اەس سالۋ قازىرگى جۇيەدە تالقىلانباۋى كەرەك

قوعامدا اتوم ەلەكتر ستانساسى توڭىرەگىندە سان ءتۇرلى پىكىر بار. وعان سەبەپ چەرنوبىل مەن فۋكۋسيماداعى اپات, سەمەي ايماعىنداعى يادرولىق سىناقتاردان شوشىنىپ قالعان حالىقتىڭ اەس جۇمىسىنا ۇمىتىنەن قورقىنىشى باسىم. جاپونيا مەن اقش سياقتى ءعىلىم-بىلىمى جان-جاقتى دامىعان ەلدىڭ ءوزى تولىق قاۋىپسىزدىكتى بەرە الماعاندىقتان, قازاقستاندا اەس سالۋعا قاتىستى ەل اراسىندا ەكى ءتۇرلى پىكىر قالىپتاسقان. ياعني, ءبىرى اەس كەرەك ەمەس دەسە, ءبىرى ءوندىرىس سەكتورلارىن جانە ەلەكتر ەنەرگياسىنا دەگەن جالپى قاجەتتىلىكتەردى قاناعاتتاندىرۋداعى بەرەر مۇمكىندىكتەرى مول دەيدى.

اتوم ستانساسىن سالۋ جانە ونىڭ ەنەرگەتيكاسىن يگەرۋ وڭاي بولا قويماسى انىق. ەڭ الدىمەن, تەحنولوگيانىڭ ءتىلىن بىلەتىندەر كەرەك. سوندىقتان ەلباسى قاسىم-جومارت توقاەۆ وسى سالادا جۇمىس ىستەيتىن كاسىبي مامانداردى دايارلاۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ايتپەسە, بەيبىت اتومدى دامىتۋ قيىنعا سوعادى. ۋاقىت وتە كەلە, كومىردەن ەلەكتر قۋاتىن وندىرۋگە شەكتەۋ قويىلسا, اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋدان باسقا امال قالمايدى دەپ وتىر. پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن بۇل ماسەلە بويىنشا جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم وتكىزىلىپ, ەل تالقىلاۋىنا سالىنۋدا. ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسى بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزۋگە دايىندىق ۇستىندە. مەملەكەت باسشىسى ناقتى مەرزىمى كەيىن انىقتالاتىنىن ايتتى. وسى ورايدا, يادرولىق تەحنولوگيالاردى جەتكىزە الاتىن كومپانيالاردىڭ ءتىزىمى جاسالدى:

• hpr-1000 قىتايلىق cnnc كومپانياسى؛
• apr-1400 رەاكتورى بار كورەي khnp كومپانياسى؛
• ۆۆەر-1200 جانە ۆۆەر-1000 رەاكتورلارى بار رەسەي روساتوم كومپانياسى؛
• epr-1200 رەاكتورى بار فرانسۋز edf كومپانياسى.

ساراپشىلار مەن مامانداردىڭ پىكىرى

ماقسات حالىق, gsb uib بيزنەستى تالداۋ ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى, ەكونوميست.

&ndash؛ ؛ اەس سالۋ تۋرالى رەسەي, فرانسيا مەن كورەي مەملەكەتىنەن ۇسىنىس تۇسكەن. قاي ەل سالعانى ءتيىمدى الدە تاۋەلدىلىك بولماس ءۇشىن تەحنيكانى سىرتتان الىپ ءوزىمىز سالعانىمىز دۇرىس پا؟

&ndash؛ ؛ ءبارىبىر دە اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالعان ەلدەردىڭ بىرەۋىنەن تەحنيكا الۋىمىز قاجەت. ءبىراق رەسەي بولماعانى دۇرىس دەپ ويلايمىن. ويتكەنى شىعىننىڭ ءبارىن كوتەرە المايمىز. نەگىزى مۇرىندىق بولعان رەسەيلىكتەر وزدەرى سالىپ بەرەمىز دەپ وتىر. ءبىراق ءبىز ءۇشىن ول ءتيىمسىز, تاۋەلدىگىمىزدى ودان بەتەر ارتتىرىپ الامىز. قازاقستانداعى اەس پەن ەنەرگەتيكاسىن تولىعىمەن رەسەيلىكتەر باقىلايتىن بولادى. قىتايدان دا ۇسىنىس تۇسكەن. ونى دا قۇپتامايمىن. فرانسيا نە وڭتۇستىك كورەيادان العان ابزال.

&ndash؛ اەس-تىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگىن سالىستىرمالى تۇردە قاراپ, سالماقتاساق. شەتەلدەگى قايعىلى جاعداي قايتالانسا, ستانساسىنان كەلەتىن زارداپتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى كوتەرە الا ما؟

&ndash؛ ورىندى سۇراق. شىندىعىن ايتساق, بۇل كۇردەلى ماسەلە. مەن اەس سالۋدى قولداۋشىلاردىڭ نە مۇلدە قارسى تاراپتىڭ ادامى ەمەسپىن. بۇگىن بولماسا دا, ەرتەڭگى كۇننىڭ ەنشىسىندەگى ءىس, ءتيىمدى تۇستارى دا كوپ. ماماندار دا دايىن, بۇكىل شيكىزات بار. قاۋىپسىزدىك جايىنا كەلسەك, وعان ءبىزدىڭ ۇكىمەت دايىن ەمەس بولماۋى دا مۇمكىن.

&ndash؛ قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىن ارى قاراي قوزعاساق. قازاقستاندىق عالىمدار مەن سول سالا ماماندارى وسى ءىستى اتقارۋعا قانشالىقتى دايىن؟ شەتەل تاجىريبەلەرىن قاراساق, اپاتتاردىڭ ءبارى ادام كىناسىنەن بولدى دەپ ۇيعارىم جاسالعان.

&ndash؛ ءوز ماماندارىمىزدىڭ بىلىمىنە, بىلىكتىلىگىنە كۇمان كەلتىرمەيمىن. شەت ەلدە وسى سالا بويىنشا ەڭبەك ەتىپ كەلدى. ءبىراق فۋكۋسيموداعى جارىلىستىڭ ءوزىن الساق تا, جەر سىلكىنىسى زاردابىنان بولعان. سول سياقتى الماتى دا سەيسميكالىق جاعدايى ءقاۋىپتى ايماق. جانە ونىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى.  ؛ ؛

مۇرات وتەبايۇلى, ارداگەر جۋرناليست:

بيلىك وزىنە قاراستى اقپارات قۇرالدارىن, قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارىن تارتىپ, اەس-تىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىر. اەس سالۋدى قولدايتىنداردىڭ باستى ارگۋمەنتى: «؛ەنەرگيا تاپشىلىعىن جويۋ ءۇشىن اەس قازاقستانعا اۋاداي قاجەت»؛. بۇل ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا, جاڭساق پىكىر, جالعان گيپوتەزا. قازاقستانداعى ەنەرگەتيكا ماسەلەلەرىن ەشقانداي اەس-سىز شەشۋگە بولادى. اەس-تەن الدەقايدا ءتيىمدى, ءقاۋىپسىز جانە ۇنەمدى ەتىپ, ۇلتتىق ەنەرگەتيكالىق جۇيەمىزدى تەحنيكالىق جانە تەحنولوگيالىق جاعىنان تولىق جاڭارتقانىمىزدىڭ ءوزى ەنەرگيا ءوندىرىسى مەن ونى ساقتاۋ تيىمدىلىگىن 30-50 پايىزعا دەيىن ءبىراق كوتەرە الادى. بۇل 10 اەس بەرە الاتىن ەنەرگيادان دا كوپ. ەل بولاشاعى زور قۋات كوزدەرى &ndash؛ تيىمدىلىگى تەك كۇشەيە بەرەتىن كۇن, جەل جانە سۋ ەنەرگەتيكاسى, اسىرەسە جەل ەلەكتر ستانسالارى جاعىنان قازاقستانعا تەڭ كەلەتىن ەل بىرەن-ساران بولار. وڭتۇستىك وڭىرلەرىمىزدە كۇننىڭ كوزى ءتىپتى قىستا دا مولىنان جەتەدى. 2030 جىلعا دەيىن كۇن ەنەرگەتيكاسىنىڭ شىعىندارى 25 پايىزعا ازايادى. ەندى بۇل بيلىك بالقاشتا اەس سالدى دەلىك. سوسىن نە بولادى؟ قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ەنەرگوجۇيەسىندە جۇمىس ىستەگەن تاجىريبەلى, وزىق ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا, «؛ەگەر جوبا جۇزەگە اسسا, جىل سايىن 675 ميلليارد تەڭگەگە ارتىق شىعىندانامىز. بۇل قازاقستاننىڭ ءار ازاماتى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ, سايكەسىنشە, تاۋارلار مەن قىزمەتتەر باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنا بايلانىستى قازىرگىدەن 35 مىڭ تەڭگەگە ارتىق تولەيدى دەگەن ءسوز»؛. سوندا جىل سايىن 675 ميلليارد تەڭگەدەن تولەيمىز. ولار ءوز ميللياردتارىن قۇرىلىستان تابادى عوي. ال ءبىز سول ميللياردتاردى جىلدار بويى بۇكىل ەل بولىپ تولەيمىز.ونىڭ ۇستىنە وسىعان دەيىنگى قازاقستانداعى ءىرى جوبالاردىڭ بارلىعى دەرلىك كوررۋپسيامەن اياقتالعانىن كورگەن حالىق بۇل جوبانىڭ قارجىسىندا تالان-تاراجعا ءتۇسىپ كەتپەسىنە كىم كەپىل دەپ الاڭدايتىنىن جوققا شىعارۋعا بولماس. اتوم ەنەرگياسى &ndash؛ وتكەن عاسىردىڭ ەسكىرگەن تەحنولوگياسى, وركەنيەت عاسىرىنداعى تىعىرىققا تىرەيتىن جول. ؛

مارات ءبايدىلداۇلى, قوعام قايراتكەرى:

&ndash؛ ؛قازىرگى گەوساياسي جاعدايدا اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋدىڭ قاجەتى جوق. بىرىنشىدەن داۋىسقا سالاتىن بولسا, رەسەي ۇتاتىنى ايدان انىق. ولار افريكادا سالعان, تۇركيادا ستاساسىنىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ جاتىر. سونى تىلگە تيەك ەتىپ ءبىزدىڭ ەلدە دە سالۋعا تىرىسادى. رەسەيدىڭ سالۋ تەحنولوگياسى ەۋروپاداعى ەنەرگەتيكا جۇيەسىنەن 15-20 جىلعا كەيىندەپ قالعان. ولار قازاقستاندى ايتقانىنا كوندىرىپ, ايداعانىنا جۇرگىزۋ ءۇشىن سونى تەتىك رەتىندە پايدالانادى. جۇمىس بارىسىن ۇيرەتەمىز دەپ ءوزىنىڭ عالىمدارىن اكەلىپ, باسشىلىققا بەكىتەدى. ساياسي تالاپتارعا كونبەگەن كەزدە مىندەتتى تۇردە ايادرولىق قوقان-لوقى جاسايتىن بولادى.

ەكىنشىدەن, قۇرىلىس سالاتىن كومپانياعا كومەكتەسەمىن دەۋشىلەر تابىلادى. ۇلكەن قاراجات جۇرگەن جەردە ۇلكەن كوررۋپسيا جۇرەدى! قولدى بولعان اقشانىڭ كەسىرىنەن قۇرىلىستىڭ ساپاسى ناشارلايدى. باعاسى جوعارىلايدى دا قاۋىپسىزدىك دەڭگەيى تومەندەي تۇسەدى. جاقىندا عانا سىبايلاس جەمقورلىقتى قابىلداۋ يندەكسى بويىنشا ەلدەر ءتىزىمى شىقتى. سوندا قازاقستان استىنان ساناعاندا ەكىنشى ورىندا تۇر. بۇنداي سەنىمى سەلكەۋ كەزدە ۇلكەن ستراتەگيالىق نىسان سالۋ ءقاۋىپتى.

اەس قايدا سالىنادى؟

بۇل بىرنەشە جىلدان بەرى قوعامدا قىزۋ تالقىلانىپ كەلە جاتقان ماسەلە. مامانداردىڭ پىكىرىنشە, قۇرىلىسقا قولايلى ءوڭىردىڭ ءبىرى &ndash؛ «؛ۇلكەن»؛ اۋىلى. ول جەرگە 1,4 گۆتتىق ەكى بلوكتان تۇراتىن قۋاتى 2,8 گۆت اەس سالىنادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. "قازاقستاندىق اتوم ەلەكتر ستانسالارى" جشس جاڭا يادرولىق جانە ەنەرگەتيكالىق تەحنولوگيالار بويىنشا ورتالىق كۋرچاتوۆ قالاسى مەن ۇلكەن اۋىلىن قاراستىرعاندا جەر سىلكىنىسى جانە گەولوگيالىق قۇبىلىستار, گيدرومەتەورولوگيالىق جانە گيدرولوگيالىق جاعدايلار, بولجامدى سۋ تۇتىنۋ كولەمى, اەس قۇرىلىسىنىڭ ىرگەلەس اۋماقتىڭ جانۋارلار مەن وسىمدىكتەرگە اسەرى زەرتەلگەنىن العا تارتادى. ۇلكەن اۋىلىندا ىسكە اسىرىلماعان بالقاش جەس جوباسىنىڭ الاڭى بولعاندىقتان, ينفراقۇرىلىمى بار, جەردى تەگىستەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن دەپ سول جەردى تاڭداعان.

ەلەكتر قازاندىقتارى ارقىلى كوپقاباتتى ۇيلەردى جىلىتىپ وتىرعان اۋىل تۇرعىندارىنا ەلدى مەكەندى قايتا كوركەيتۋ ءۇشىن ۇلكەن قۇرىلىس سالىنۋى بەلگىلى دەڭگەيدە ءتيىمدى-اق. ايىنا جالاقىسىنىڭ جارتىسىنان كوبىن جىلۋعا بەرىپ, ولمەستىڭ قامىن ءسۇرىپ جۇرگەن ەل بالقاشتىڭ سۋىن ىشەدى. ەكونوميكالىق جاعىنان العاندا, ارينە, پايداسى مول, ءبىراق كولدىڭ سۋىنا اسەرى بولۋى مۇمكىن بە؟ ەكولوگتاردىڭ پىكىرىن تىڭداپ كورەيىك.

ازاماتقان ءامىرتاي, ەكولوگ:

&ndash؛ اەس-كە الىناتىن سۋ تازا بولۋى كەرەك. شامامەن 15 مىڭ توننا سۋ سىرتتان اكەلىنەدى جانە ول تەك سۋىتۋ ءۇشىن عانا پايدالانىلماق. ءۇشىنشى بولىك &ndash؛ مۇزداعىشىن ىسكە قوساتىن بولسا, سۋدى قاجەت ەتپەيدى. بالقاشتان سۋ المايدى, سەبەبى ونىڭ سۋى جارامسىز.

&ndash؛ ۇلكەن اۋىلىندا اەس سالۋ ءتيىمدى مە الدە باسقا ورىنداردى قاراستىرۋ كەرەك پە؟ ءسىزدىڭ پىكىرىڭىز.

&ndash؛ ورنالاسقان جەرى ءتيىمدى. وڭتۇستىك وڭىرلەرگە ەنەرگيا جەتكىزۋگە ىڭعايلى بولماق, ورتالىققا دا جاقىن. بۇندا 1200 مۆت وندىرىلەدى دە ۇلكەن زاۋىت-تەحنيكالاردىڭ پايدالانۋىنا بەرىلەدى. ءقازىر ءبارى كومىردى پايدالانادى, ودان شىققان ءتۇتىن اۋانى لاستاپ, دەنساۋلىققا كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتىر. سول ءۇشىن تازا ەنەرگيا كوزىن تابۋ ماڭىزدى. ال سەيسميكالىق جاعدايىنا كەلسەك, اەس-تىڭ قۇرىلىسى وتە بەرىك, 20 باللدىق شكالاعا دەيىن جەر سىلكىنىسىن كوتەرەدى.

مارات ءبايدىلداۇلى, جۋرناليست:

&ndash؛ ؛يادرولىق وتىندى جاعۋ ءۇشىن كوپ مولشەردە سۋ قاجەت. قانشا جەردەن قورعانىشتا بولسا دا, بەلگىلى دەڭگەيدە ەكولوگياعا زيانىن تيگىزەدى. دەمەك, تۇتاستاي بالقاشتى ەكولوگيالىق اپاتتىڭ الدىنا اكەلەمىز. ءومىر ءسۇرۋ جاعدايى ناشار اۋىلدىڭ الەۋەتىن كوتەرەمىز, جۇمىسپەن قامتيمىز دەگەن سياقتى نەشە ءتۇرلى ايلا شارعىلاردى قولدانىپ, اەس سالۋعا تىرىسىپ باعادى. بالقاشتىڭ باتىس بولىگى تۇششى, شىعىس بولىگى اششى. بۇلار كولدىڭ سۋىنا زيان كەلتىرمەيدى دەپ الداپ وتىر. قالدىقتاردى سول سۋعا توكپەگەندە قايدا جىبەرەدى؟ ەشقانداي سۋ كوزى قاجەت بولماسا, نەگە سارىارقاعا سالامىز دەمەيدى؟!

شەتەلدىك تاجىريبەلەر

جالپى ەسەپپەن العاندا الەمدە 32 ەلدە 394 گۆت قۋات كۇشىمەن جۇمىس ىستەيتىن 440 اەس بار. 54 ەنەرگەتيكالىق بلوك سالىنۋ ۇستىندە, ال ء201-ى بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن جابىلىپ قالعان. ەڭ كونە جانە ءالى كۇنگە دەيىن جۇمىس ىستەپ تۇرعان ستانساسى شۆەيساريادا ورنالاسقان. ال قۋات كۇشى جاعىنان الدا تۇرعانى قىتايدىڭ گۋاندۋن پروۆينسياسىنداعى تايشان ستانساسى, ونىڭ كورسەتكىشى 4590 مۆت.

تاريحتاعى ەڭ العاشقى اپات 1979 جىلى امەريكاداعى تري-مايل-ايلەند ستانساسىندا بولدى. رەاكتور قوندىرعىسىنداعى سۇيىقتىڭ اعۋى دەر كەزىندە انىقتالماعاندىقتان, سالقىنداتۋ جۇيەسى ىستەن شىعىپ, اۋاعا رادەاكتىۆتى يود تارايدى. ەگەر ۋاقىتىلى سۇزگىنى اۋىستىرىپ وتىرسا, زالالى دا از بولار ەدى دەيدى ماماندار. ستانسانىڭ جۇمىسى ءالى ؛ كۇنگە دەيىن ىسكە قوسىلماعان. وسى جاعدايدان كەيىن 2012 جىلعا دەيىن اقش ەنەرگيالىق بلوك سالۋدان تارتىنىپ, ءدال وسىنداي 71 قۇرىلىستى توقتاتىپ قويعان. ال بۇگىندە بۇل جولمەن ەنەرگيا الۋدان كوش باستاپ ءوتىر.

دال وسىنداي سەبەپپەن 1986 جىلى ۋكرايناداعى زاپوروجە ستانساسىندا جارىلىس بولدى. قىزمەتكەرلەرى مەن اۆاريانى جويۋشىلار تىكەلەي راديواكتيۆتى ساۋلەلەنۋدىڭ اۋىر دوزاسىن الدى. اپاتتان كەيىنگى العاشقى ءۇش ايدا 31 ادام قايتىس بولدى, تاعى 19 ادام 1987-2004 جىلدار ارالىعىندا چەرنوبىل اەس-ىندەگى جارىلىستىڭ تىكەلەي زاردابىن شەكتى. بۇگىندە مايدان دالاسىندا تۇرعان ستانسادا اپات بولۋى مۇمكىن دەگەن قاۋەسەتتەر مەن بولجامدار بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن اپات ورىن السا, رادياسيالىق بۇلت ەۋروپانى اسپانىن جاۋىپ, ناتو-نى قاقتىعىسقا تارتۋى مۇمكىن.

كەلەسى ۇلكەن اپات جاپونياداعى «؛فۋكۋسيما»؛ ستانساسىندا بولعان. تاراتۋ قۇرىلعىلارى, رەزەرۆتىك گەنەراتورلار مەن باتارەيالار ورنالاسقان جەرتولەلەردى سۋ باسىپ, توقتان اجىراعان سوڭ سالقىنداتۋ جۇيەسى ىستەن شىعادى. اپاتتى الدىن الۋعا قانشا تىرىسقانىمەن, ءىس ناسىرعا شاۋىپ ءۇشىنشى بلوكتا جارىلىس بولادى. سۋ تاسقىنىنىڭ سالدارى بولعانىنا قاراماستان, ساراپشىلار قورعانىس جۇيەسى بۇنداي ۇلكەن اپاتقا دايىن بولماعانىن جانە مەكەمە باسشىلىعى مەن ۇكىمەت جىلدام نۇسقاۋلىق بەرە الماعان دەپ شەشىم شىعاردى.

اتالعان ءۇش اپاتتىڭ دا سەبەبى ادام اعاتتىعىنان بولدى. ون جىل وتسە دە جاپونيانىڭ سولتۇستىك-شىعىسىنداعى بىرنەشە قالا ءالى جابىق. يادرولىق قالدىقتار مەن ميلليون توننادان استام راديواكتيۆتى سۋدى شىعارۋ ءۇشىن جۇزدەگەن مىڭ جۇمىسشى قاجەت جانە بۇل 30-40 جىلعا سوزىلۋى مۇمكىن دەپ وتىر.

اقش پەن جاپونيانىڭ ءوزى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتە المادى, جارىلىستان تۋعان ۇلكەن كولەمدەگى زارداپقا دايىن بولمادى. اەس جۇمىسى شىعىنى كوپ كومىر جاعاتىن ستانسالارعا قاراعاندا ءتيىمدى ەكەنى انىق. ءبىراق جارىلىس بولسا, ءبىر بلوكتىڭ وزىنەن تۋاتىن زالال ون جىلدىق جالپى ىشكى ونىمگە تەڭ تۇسەتىن زيان كەلتىرەدى.

اەس-تە اقاۋلار شىققان جاعدايدا, زالالى قانداي بولادى؟

ستانساداعى اقاۋلار ەكى نەگىزگى زاقىمداۋشى فاكتورعا اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن. اتاپ ايتقاندا: رادياسيالىق اسەر (تىكەلەي اسەر ەتۋ) جانە سۋدى, توپىراقتى, شاڭدى جانە رادياسيالىق اسەر ەتۋ ايماعىندا بولعان كەز كەلگەن وبەكتىلەردى ءالسىز ساۋلەلەنۋ كوزىنە اينالدىراتىن راديواكتيۆتى لاستانۋ. بۇعان قوسا, ۇلكەن جارىلىستار مەن ءورت شىعۋ ءقاۋپى بار.

ەڭ ءقاۋىپتىسى &ndash؛ تىكەلەي ساۋلەلەنۋ. ول نەبارى بىرنەشە ساعات نەمەسە مينۋتقا سوزىلۋى مۇمكىن, ءبىراق يونداۋشى ساۋلەلەنۋدىڭ كۇشىنە بايلانىستى ادام دەنساۋلىعىنا زور نۇقسان كەلەدى, 10 گر-دان اسسا بىردەن ءولىپ كەتۋى دە مۇمكىن. ءار ءتۇرلى رادياسيالىق ؛ جاراقاتتار: رادياسيالىق (كۇيىك, دەرماتيت, پنەۆمونيت جانە ت.ب.) جەدەل ساۋلە اۋرۋى پايدا بولادى. ؛ گر (100 راد) مولشەرىنىڭ ءوزى اۋرۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرىنە اكەپ سوقتىرادى, ال 1 گر-دان اسقان جاعدايدا جۇلىن جۇيكە جۇيەسىنىڭ نە ىشەك-قۇرىلىس زاقىمدانادى. ؛

اەس جارىلعان كەزدە اۋاعا راديويزوتوپ (يود-129, يود-131) ؛ تارايدى. يوددىڭ بۇل تۇرلەرى الفا, بەتتا, گامما-ساۋلەلەنۋ ەنەرگياسىن ادام تانىنە جىلدام تاراتادى. اعزا جاسۋشالارىندا فوتوحيميالىق رەاكسيا باستالىپ, دنق-عا زاقىم كەلتىرەدى, ناتيجەسىندە قاتەرلى ىسىككە شالدىقتىرادى, مۋتاسيا پايدا بولادى. رادياسيا سالدارىنان ومىرلىك ماڭىزدى ورگاندار &ndash؛ قاناينالىم, جۇيكە, اس قورىتۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسى ناشارلايدى. اسىرەسە ساۋلەلەنۋ قالقانشا بەزىنە ءقاۋىپتى.

 ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ p.s. مامانداردىڭ پىكىرىنشە, ەنەرگيا تاپشىلىعى ورىن الاتىن كورىنەدى. سوعان وراي اتوم ەنەرگياسىنىڭ باعاسى دا تۇراقتى تۇردە ءوسىپ جاتىر. ياعني اتوم ەنەرگياسى قولجەتىمدى ەنەرگيالاردىڭ ىشىندەگى ەڭ قىمباتى. وسى كۇنگە دەيىن قازاقستاندا سالىنعان ۇلكەن جوبالاردىڭ بارلىعى كوررۋپسيامەن اياقتالعانىن ەسكەرسەك, قۇرىلىسقا بولىنگەن اقشا تالان-تاراجعا سالىنىپ كەتپەيتىنىنە كەپىلدىك جوق. رەسەيگە سالدىرتقان جاعدايدا بيلىكتى قولدارىنا بەرىپ قويعانمەن تەڭ بولماي ما؟! ۋكرايناعا سوعىس اشىپ جاتقانىن كورە تۇرا, قاسقىردىڭ اپانىنا توعىتىلۋ الدە ساياسي ءايلا-تاسىل, الدە اقىماقتىق بولار.

اسەم جۇماقان

 ؛