عىلىمي قىزمەتكەر اەس قاۋىپسىزدىگى جاعىنان ءتۇسىندىردى

يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى دانيار جانسەيىتوۆ اەس قاۋىپسىزدىگى جاعىنان ءتۇسىندىردى.

&ndash؛ ءسىز اەس-تە قاۋىپسىزدىگى جاعىنان تولىق كەپىلدىك بەرىلەدى مە؟ وسىنى قاراپايىم ادامدارعا تولىق ءتۇسىندىرىپ بەرسەڭىز.
&ndash؛ حالىق «؛اەس سالىندا ما ءبىز ەشقانداي جەردى پايدالانباۋىمىز كەرەك, ول جەردە ادام تۇرماۋى كەرەك, ول جەردە اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىسپاۋ كەرەك»؛ دەپ ويلاۋى مۇمكىن. ولاي ەمەس, قازىرگى سانيتارلىق قورعاۋ ايماعى 3 شاقىرىمنان اسپايدى.
اتوم ستانسياسىنىڭ وتىنى &ndash؛ ۋران. وزگە ستانسيالاردان ايىرماشىلىعى &ndash؛ وسى. ەلدەگى 70 پايىزى كومىرمەن جۇمىس ىستەيتىن ستانسيالاردا وندىرىلەدى. ۋراننىڭ تۇرلەرى كوپ. اەس-كە 4-6 پايىز بايىتىلعان uranium-235 قولدانىلادى. اتوم ەنەرگيا جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتىگىنىڭ ستاتيستيكاسى بويىنشا, ءاۆتيۆتى ايماقتا (رەاكتوردىڭ وتىن تۇراتىن جەرى) اپات بولۋ ىقتيمالدىلىعى (بالقىپ كەتۋى) مۇلدە مۇمكىن ەمەس. «؛رەاكتور جارىلادى»؛ دەيتىن ادامدار بار. بۇل &ndash؛ قاتە تۇجىرىم. رەاكتور جارىلمايدى. ويتكەنى جارىلۋ ءۇشىن ءuranium-235-ى 90 پايىز ۋرانمەن بايىتىلۋى كەرەك. ال, رەاكتوردا 4-6 پايىزدى ۋران عانا بولادى.
ەندى رەاكتوردىق قۇرىلىمىنا كەلەيىك. رەاكتوردىڭ كورپۋسى جوعارى سۇرىپتى 200 ميلليمەتر بولاتتان قۇيىلادى. اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيە ارقىلى رەاكتور قىزعان كەزدە سۋىتىلىپ تۇرادى. اكتيۆتى جانە ءپاسسيۆتى ءوزارا قايتالاناتىن قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرى بار. ماسەلەن ادامي فاكتوردان قاتەلىك كەتكەن جاعدايدا, ءپاسسيۆتى جۇيە ىسكە قوسىلىپ, دەر كەزىڭدە كەمشىلىكتىڭ الدىن الادى. ودان بولەك, 3+ بۋىندى ستانسيالارداعى اكتيۆتى ايماق شامامەن 12-20 مەتر بولادى. ونىڭ سىرتىندا قورعاۋ قابىعى ورنالاسادى. ول 1 مەترى بەتون جاۋىپ تۇرادى. بۇل ايماق تابيعي جانە انتروپوگەندىك قاۋىپتەردەن ساقتايدى. رەاكتور شاحتاسىنىڭ تومەنگى بولىگىندە اۋىر اۆاريالار كەزىندە اكتيۆتى ايماقتىڭ بالقۋىن وقشاۋلاۋ ءۇشىن «؛بالقىما تۇزاعى»؛ سالىنادى. جەردىڭ استىنداعى ديامەترى &ndash؛ 12-20 مەتردى قۇرايدى. 1000 جىلدا ءبىر وقيعا ورىن الىپ, رەاكتور بالقىپ, رادياسيا بولىنەتىن بولسا, ءاۆتيۆتى ايماق تومەندەگى «؛بالقىما تۇزاعىنا»؛ ءتۇسىپ, اۆتوماتتى تۇردە ونىڭ توبەسى جابىلادى.
اتوم ەلەكتر ستانسيالارى سالىستىرمالى تۇردە از وتىنمەن جۇمىس ىستەي الادى. سالماعى نەبارى 3 گرامم بولاتىن ۋراننىڭ ءوزى ءبىر توننا كومىر نەمەسە 480 ليتر مۇناي سياقتى كوپ ەنەرگيا بەرەدى. بۇل قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرارى ءسوزسىز.