ەۆەرەست شىڭىنا 600 م قالعاندا: الپينيستپەن سۇحبات

بىراق ءبىز تەك ءساتتى اياقتالعان ءىستى عانا كورەمىز, ونىڭ كولەڭكەسىندە جاتقان قانشاما ادامنىڭ تالپىنىسى مەن قاجىماس قايراتى ءبار. ؛بىزدىڭ كەيىپكەرىمىز 39 جاستاعى استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى داۋرەن قابي. وتتەگى بالونىنسىز كوتەرىلىپ, ەۆەرەستكە 600 مەتر قاشىقتىق قالعاندا كەرى قايتۋعا ءماجبۇر بولعان داۋرەن تاۋدىڭ قاتال سۇزگىسىنەن ءوتىپ, وڭ قولىنداعى ەكى ساۋساعىنان ايىرىلعان. باستان كەشكەن وقيعاسى جايىندا qamshy.kz سايتىنىڭ ءتىلشىسى سۇراپ ءبىلدى.

&ndash؛ تاۋعا شىعۋعا دەگەن قۇشتارلىق قاشان پايدا بولدى؟ العاشقى رەت شىڭعا شىققاندا نە سەزىندىڭىز؟ ؛

&ndash؛ مەن استانا قالاسىنىڭ تۋماسىمىن. بىلەسىز, ول جەردە تاۋ جوق. 2011 جىلى جۇمىستارىممەن الماتىعا كەلدىم. سول كەزدە ۇلكەن الماتى كولىنىڭ جانىندا ورنالاسقان 4317 م بيىكتىكتەگى ساتباەۆ (سوۆەتوۆ) شىڭىنا شىقتىم. العاش رەت تاۋعا شىققاندىقتان, ارينە, قيىن دا كۇردەلى بولدى. بيىك شىڭدا تۇرعان اسەر بولەك. وسىنى قايتا سەزىنگىم كەلەتىنىن ءتۇسىندىم. كەلەسى جىلى قىرعىزستانداعى 7134 م بيىكتىكتەگى لەنين شىڭىنا شىعۋ ءۇشىن تۋرعا جازىلدىم. الايدا بازالىق دايىندىقتىڭ بولماعاندىعىنان باعىندىرا المادىم جانە العاش رەت تاۋ اۋرۋىنىڭ بارلىق سيمپتومدارىن سەزىندىم.

&ndash؛ تاۋعا شىعۋعا دەگەن قۇلشىنىسىڭىزدى قالاي سۋرەتتەيسىز؟ بۇنى ەسسىز ىنتا نە ادرينالين ىزدەۋگە دەگەن تالپىنىس دەپ اتايمىز با؟

&ndash؛ ورىسشا ايتقاندا, بۇنى «؛ودەرجيموست»؛ دەمەس ەدىم. مەن ءۇشىن بۇل ءجاي حوببي جانە ول ادرەنالينمەن جاندانا تۇسەدى. كۇندەلىكتى وفيس ىشىنەن شىقپاي جۇمىس ىستەيتىندىكتەن, ومىرىمە ءنار بەرەتىن, ارلەندىرە تۇسەتىن ءبىر قىزىعۋشىلىق ىزدەدىم. تاۋعا شىعۋ دەگەن تەك ادرەنالين عانا ەمەس, بۇل ەركىندىكتىڭ تەرەڭ سەزىمى, ءوزىڭدى جانە جولىڭداعى قيىندىقتاردى جەڭۋ. 5 مىڭ مەتردەن بيىكتىكتەگى تاۋلارعا شىعۋ ول قاشان دا دايىندىقتى تالاپ ەتەدى. ءبىر جىل بۇرىن جوسپار قۇرىپ, فيزيكالىق تۇرعىدا جانە قارجىلاي دايىندالامىن, قاجەتتى زاتتاردى ساتىپ الامىن.

كەز كەلگەن ءساتتى اياقتالعان ەكسپەديسيا كوپ ەندورفين بەرەدى. ءبىر جىل كۇتىپ, ۇزاق جولدى ارتقا تاستاپ, كليماتقا بەيىمدەلىپ, امان-ساۋ شىڭعا شىققانداعى اسەر ساناڭدا جاتتالىپ قالادى. قايتادان وسىنداي قاتەرلى دە قىزىقتى ساپارعا بەكىنگەندە نە ءۇشىن بارا جاتقانىڭدى جاقسى تۇسىنەسىڭ.  ؛

&ndash؛ 5 مىڭ مەتر بيىكتىكتەن جوعارى قانداي شىڭدارعا شىقتىڭىز؟

&ndash؛ رەسەي جەرىندەگى ەلبرۋس (5642 م), كاۆكازداعى قازبەك شىڭى (5033 م), لەنين تاۋىنا (7013 م) تالاي رەت باردىم. الپينيزمگە ەندى كەلگەن ادامدارعا لەنين شىڭىنا شىعۋعا كەڭەس بەرەر ەدىم, سەبەبى جولى ءقاۋىپسىز, جايلى. ەكى جىل بۇرىن ماناسلۋ تاۋىنا (8163 م) شىقتىم. ؛ ءساتسىز اياقتالعان ساپار قاتارىندا حان ءتاڭىرى مەن ەۆەرەست. ءبىراق الپينيستەر قورىتىندىعا ەمەس, ادام تالپىنىسىنا باعا بەرەدى. شىڭىنا جەتە الماساڭ دا, بۇل ۇلكەن تاجىريبە. ءبىزدىڭ ىرقىمىزعا كونبەيتىن جاعدايلار كوپ. سول ءۇشىن تاۋعا شىعۋ تەك شىڭىنا جەتۋمەن ولشەنبەيدى. ماقسات بولدى جانە وسى ماقساتقا ساي ارەكەت ەتتىڭ, بار كۇش-جىگەرىڭدى سالدىڭ.

&ndash؛ تاۋعا شىعۋعا قالاي دايىندالدىڭىزدار؟

&ndash؛ ؛ ءبىز كەز كەلگەن تاۋعا كوتەرىلۋ كەزىندە دەنساۋلىقتى كۇتۋگە تىرىسامىز. سۋىق تيدىرمەۋ, اياعىڭدى جاراقاتتاپ الماۋدان باستاپ ۇساق-تۇيەككە دەيىن اسا زەر قويامىز. دەنىمىزدەگى بار دەرتتى ەمدەپ دايىندالامىز. جىل ون ەكى اي دارۋمەندەر ىشەمىز. وسىلاي قيىندىقتىڭ الدىن الامىز. فيزيكالىق سالماققا دايىن بولاتىن مىقتى دەنساۋلىقتان بۇرىن پسيحولوگيالىق ساۋلىق تا ماڭىزدى. قاتتى شارشاۋ كەزىندە كوپ ادامنىڭ جۇيكەسى سىر بەرەدى. بۇل بۇكىل گرۋپپاعا, جالپى ەكسپەديسياعا اسەر ەتەدى. بارىنە تاجىريبە كەرەك. كەزەڭ-كەزەڭىمەن ۇيرەنەمىز. مىسالى, لەنين شىڭىنا شىعار كەزدە بەلگىلى ءبىر سترەسستىك جاعدايدى باستان وتكەردىڭ, سودان قورىتىندى جاسادىڭ. نە ىستەۋ كەرەك جانە نەنى ىستەمەۋ كەرەكتىگىن ۇيرەندىڭ. تۇراقتى تاۋعا شىعاتىن ادامدار ءتوزىمدى كەلەدى. ولار ۇنەمى كۇلىپ جۇرەدى, اينالاسىنداعىلارعا جىلى شىرايمەن قارايدى. ەۆەرەستكە شىعۋ 45 كۇنگە دەيىن سوزىلۋ مۇمكىن. سول ۋاقىت ىشىندە كوڭىل-كۇيىڭ ءبىر قالىپتا جۇرۋگە تالپىنۋ قاجەت. بۇل ءبىر ىسكە اسىرۋعا ءتيىستى ءىس سياقتى قاراپايىم نارسە ەمەس. جۇمىس بارىسىندا قاجەتىنشە وزگەرتىپ, ادام اۋىستىرىپ ءوز ەركىندىگىڭە سالا المايسىڭ. ەكسپەديسيادا بۇلاي بولمايدى.

&ndash؛ ەۆەرەستكە شىعۋ كەزىندە قانداي قيىندىقتارعا كەزىكتىڭىز؟

&ndash؛ الەمدەگى ەڭ بيىك شىڭعا بارامىن دەگەن ويدىڭ ءوزى ۇلكەن قيىندىق. يدەيا ساناڭا كەلگەندە-اق ەۆەرەست دەگەن اتاۋدىڭ جانكەشتىلىك, اۋىرلىقپەن بايلانىسىن تۇسىنەسىڭ. 24/7 ويىڭنان ەش شىعارا الماعان يدەيانى اقىرى جۇزەگە اسىرۋعا مىقتاپ بەكىنەسىڭ. ماقساتىڭدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن دەنەڭدى دايىندايسىڭ, گيمالاي مەن نەپالعا بارىپ, اتموسفەراسىن سەزىنەسىڭ, اينالاداعى تاۋلارعا, 7 مىڭ بيىكتىكتەگى شىڭدارعا شىعۋىڭ كەرەك.

قالادان كەلگەن ادام ءۇشىن ءبارى كەدەرگى كورىنۋى مۇمكىن. مىسالعا, ءبىز بازالىق لاگەرگە بارعاندا, قاتتى سۋىق بولدى, قار تولاسسىز جاۋىپ تۇردى, جەلدى سۋرەتتەپ بەرۋ قيىن. كالوريالى تاماق تا جوق, ول ءوز كەزەگىندە وتە قاجەت. جوعارى كوتەرىلگەن سايىن اۋا رايى بۇزىلا تۇسەدى. قار كوشكىنى ءجيى جۇرەدى. ادام ءولىمى كوپ. ءبىراق بۇل تاۋعا شىعىپ جۇرگەن ادامدار ءۇشىن قالىپتى نارسە.

وز باسىمداعى جاعدايعا كەلسەك جالعىز-اق كەدەرگى &ndash؛ ول وتتەگى تاپشىلىعىن سەزىنۋ. سونىڭ اسەرىنەن مەن شىڭعا 600 مەتر قالعاندا كەرى قايتۋعا ءماجبىر بولدىم. تاڭدا جالعاستىرۋدى جوسپارلاعانبىز, ءبىراق ويانعاندا اياق-قولىمدى ۇسىك شالعانىن سەزدىم.

&ndash؛ نەگە وتتەگى بالونىن قولدانۋدان باس تارتتىڭىز؟

&ndash؛ وتتەگى بالونىن ماناسلۋ تاۋىنا (8 713 م) شىققاندا قولداندىم. جوسپار بويىنشا وتتەگىنسىز شىعۋ كەرەك ەدى, سوڭعى ساتتە توپ مۇشەلەرى شەشىمىن وزگەرتتى. كەيىن مەن سول ىسىمە وكىنىپ قالدىم. سەبەبى وتتەگى دوپينگ. الپينيزم دە سپورت ءتۇرى. ال كەز كەلگەن سپورت تۇرىندە دوپينگ قولدانۋ قاتە. وتتەگىنىڭ كۇشىمەن عالامشارعا دا ۇشىپ كەلۋگە بولادى. ەۆەرەستكە شىعۋ كەزىندە بۇنداي ارتىقشىلىقتان باس تارتقانمىن. تەك سوڭعى ساتتە بيىكتەگەن سايىن وتتەگىنسىز جەتە المايتىنىمدى ءتۇسىندىم.

&ndash؛ شىڭعا 600 م قالعاندا نە سەزىندىڭىز؟

&ndash؛ سەزىم دەگەندى سەزىنۋگە دە قۇلىقتى بولمادىم. 8 مىڭ مەتر بيىكتىكتە وتتەگىنسىز كەلە جاتقان ادام كۇيىن سۋرەتتەپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس. تىنىس الۋ, الدىڭداعى جولدى باعدارلاۋ, سوزىلىپ جاتقان جىپكە ۇستانۋ سياقتى قاراپايىم نارسەلەرگە بار زەيىنىڭدى سالعاندىقتان, باسقا نارسەنى ويلاي دا المايسىڭ. بار ويلايتىنىڭ الدىعا قادام باسۋ. ال ءجۇرۋ ءۇشىن ساعات وتتەگى كەرەك. بيىكتەگەن سايىن وتتەگى ازايادى. قولدانعان ازعانا مولشەردەگىسى تەك مي جۇمىسىن قالىپتى ساقتاپ تۇرۋعا عانا جەتەدى.

كەشكى ساعات 9-دا لاگەردەن شىقتىق. شامامەن التى ساعاتتاي جۇرگەن سوڭ كەرى قايتۋعا ءماجبۇر بولدىق. تاڭعا جۋىق 7-دە 7900 م بيىكتىكتەگى ءتورتىنشى لاگەرگە جەتىپ, قوندىق. وتتەگى بالونىن الىپ, تىنىققان سوڭ ساپاردى جالعاستىرۋ كەرەك ەدىك, ءبىراق ويانعاندا اياق-قولىم ءۇسىپ كەتكەن ەكەن. جىلدام ەكىنشى لاگەرگە دەيىن تۇسە باستادىم. سول جەردەن كەيىن تىكۇشاقپەن الىپ كەتتى.

اۋرۋحانادا ايعا جۋىق جاتتىم. ەكى كۇردەلى وتا جاساپ, وڭ قولىمداعى ەكى ساۋساعىمدى كەستى. ءقازىر ساۋساقتارىم بۇگىلمەيدى, تەرى سالعان سوڭ قاراپايىم بوتەلكەنىڭ قاقپاعىن اشا الماي قالدىم. ازداپ قالىپقا كەلىپ جاتىرمىن.

&ndash؛ ارزانعا سوقپايتىن ساپارعا قانشا قاراجات جۇمسادىڭىز؟ وقىرمانعا گيد قىزمەتى, تۋر باعاسى مەن قاجەتتى جاراقتاردىڭ باعاسى قىزىق بولار.

&ndash؛ بۇل وتە ماڭىزدى سۇراق. وتە قىمباتقا تۇسكەن ساپار بولدى. ۇزاق ۋاقىت دايىندالدىم, ۇزاق جينادىم. تۋر فيرماسىمەن ءبىراز ساپارعا بارعاندىقتان, ماعان بەلگىلى پايىزدا جەڭىلدىك جاسادى. جالپى, بارلىق جاعدايى جاسالعان تۋردىڭ باعاسى 35 ؛000 دوللار (16 ملن تەڭگە شاماسى), وعان قوسا 7-8 مىڭ دوللار قاجەتتى زاتتاردى ساتىپ الۋعا قاجەت. تۋر باعاسىنىڭ قىمبات بولۋى سەبەبى, ءجاي عانا زوناعا كىرۋ قۇنى 11 مىڭ دوللار. بۇل نەپال مەملەكەتىنىڭ قويعان باعاسى.

&ndash؛ ەۆەرەستكە قايتا شىعار مە ەدىڭىز؟ تابيعات الدىندا ءبىر دارمەنسىزدىك كۇيىن كەشىپ, وكىنىش بولمادى ما؟

&ndash؛ ءدال ءقازىر ەشقانداي بيىك تاۋلارعا شىعۋدى كوزدەپ وتىرعان جوقپىن. كىشىگىرىم بيىكتىككە عانا كوتەرىلىپ, اعزاعا از-ازدان سالماق سالىپ جاتىرمىن. قالپىما تولىق كەلگەندە جوسپار قۇرا باستايمىن, ءبىراق ەۆەرەستكە ەمەس. ونى كەلەشەكتىڭ ەنشىسىنە قالدىردىم. تابيعات الدىندا دارمەنسىزدىك سەزىندىم, قايتا تاۋعا شىعۋدان قورقامىن دەمەيمىن. وكىنىش تە جوق. بۇنىڭ ءبارى تازا تاجىريبە دەپ ءتۇيدىم.

&ndash؛ ەۆەرەستكە شىعۋدى جوسپارلاپ وتىرعاندارعا قانداي كەڭەس بەرەسىز؟

&ndash؛ الماتى تۇرعىنى بولسا, دايىندىققا ءبىر جىل جەتكىلىكتى. ەگەر, ارينە, وتتەگىمەن شىعۋدى جوسپارلاسا. باستىسى, دايىندىق كەزىندە قانداي دا ءبىر دەنە جاراقاتىن الىپ قالماۋى كەرەك. ءقازىر الپينيستىك كومپانيالار تاۋعا مۇلدە شىعىپ كورمەگەن, دايىندىعى ناشار ادامداردى ەرتىپ اكەلە بەرەدى. بارلىق جەڭىلدىكتەردى پايدالانىپ, سۇيەنۋ ارقىلى ەركىن شىققانداردى كوزىممەن كوردىم. وتتەگى بالونىن دا ەرتە قولدانا باستايدى. بۇنداي جاعدايدا كەز كەلگەن ادام الەمدەگى ەڭ بيىك شىڭعا شىعا الادى. اقساق, كوزى كورمەيتىن سوقىر ادامدار دا شىقتى. ءتۇيىنى سول, ءوز شاماڭ جەتپەگەن نارسەگە اقشا قۇياسىڭ.

&ndash؛ ؛ سۇحباتىڭىزعا راحمەت!