قازاقستاننىڭ زاڭ ۇستەمدىگىن نىعايتۋداعى تاجىريبەسى ۆاشينگتوندا باعالاندى

2023 جىلعى دۇنيەجۇزىلىك سوت تورەلىگى تۋرالى ەسەپكە سايكەس الەمدە زاڭنىڭ ۇستەمدىگى 59% - عا تومەندەگەنى بايقالادى. ءبىراق وسى جاھاندىق قۇلدىراۋعا قاراماستان, قازاقستان بۇل ۇردىسكە قارسى تۇرىپ, ورتالىق جانە باتىس ازيا ايماعىندا ء4-شى ورىنعا كوتەرىلدى, دەپ مالىمدەدى دۇنيەجۇزىلىك بانك توبىنىڭ اعا ۆيسە-پرەزيدەنتى جانە باس كەڭەسشىسى كريستوفەر ستيۆەنس ۆاشينگتوندا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ "ادىلەت جانە زاڭ ۇستەمدىگى" جاھاندىق فورۋمىندا قازاقستاننىڭ باسقا ەلدەر ءۇشىن زاڭ ۇستەمدىگىن نىعايتۋداعى تاجىريبەسى قانداي پايدالى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ءتۇسىندىردى.

دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ "ادىلەت جانە زاڭ ۇستەمدىگى" جاھاندىق فورۋمى ەۋروپادان, لاتىن امەريكاسىنان, افريكادان جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىنەن 200-گە جۋىق قاتىسۋشىنى, ونىڭ ىشىندە جوعارى لاۋازىمدى ۇكىمەتتىك جانە سوت شەنەۋنىكتەرىن, دۇنيەجۇزىلىك بانك باسشىلىعىن, حالىقارالىق ازاماتتىق قوعام قۇرىلىمدارى مەن ۇيىمدارىن, جەكە سەكتور مەن عىلىمي ورتا وكىلدەرىن, ونىڭ ىشىندە قر ادىلەت مينيسترلىك وكىلدەرىن جينادى.

فورۋم دامۋدىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى رەتىندە سوت تورەلىگى مەن قۇقىق ۇستەمدىگى ءرولىنىڭ ماڭىزدىلىعىن راستاۋ ءۇشىن مۇددەلى تاراپتاردىڭ ديالوگى مەن ىنتىماقتاستىعىن دامىتۋعا باعىتتالعان.

- 2023 جىلعى دۇنيەجۇزىلىك سوت تورەلىگى تۋرالى ەسەپكە سايكەس الەمدە زاڭ ۇستەمدىگى دەڭگەيىنىڭ 59% - عا تومەندەۋى بايقالادى. ءبىراق وسى جاھاندىق قۇلدىراۋعا قاراماستان, قازاقستان بۇل ۇردىسكە قارسى تۇرىپ, ورتالىق جانە باتىس ازيا ايماعىندا ء4-شى ورىنعا كوتەرىلدى, - دەدى پلەنارلىق سەسسيانىڭ مودەراتورى, دۇنيەجۇزىلىك بانك توبىنىڭ اعا ۆيسە-پرەزيدەنتى جانە باس كەڭەسشىسى كريستوفەر ستيۆەنس.

قر ادىلەت ءمينيسترى ازامات ەسقاراەۆ فورۋمنىڭ پلەنارلىق سەسسياسىندا 2022-2023 جىلدارى جۇرگىزىلگەن اۋقىمدى رەفورمالار ناتيجەسىندە قازاقستاننىڭ ەلدەگى زاڭ ۇستەمدىگىن نىعايتۋداعى جەتىستىكتەرىن اتاپ ءوتتى.

وسىلايشا, كونستيتۋسيالىق رەفورما پرەزيدەنتكە شەكتەۋلەر قويىپ, پارلامەنتتىڭ وكىلەتتىكتەرىن كەڭەيتتى. قازاقستان ورتالىق ازياداعى جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارىنىڭ باسشىلارىن سايلاۋ بويىنشا رەفورمالاردى تولىق جۇرگىزگەن ءبىرىنشى ەل بولدى. وسىلايشا, ەڭ جوعارى دەڭگەيدە اكىمدەردى جەرگىلىكتى وكىلدى ورگاندار سايلايدى جانە پرەزيدەنتكە تاعايىنداۋ ءۇشىن ۇسىنادى. ورتا جانە تومەنگى دەڭگەيلەردە ولاردى تىكەلەي جەرگىلىكتى تۇرعىندار سايلايدى, ولار 2023 جىلى سىنالدى, ال 2025 جىلعا قاراي ءبىز بۇكىل ەلدى قامتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

كونستيتۋسيالىق سوت 2023 جىلى قۇرىلدى, ەندى حالىق بۇل سوت ورگانىنا زاڭداردى كونستيتۋسيالىق ەمەس دەپ تانۋ تۋرالى شاعىمدارمەن تىكەلەي جۇگىنە الادى. ناتيجەسىندە, ءبىر جارىم جىل ىشىندە ول 8 زاڭدى كونستيتۋسيالىق ەمەس دەپ تانىدى.

- سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساياسات شەڭبەرىندە 2023 جىلى "زاڭسىز ساتىپ الىنعان اكتيۆتەردى مەملەكەتكە قايتارۋ تۋرالى" زاڭنىڭ قابىلدانۋى ماڭىزدى بولىپ تابىلادى. بۇل زاڭ زاڭسىز ساتىپ الىنعان اكتيۆتەردى باقىلاۋ, اشۋ, دالەلدەۋ جانە قايتارۋ تەتىكتەرىن تولىق پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل مەحانيزمدەر اۋقىمدى سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىسى بار ادامدارعا جانە اكىمشىلىك جانە بيلىك رەسۋرستارىن پايدالانعان وليگوپوليستىك توپتارعا قولدانىلادى. وسى ماسەلەلەرمەن اينالىساتىن كوميسسياعا پارلامەنت دەپۋتاتتارى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر دە كىرەدى. ءبىر جىل ىشىندە شامامەن 4 ميلليارد دوللار قايتارىلدى, - دەدى ادىلەت ءمينيسترى.

اشىق ۇكىمەت شەڭبەرىندە شەشىم قابىلداۋشىلاردىڭ جاريا ەسەپ بەرۋ جۇيەسى ايتارلىقتاي وزگەردى. "قوعامدىق باقىلاۋ تۋرالى" ارنايى زاڭ قابىلداندى. ادامدار ۇكىمەتكە اسەر ەتۋدىڭ ناقتى قۇرالدارىن الدى. قازاقستان مەملەكەتتىك ورگاندارعا قاتىستى بارلىق اقپاراتتى, مىسالى, مەملەكەتتىك بيۋدجەت جانە ونى پايدالانۋ تۋرالى اقپاراتتى, مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ جانە ولاردىڭ ناتيجەلەرى تۋرالى اقپاراتتى اشىق جاسادى. بۇل اقپاراتقا قىزىعۋشىلىق تانىتقان كەز كەلگەن ادام ونى ونلاين رەجيمىندە الا الادى.

زاڭنامالىق قۇجاتتار ينتەرنەتتە اقىسىز قول جەتىمدى. حالىق "اشىق نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر"ۆەب-بەتىندە قۇقىقتىق اكتىلەر جوبالارىن تالقىلاۋعا قاتىسادى.

مينيستر شاعىم بەرۋ پروسەسىن حالىقتىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن سەنىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن ادامدارعا ىڭعايلى ەتۋ ءۇشىن جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. بۇل رەتتە مەملەكەتتىك ورگاندارعا تۇسكەن بارلىق وتىنىشتەر مەن شاعىمدار سيفرلىق نىسانعا اۋىستىرىلدى. ازاماتتار ءوز شاعىمدارىنىڭ قارالۋىن قاداعالاي الادى. سونداي-اق سوتقا شاعىم بەرۋ سيفرلىق نىسانعا اۋىستىرىلدى. قازاقستاندىقتار شاعىم بەرە الادى, ونىڭ قالاي قارالاتىنىن كورە الادى, وسىنداي جاعدايلاردى زەرتتەي الادى. ناتيجەسىندە 2023 جىلى وتىنىشتەر سانى ارتىپ, 3,3 ميلليوننان استام شاعىمدى قۇرادى.

- قازاقستاننىڭ سوت جۇيەسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ايتارلىقتاي نىعايىپ كەلەدى. سوت جۇيەسىنىڭ بيۋدجەتى ەندى ۇكىمەتكە تاۋەلدى ەمەس. ازاماتتىق ىستەردى قاراۋدىڭ اشىقتىعىنا بايلانىستى قازىرگى ۋاقىتتا ازاماتتىق ىستەردىڭ 95% - ى ەلەكتروندىق جۇيە ارقىلى قارالادى. بارلىق سوت وتىرىستارى 100% اۋديو - جانە بەينەفيلمگە جازىلادى, - دەدى ازامات ەسقاراەۆ.

2021 جىلى جۇرگىزىلگەن اكىمشىلىك ادىلەت رەفورماسى ماڭىزدى بولىپ تابىلادى. اكىمشىلىك كودەكس قابىلداندى, ول ءبىر جاعىنان مەملەكەتتىك ورگاندار نەمەسە بەدەلدى كومپانيالار, ەكىنشى جاعىنان ادامدار نەمەسە ۇيىمدار اراسىنداعى داۋلاردى قاراۋ فورماتىن تولىعىمەن قايتا قارادى. بۇل زاڭ سوڭعىسىن ءالسىز دەپ تانىدى جانە كەز-كەلگەن داۋ-دامايدا دالەلدەۋ اۋىرتپالىعىن بىرىنشىسىنە جۇكتەدى. سونىمەن قاتار, ول سوتقا السىزدىكتى قورعاۋعا كوبىرەك وكىلەتتىك بەردى.

- اكىمشىلىك كودەكستىڭ ءۇش جىل ىشىندە جۇيە وزگەرتىلدى. بۇرىن ادامدار مەملەكەتتىك ورگانداردان قارالاتىن ىستەردىڭ تەك 15% -. عانا جەڭە الاتىن. ءقازىر بۇل سان جاعدايلاردىڭ 60% - دان استامىنا جەتتى. وسىلايشا, بۇل قازاقستانداعى زاڭ ۇستەمدىگىن نىعايتۋداعى ۇلكەن جەتىستىك, - دەدى سپيكەر.

جالپى, قازاقستان مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ 92% -. سيفرلاندىردى جانە اشىق ەتتى جانە كوپتەگەن ماسەلەلەر بويىنشا سيفرلىق كوشباسشى بولىپ تانىلدى. سوندىقتان بۇۇ باعالاۋى بويىنشا قازاقستان ەلەكتروندىق ۇكىمەتتى دامىتۋ بويىنشا 193 مەملەكەتتىڭ ىشىندە ء28-شى ورىندا تۇر.

بۇل ناتيجەلەر قازاقستاننىڭ ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت قۇرۋ, شەشىمدەر قابىلداۋدىڭ اشىق پروسەسى, جۇرتشىلىقتىڭ حاباردارلىعى مەن سەنىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن حالىقارالىق قۇرالداردى تابىستى ەنگىزگەنىن كورسەتەدى. مينيستر قازاقستاننىڭ ادىلەت مينيسترلىگى باسقا ەلدەردە زاڭنىڭ ۇستەمدىگىن نىعايتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسۋعا جانە قاجەت بولعان جاعدايدا ءوز تاجىريبەسىمەن بولىسۋگە دايىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

فورۋمعا قاتىسۋشىلار قازاقستاننىڭ جوعارى جەتىستىكتەرىن جانە ەلىمىزدىڭ وسى ماسەلەدەگى تاجىريبەسىن زەردەلەۋگە دەگەن ۇمتىلىسىن اتاپ ءوتتى.

189 مۇشە مەملەكەتتى بىرىكتىرەتىن دۇنيەجۇزىلىك بانك توبى بۇكىل الەمدە ادىلەت پەن زاڭ ۇستەمدىگى جۇيەلەرىن نىعايتۋ بويىنشا ۇجىمدىق ءىس-قيمىلدارعا شاقىردى, بۇل جالپىعا بىردەي وركەندەۋ مەن ەكونوميكالىق ءوسۋدى, ازاماتتاردىڭ سەنىمىن, ينۆەستيسيالار مەن مەنشىك قۇقىعىن قورعاۋدى ارتتىرۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى بولادى.