"؛ورىس ءتىلىنىڭ ۇستەمدىك ەتۋىن قازاق الىپبيىنەن باستادى"؛

 ؛  ؛ ء ؛تىل جاناشىرى ەركىن وماردىڭ ء"تىلارالىق شالا قازاق ءتىلى تۋرالى جالپى تۇسىنىك" ماتەريالىنىڭ جالعاسى. ؛

 ؛  ؛ونىڭ سەبەبى كەڭەس وكىمەتى كەزىندە ورىستاندىرۋ ساياساتى اشىق تۇردە وكتەمدىكپەن جۇرگىزىلدى. ورىس حالقى &ndash؛ ۇلى حالىق, ورىس ءتىلى &ndash؛ ۇلى ءتىل دەپ ءتۇسىندىرىلىپ وتىردى. ورىس ؛تىلىندە جوق جات تىلدىك سوزدەر, ورىس تىلىنە, ورىس ءتىلىنىڭ دىبىس ۇندەستىگىنە ساي باعىندىرىلىپ ەنگىزىلسە (ورىس ءتىلىن بۇزباۋ ءۇشىن), قازاق تىلىنە ەنگەن ورىسشا سوزدەرگە, ءتىل ەرەجەسىنىڭ مۇنداي زاڭدارىن قولدانۋعا رۇحسات ەتىلمەدى. سوندىقتان قازاق تىلىنە ەنگەن ورىسشا سوزدەردىڭ اياعىنا (سوڭىنا), قازاقشا جالعاۋلاردى جالعاپ ەنگىزۋ ءۇردىسى قالىپتاستى. ءبىز قالاماساق تا سولاي ىستەتىلدى. مەكتەپتەردە اي اتتارىنىڭ ءوزىن, ءنويابردىڭ ء(2-سى), دەكابردىڭ (20-سى) دەپ ورىسشا اتاۋلارىمەن, سوڭىنا قازاقشا جالعاۋلاردى جالعاپ جازۋىمىزعا تۋرا كەلدى. قازاق تىلىنە ەنگەن جات تىلدىك سوزدەر مەن ولاردىڭ سوڭىنداعى قازاقشا جالعاۋلارىنىڭ ءوز ارا دىبىس ۇندەستىكتەرىن سايكەستەندىرۋ ءۇشىن, ءتىل ەرەجەلەرىنىڭ قازاق تىلىنە زياندى كەيبىر تۇستارى وسى كەزدە ەرىكسىز جازىلدى. قازاق بالالارىنىڭ تىلدەرىنە, وزدەرىنىڭ ۇلتتىق تىلدەرىنىڭ دىبىستىق ۇندەستىكتەرىن, ون ەكى جاسقا دەيىن تولىق قالىپتاستىرۋلارىنا مۇمكىندىك بەرمەي, ورىس ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە, باستاۋىش كلاستاردان باستاپ وقىتتى. باسقا حالىقارالىق تىلدەردى (نەمىس, اعىلشىن, پرانسۇز) ورىس ءتىلىنىڭ دىبىس ۇندەستىگىنە ارالاستىرىپ الماۋ ءۇشىن (ورىس ءتىلىنىڭ تازالىعىن ساقتاۋ ءۇشىن), 5-كىلاستان (12-جاستان) ەنگىزدى. قازاق ءتىلىنىڭ ؛  ؛الىپپەسىنىڭ ؛  ؛وزىنە, ورىس ءتىلىنىڭ دىبىستىق تاڭبالارىن ارالاستىرا ەنگىزىپ, قازاق بالالارىنا ورىس ءتىلىنىڭ ارىپتەرىن, ورىس ءتىلىنىڭ دىبىس ۇندەستىگىنە ساي ايتا ءبىلۋدى, قازاقشا الىپپەنىڭ وزىنەن باستادى. جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ساباقتار نەگىزىنەن ورىس تىلىندە وتكىزىلدى. قازاقستاننىڭ كەيبىر ايماقتارى مەن قالالىق جەرلەرىندە قازاقشا بالاباقشالاردىڭ, مەكتەپتەردىڭ بولماۋىنان, قازاق بالالارى بالاباقشالاردا ورىسشا تاربيەلەنىپ, مەكتەپتەردە ورىسشا وقىدى. مىنە, وسىنداي سەبەپتەردىڭ اسەرىنەن, ولار تىلدەرىنە ءتىل ارالىق بۇزىلعان ءتىلدى قالىپتاستىرماي, بىردەن ورىس تىلىنە ءوتىپ وتىردى. بۇل كەڭەس وكىمەتىنىڭ جۇرگىزگەن ورىستاندىرۋ ساياساتىنىڭ جەمىسى. ەلىمىزدەگى قازىرگى جاعدايدى سارالاساق, قازاق جاستارىنىڭ ورىس تىلىنە قاراي ءوز ەرىكتەرىمەن وتە باستاۋى, اتا-انالاردىڭ بالالارىن قازاق مەكتەپتەرىنە بەرۋدەن باس تارتىپ, ورىسشا وقىتۋعا كوشە باستاعانى, مۇنداي جاعدايلاردىڭ ارى قاراي ۇدەپ بارا جاتقانى, شالا قازاق ءتىلىنىڭ قازاق ءتىلىن بۇزىپ, تۇسىنىكسىز شالا تىلگە اينالدىرىپ جىبەرگەنىنەن بولىپ وتىرعان جاعداي. قازاق ءتىلى ءىس-قاعازدارىن جۇرگىزۋگە جاراماي قالعان. ءىس-قاعازدارىن جۇرگىزبەك تۇگىل, ءوز ارا سويلەسەتىن قاتىناس قۇرالى بولۋدان قالا باستاعان. شالا قازاق ءتىلىنىڭ قازاقستاننىڭ بارلىق ايماعىنا تاراپ, تەز جايىلىپ كەتۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ مۇنىڭ سەبەبى شالا قازاق تىلىنە ەڭ باسىندا عىلىمدىق تۇرعىدان نازار اۋدارىلماعاندىقتان, شالا تىلدىك سوزدەردىڭ جەكەلەگەن سوزدەر ەمەس, جالپاق ءتىل دەگەن اتاۋى بار, بىرنەشە ۇلتتىڭ (وزبەك, قازاق, قاراقالپاق, ورىس, تۇرىكمەن) تىلدەرىنىڭ سوزدەرى ارالاسىپ كەتكەن, ۇلكەن شالا ءتىل ەكەنى ەشكىمنىڭ ويىنا كەلمەگەن. وسىنىڭ سالدارىنان ءتىلدى بۇزۋدىڭ ءار ءتۇرلى جولدارى ورىن العان. «؛قازاق ءتىلىنىڭ ءقادىرىن كەتىرمەيىك!»؛ اتتى ماقالالار جيناعىندا: «؛شالا قازاقتار ءتىلدى اۋىز ەكى (وزبەكشە: وعزاكي) جانە ادەبي (وزبەكشە: ادابيي) ءتىل دەپ ەكىگە بولەدى. ءبىراق ءبىر ۇلتتا ءبىر عانا ءتىل بولادى. ونىڭ وزىنە ءتان ءبىر عانا دىبىس ۇندەستىگى جانە سوعان بايلانىستى سوزدەردىڭ دۇرىس ايتىلۋى مەن جازىلۋى بار. دۇرىس سويلەۋ دە, دۇرىس جازۋ دا, سول ءتىلدىڭ دىبىس ۇندەستىگىنە باعىنادى»؛, دەپ جازعانبىز. وزبەك ءتىلىنىڭ وقۋلىق كىتاپتارىندا مىنانداي ەرەجە بار. «؛ادابيي تيل يككي شاكلدا &ndash؛ وԑɡاكي ۆا ёزما تۋردا يفودالانادي»؛. ارى قاراي وسى ەرەجەنىڭ ماعىناسى تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن قازاق تىلىنە اۋدارىپ جازساق:

«؛مىسالى وقىتۋشىنىڭ ساباقتى اۋىزشا ايتىپ ءتۇسىندىرۋى, وقۋشىنىڭ ءمۇعالىمنىڭ قويعان سۇراقتارىنا اۋىزشا جاۋاپ بەرۋى, بۇل تىلدەگى سوزدەردىڭ اۋىزبەن (اۋىزشا) ايتىلۋى, ال سوزدەردىڭ كىتاپتارعا, گازەت-جۇرنالدارعا باسىلۋى (قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىلۋى) جازىلۋى,-دەيدى. ياعني, وزبەك ءتىلى دە ەكىگە بولىنبەيدى. تەك تىلدىك سوزدەردىڭ جەتكىزىلۋىنىڭ ەكى ءتۇرلى ؛
جولى (كورىنىسى) بار ەكەنى عانا ايتىلادى. ولاي بولسا, شالا قازاقتار, اۋىز ەكى جانە ادەبي ءتىل دەگەن ءسوزدى قايدان شىعارىپ العان؟ ونىڭ سەبەبى, شالا قازاقتار وزدەرىنىڭ شالا تىلدەرىن اۋىز ەكى جانە ادەبي ءتىل دەپ ەكىگە بولەدى. سولاي ايتىپ جۇرگەندەرى بولماسا, شالا ءتىلدىڭ ەشقانداي تىلدىك ەرەجەسى جوق. وسىنى قازاق تىلىنە وزدەرىنىڭ شالا تىلدىك سوزدەرىن ەنگىزە وتىرىپ تاراتقان.