داڭعازانىڭ دۇرمەگى ءھام اباي تاعىلىمى

پەيىلىنىڭ ىشىنە دالا تۇنەپ, كوڭىل كوزىسىنە كوركەم نيەتىن تولتىرعان قوڭىر توبەل قازاقتىڭ قۋانىشىن الەمگە جار سالىپ, جاريا ەتپەسە استە تىنىش ۇيىقتاي المايتىنى نەسى وسى؟ بەسىك توي, شىلدەحانا, قۇرساق شاشۋ, سۇندەت توي, ءتىلاشار, قىز ۇزاتۋ, ۇيلەنۋ تويى, قۇدالىق كۇتۋ, مەرەيتويدان باستاپ, ءتۇرلى دۇرمەك جيىندارمەن استاسىپ جاتاتىن ءدۇر-دۋماننىڭ ەستىسى مەن ەسەرى ەكى بولەك. استامشىلىققا ات مىنگىزىپ, الىستاعى اعايىنىن اۋرەلەتىپ تۋعان كۇنى مەن قىزمەتكە تۇرعان كۇنىن اتاپ وتەتىن داراقىلىقتى حالىقتىڭ قاي مىنەزىنە ؛جوريمىز.

اس دەمەكشى, ۋاعىندا حاكىم اباي اكەسى قۇنانباي قاجىنىڭ اسىن وتكىزبەي, وعان كەتەر شى­؛عىندى ەسەپتەپ, سونىڭ ءبارىن قايى­؛رىمدىلىققا جۇمساپ, ءبىلىم قۋعان جاس وسكىندەر مەن شاكىرتتەرگە ۇلەستىرىپ, قالعانىن توڭىرەگىندەگى جاعدايى جوق جارلى-جاقىباي مەن جەتىم-جەسىرگە تاراتىپ بەرگەن ەكەن. ەشتەڭەدەن تارشىلىق كورمەگەن, اقىلى اسىپ, داۋلەتى تاسىپ تۇرعان دالا دانىشپانى ابايدىڭ, اۋلەتتىڭ عانا اكەسى ەمەس, كۇللى قازاققا اتى ءمالىم, «؛قارادان شىعىپ حان بول­؛عان»؛ قۇنانباي قاجىنىڭ جىلدىق اسىن ۇلكەن ونەگەلى ساۋاپ­؛تى ىسكە اينالدىرعانى دانا­؛لىقتىڭ بەلگىسى ەمەس پە؟ ايت­؛پەسە التى الاشقا اتاعى جايىل­؛عان اعا سۇلتاننىڭ اسىن اياقسىز قالدىردى دەگەنگە كىم سەنەدى؟ ەشكىمنىڭ ءسوزىن ەلەمەي, وزگەرىستى وزىنەن باستاپ, قاجى اكەسىنىڭ اسىنا دەپ اتالعان دۇنيە­؛نى كەدەي-كەپشىك پەن ينتەرناتتا وقىپ جۇرگەن قازاق بالالارىنا تاراتىپ بەرۋى &ndash؛ سول تۇستا داراقى­؛لىقتىڭ شىڭىنا شىققان قازاققا ۇكىمدى ۇلگى ەدى. الىپ اقىن وزگەلەردىڭ سىنىنا قاراماي, ونەگەسىن ومىرشەڭ ولەڭىمەن عانا ەمەس, ىزەتتى ىسىمەن دە كورسەتە ءبىلدى. توي-تومالاققا ەمەس, ءتا­؛لىم مەن بىلىمگە سالعان قارجى بولا­؛شاقتىڭ كەۋدەسىندە ءبۇر جارار مەيىرىمدىلىك پەن ىزگىلىكتىڭ كەپىل­؛دەمەسى ەكەنىن ۇقتىردى. وسى ءبىر ءۇردىستى قالىپتاستىرۋ بۇگىن­؛گى قوعامنىڭ باستى مىندەتى ىسپەت­؛تى. «؛اباي جىلىندا»؛ ويشىل حاكىمنىڭ ولەڭىن عانا جاتقا ايتىپ قويماي, ومىرىنەن ونەگە, قارە­؛كەتىنەن بەرەكەت تاپساق يگى
ەدى...

ابىز اقىننىڭ شىعار­؛ماشى­؛لىعىنا قارماق سالساڭىز, كۇر­؛شەگىڭىز بىردەن قازاقتىڭ استام­؛شىلىعىنا ىلىنەدى. ول كوزگە وعاش, كوڭىلگە قوراش كورىنەتىن كيىز­؛كوكىرەك قوعامداعى ءوز داڭعوي­؛لىعىنا ءوزى ريزا بولاتىن داراقى باي مەن قاتارىنان قالمايىن دەگەن كەدەيدىڭ كەردەڭدىگىن اياۋسىز سىنادى. سوندىقتان ابايدىڭ «؛ويلاعانى &ndash؛ ايت پەن توي, ىرجاڭ-قىلجاڭ يتمىنەز»؛ دەگەن سوزدەرى بۇگىنگى قوعامنىڭ ساناسىنان ساڭىلاۋ تاپسا دەيمىز. شاپانىنا سىيماي شىرەنگەن باي-باعلاندار وسىدان ءتالىم الىپ, قولدا بار قارجىسىن ءبىلىم مەن عىلىمعا قيسا, ءبىز دە تەحنولوگيانىڭ قۇلا­؛عىندا وينار ما ەدىك؟

ايتسە دە, قىمتاپ قايتەمىز, توي دەسە قۋ باسى دومالايتىن, بارىن تويعا شاشۋدان تايىنبايتىن قازاق داڭقىن اسىرۋعا تىرىسىپ, ىسىراپشىلدىققا ءجيى جول بەرەتىنى جاسىرىن ەمەس. سول باياعى اباي سىناعان ادەت: اتاعىن شىعارۋ ءۇشىن ۇيمەلى-تۇيمەلى داستارقان جايىپ, بەكەر مال شاشپاققا ۇرىنادى. باي-باعلاندار تويدى شوۋعا اينالدىرىپ, تىكۇشاقپەن اسپاننان اقشا شاشۋ, شەتەلدەن اسىرەقىمبات سىياقىعا ونەر جۇلدىزدارىن شاقىرۋ, سالماعى الدەنەشە توننا تارتاتىن الىپ تورت جاساتۋ سياقتى داراقى مىنەز قالىپتى جاعدايعا اينالدى. بۇل اتىمتاي جومارتتىق ەمەس, كەرىسىنشە داراقىلىقتىڭ دۇرمەگى. كوبى ۇيلەنگەن ەكى جاسقا دەمەۋ-سۇيەۋ بولۋدىڭ ورنىنا باسەكەلەستىكپەن توي جاساپ, ەرتەسىنە شاشىلعان اقشانىڭ ورنىن تولتىرا الماي شاش ەتەكتەن شىعىنعا باتىپ, شىرعالاڭعا تۇسەدى. شاكارىم قاجىنىڭ «؛ماقتان ءۇشىن بورىشتى, ۇستى-ۇستىنە ۇيمەسەك, اياعىندا قايتەمىز, بانكروت بوپ كۇيمەسەك»؛ دەگەن قىنجىلىسى وسىنداي كەلەڭسىزدىككە ارنالعان. تويشىل توپتىڭ اۋەلى شاشىلىپ, سوسىن اشىعىپ جاتاتىنى سوندىقتان.

وكىنىشتىسى, ءبىر كەزدەرى ۇلا­؛عات ۇياسى, تاربيە مەكتەبى بول­؛عان قازاقتىڭ تويىنان قاسيەت كەتىپ بارا جاتقانداي كورىنەدى. ويت­؛كەنى ماقتانشاقتىق, باقاس­؛تىق, داۋرىقپا داڭعازالىق, ىسى­؛راپ­؛شىلدىق &ndash؛ قازىرگى قازاق تويىنىڭ ؛ ارقاۋى دەسەك وتىرىك ەمەس. كوبىك ءسوزىن كوپىرتكەن جاتتاندى اسابا, داڭعازا مۋزى­؛كانىڭ تولقىنىنا ۇرىلىپ شار­؛شاپ-شالدىققان قاريا, ءسوز سوي­؛لەۋگە قۇلشىنعان ۇزىن-سونار كەزەك &ndash؛ قازىرگى تويداعى قالىپ­؛تى كورىنىس. ەندەشە, تويدىڭ ماز­؛مۇنىن دا تياناقتاپ, قاتى­؛سۋ­؛شىلار قۇرامىن دا ىقشامدايتىن ۋاقىت جەتكەن سياقتى. اس بەرۋ, قۇران باعىشتاۋ, ولىكتى جو­؛نەلتۋ راسىمدەرى قارالى ميتين­؛گىگە اينالىپ جۇرگەنى دە مۇ­؛سىلماندىق قاعيدالارعا قايشى. وبال مەن ساۋاپتى تەڭ ويلاپ, توي مەن اسقا كەتەتىن ءجون-جوسىق­؛سىز شىعىنداردى ازايتىپ, ابايدىڭ تاعىلىمىمەن, سول قار­؛جىنى قايىرىمدىلىق جاساۋعا, جاستاردىڭ وقۋ-بىلىمىنە, قاريا­؛لاردىڭ دەنساۋلىعىن تۇزەۋىنە, شاڭىراق كوتەرگەندەردىڭ ءۇي الۋىنا, تۇرمىسى تومەن وتباسىلاردىڭ كۇنكورىسىنە جۇمساسا قانداي ماعىنالى ساۋاپتى ءىس بولار ەدى دەسەڭىزشى؟!

سوڭعى كەزدە الەمدى ابىگەرگە سالىپ, ەلدى ەسەڭگىرەتكەن ىندەت ادامزاتتىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا, جاھاننىڭ تىرشىلىك ىرعاعىنا وراسان وزگەرىس اكەلدى. دۇنيە ديدارىنا قىسقا ۋاقىتتا ورنەگىن سالىپ, قالىپتاسقان قاعيدا, مىزعىماس جۇيەلەردى استان-كەستەن ەتكەن اۋىر كەسەل زاۋالعا اينالىپ, بارشا حالىققا سالماقتى سالدار, اششى ساباق قالدىردى. قانشاما يگى جاقسىلارىمىز ومىردەن وزىپ كەتتى. وسىدان قورىتىندى شىعارىپ, ماعىناسىز جيىننان, داڭعازا تويدان تىيىلىپ, ىسىراپتى وبال دەپ ءبىلىپ, ساۋاپتى ىزگىلىكتى ىستەردى داستۇرگە اينالدىرا الساق, يگى ەدى.

ايتپەسە, كارانتين كەزىندە تىزگىن تارتىپ, تارتىپكە مويىنسۇنعانمەن, تىعىلىپ توي جاساي­؛تىنداردىڭ كوڭىلىن قالدىرمايمىز دەپ ءومىرىمىزدى وكسىتىپ الا جازداعان جوقپىز با؟ بوساعادا جاعالاعان ىندەتتىڭ تورىمىزگە ارالاپ-بالالاپ كەتۋىنە جول اشقان كوپ سەبەپتىڭ ءبىرىسى دە, ءىرىسى دە &ndash؛ حالقىمىزدىڭ توپىراقتى ءولىم مەن تورقالى تويدان قالۋعا بولمايدى دەگەن داڭعازا داعدىسى ەكەنى بەلگىلى.

قازىر دە ماماندار ىندەتتىڭ تاعى ءبىر تولقىنى الدا ەكەندىگى تۋرالى ەسكەرتىپ, ساقتىق شارالارىن كۇشەيتۋ تۋرالى دابىل قاعىپ جاتقانىنا قاراماي, كارانتين ءسال بوساڭسىعاندا سول تويقۇمار, قوناققا قىدىرىمپاز مىنەزىمىزدىڭ قايتا قوزا باس­؛تاۋى الاڭداتپاي قويمايدى. سوندىقتان مەملە­؛كەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ: ء«؛قازىر «؛تويىڭ تويعا ۇلاسسىن»؛ دەپ اندەتىپ, توي تويلاپ جۇرەتىن ۋاقىت ەمەس. بۇگىنگىدەي تەحنولوگيانىڭ زامانىندا توي-تومالاقتىڭ اڭگىمەسىن ايتىپ, ءبىر-بىرىن اسىرا ماقتاپ, اس ءىشىپ, اياق بوساتقانعا ريزا كەيىپتە ءجۇرۋ ادەتىنەن ارىلۋ كەرەك»؛ دەگەن پا­؛يىمدى پىكىرىنە توقتاعان ءجون. ويتكەنى راسىندا «؛قازاق حالقىنىڭ تاعدىرى تاريح تارازىسىندا تۇر»؛.

 ؛