميالىق تەحنولوگيا فاكۋلتەتىندە جاڭادان اشىلعان «؛farabi chem science»؛ كلاستەرىمەن,  ؛نانوسپۋتنيكتەردى عارىشقا ۇشىراتىن سولتۇستىك-باتىس پوليتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى, «؛قازاق-نەمىس-قىتاي»؛ حالىقارالىق قولدانبالى ميكروبيولوگيا زەرتحانالارىمەن تانىستىق. ودان بولەك, قالاشىقتاعى كۇردەلى جوندەۋدەن وتكەن №9 جاتاقحانانى ارالاپ, زاماناۋي جابدىقتارمەن جابدىقتالعانىن بايقادىق.

باسپاسوز تۋرىنان كەيىن ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ باسشىلىعىنىڭ قاتىسۋىمەن ءباسپاسوز كونفەرەنسياسى ءوتتى. باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى &ndash؛ ءبىرىنشى پرورەكتور ەركىن دۇيسەنوۆ باق وكىلدەرىنە ۋنيۆەرسيتەتتە اتقارىلعان اۋقىمدى جۇمىستار جونىندە مالىمەت بەرىپ, الداعى جوسپارلارىمەن ءبولىستى. پرورەكتور ءوز سوزىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قولداۋىمەن 50 جىلدىق تاريحى بار قازۇۋ قالاشىعى قۇرىلىسىنىڭ ءىى كەزەڭى باستالاتىنىن ايتتى.

كونفەرەنسيا سوڭىندا جۋرناليستەر وقۋ ورداسى قىزمەتىنە قاتىستى  ؛وزەكتى سۇراقتار قويىپ, جاۋابىن الدى.