تاۋدا اداسقان قىزدىڭ وقيعاسى

توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىنىڭ اقپاراتى بويىنشا, ماماندار جىل باسىنان بەرى 150-دەن اسا ادامدى تاۋلى ايماقتاردا قۇتقارىپ قالعان. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا بۇل كورسەتكىش وتە جوعارى. ەندەشە ءقاۋىپتى ساپارعا اتتانعانداردىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەرى مەن  ؛قانداي بۇلجىتپاس زاڭدىلىقتاردى ءبىلۋ كەرەك؟

وسى ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورەيىك.

تجم رەسپۋبليكالىق جەدەل-قۇتقارۋ جاساعىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى جەتكىزگەن اقپاراتى بويىنشا قىركۇيەكتىڭ ونىنان ون بىرىنە قاراعان ءتۇنى سوۆەتوۆ شىڭىندا (بيىكتىگى 4317 م) 1990 جىلعى قىز اداسىپ كەتەدى.

ش.ا. ەسىمدى قىزدىڭ ايتۋىنشا تاۋعا ءۇش ادام بولىپ شىققان. ساعات 8.00 شاماسىندا ۇلكەن الماتى كولىنە كولىكپەن جەتىپ, بىردەن بەلگىلەنگەن باعىت بويىنشا ءجۇرىپ كەتەدى. ۇشەۋى تۇسكى ۋاقىتتا تاۋدىڭ ەتەگىندەگى جازىق دالاعا كەلىپ توقتايدى. جول قيىندىعى وسى كەزدە باستالعان. قيىرشىق تاستاردان ءجۇرىس ونبەي, تاۋ جارتاسىنا جەتۋگە ۇزاق ۋاقىت كەتەدى.

كەيىپكەرىمىز وقيعانىڭ ءمان-جايىن بىلاي بايانداپ بەردى:

«؛شىڭعا تاياعاندا كۇشىم تاۋسىلىپ, «؛سەندەر شىعىپ كەلىڭدەر, مەن كۇتە تۇرامىن»؛ دەدىم. ءبىراز وتىرىپ, كۇش جيناعان سوڭ ىلەسۋگە تىرىستىم. سودان ولار: «؛جالعىز شىعۋ تىم ءقاۋىپتى, كۇتە تۇر, ءقازىر كومەككە بارامىز»؛ دەدى. ءبىراق تۇسە المادى, ارعى بەتتەن قايتىپ الدىمنان شىعۋ كەرەك بولاتىن. الايدا ءبىر-اق ساتتە جايلاپ كەتكەن قالىڭ تۇماندا ولار دا, مەن دە اداسىپ كەتتىك»؛, &ndash؛ دەيدى.

ساعات كەشكى 7:30-دا كەيىپكەرىمىز توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىنىڭ شۇعىل جەلىسىنە حابارلاسۋعا تىرىستى. ءبىراق تىكەلەي بايلانىسقا شىعا الماعان سوڭ, باۋىرىنا جازىپ, شاقىرۋىن ءوتىندى. بۇدان كەيىن تەلەفونى «؛توتەنشە جاعداي»؛ رەجيمىنە ءتۇسىپ ءقالدى.

تۇن ورتاسىندا تجم رەسپۋبليكالىق جەدەل-قۇتقارۋ جاساعىنىڭ جەدەل توبى ىزدەۋگە شىقتى. ءبىر ساعاتتان كەيىن قۇتقارۋشىلار سوۆەتوۆ شىڭىنا شىعىپ, ىزدەۋگە كىرىستى, ءوتىنىش بەرۋشىدە دە ناقتى گەولوكاسيا بولعان جوق. ءتورت ساعات بويى قۇتقارۋشىلار تۇنگى ۋاقىتتا تاۋدا اداسقان قىزدى ىزدەدى. كاسىپقويلىقتارىنىڭ ارقاسىندا كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ 5.16-دا قىز تابىلدى. ساعات 7.50-دە قۇتقارۋشىلار رجقج جەدەل كولىگىنە تۇسىردى.

رەسپۋبليكالىق جەدەل قۇتقارۋ جاساعىنىڭ ءبولىم باسشىسى باۋىرجان باحىتۇلىنان قۇتقارۋ جۇمىسىنىڭ قالاي وتكەنى, تاۋعا شىققان توپتىڭ تاراپىنان كەتكەن قاتەلىكتەر جىبەرىلگەنى جايىندا سۇراپ بىلدىك.

&ndash؛ ىزدەستىرىلۋ جۇمىسىنىڭ ۇزاققا سوزىلۋى گەولوكاسيانىڭ جىبەرىلمەۋىنەن ەكەنى تۇسىنىكتى. بۇنداي جاعدايدا تەز تابىلۋى ءۇشىن نە ىستەۋى كەرەك ەدى؟

&ndash؛ تەزىرەك تابىلۋ ءۇشىن ەڭ باستى جانە قاراپايىم نارسە &ndash؛ قول شامى. جارىق ءتۇسىرىپ وتىرسا, الىستان بىردەن كوزگە تۇسەدى. قىزىل ءتۇستى لازەر السا دا بولادى. داۋىستان ناقتى تۇرعان ورنىن ايىرۋ قيىن, سەبەبى تاۋدا داۋىس جاڭعىرىپ ەستىلەدى. بۇل شىققان توپتىڭ قانشا دەگەنمەن دايىندىقتارى از بولعان. قاجەتتى قۇرالدارى (ەكيپيروۆكا) جەتكىلىكسىز. سوۆەتوۆ شىڭىنا كوتەرىلۋ قاراپايىم ادامدار ءۇشىن وتە اۋىرعا سوعادى. وسى تاۋعا  ؛سپورتتىق اياق كيىممەن شىعىپ, مۇزدىقتان تۇسە الماي قالعاندار بار.

&ndash؛ تاۋعا دايىندىقتارى شامالى دەپ جاتىرسىزدار؟ ساپارعا شىعاردا نەنى ەسكەرگەن ءجون؟

&ndash؛ ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە اياق كيىمدى دۇرىس تاڭداۋ كەرەك. كۇنبە-كۇن بارىپ كەلەمىن دەپ شامالى زاتتارمەن شىعۋ ۇلكەن تاۋەكەل. تاۋدا قونىپ قالعان جاعدايدا نە قاجەت بولۋى مۇمكىن, سونى تۇگەل جيناقتاپ الۋ كەرەك. جاز بولسا دا, تۇنگى ۋاقىتتا سالقىن بولادى. سوندىقتان مىندەتتى تۇردە جىلى كيىم, جاڭبىردان قورعايتىن كۇرتەشە, قول شامى مەن وعان قاجەتتى باتارەيكالار, تەلەفون قۋاتتاندىرعىش, كومەك شاقىرعاندا قاجەتتى ىسقىرعىش پەن لازەر, ءبىر كۇندىك ازىق-تۇلىكپەن شىعىڭىزدار.  ؛

تاۋ قاتەلىكتەردى كەشىرمەيدى. بيىلدىڭ وزىندە تاۋدا قايتىس بولعان ادامدار قانشاما. اسىرەسە قىستىگۇنى تاۋدا ادام ءمايىتىن الىپ تۇسكەن كەزدەرىمىز كوپ بولعان. كەشقۇرىم قايتامىن دەپ تاۋدا ءۇش كۇن قالعان وقيعالار دا كەزدەستى. مىسالى, ۇلكەن الماتى كولىنە بەت العان 28 جاستاعى اۋستريالىق تۋريست ايۋسايمەن قايتامىن دەپ جازىم بولادى. ايۋساي وتە ءقاۋىپتى ايماق سانالادى. ەڭ ابزالى كۇن شىقپاي, جولدى باستاۋ, بارار تاۋدى, شىڭىنا جەتەر بارلىق باعدارلاردى زەرتتەپ الىڭىزدار. كۇننىڭ باتۋىنا قاراي ەسەپ جۇرگىزۋ كەرەك. قايتۋعا شەكتى مولشەر ۋاقىتى تۇسكى ساعات 3.00. بىلمەستىكپەن كۇن تاس توبەدە تۇرعاندا جولعا شىققاندار كەشكى ۋاقىتقا قالىپ جاتادى. كوز بايلانار تاس قاراڭعىدا كەلگەن جولىن قايتا تابۋ قيىندايدى.

&ndash؛ بۇل ايماقتىڭ سەيسميكالىق جاعدايى قانداي؟

&ndash؛ جاڭبىر جاۋسا, تاۋلى ايماقتاردىڭ بارىندە سەل ءجۇرۋ ءقاۋپى تۋادى. بۇل توپتىڭ بارعان جەرى مۇزدىق ەدى. كۇن ىسىعاندا مۇز ەرىپ, ۇستىندەگى تاستار قۇلايدى. 112 نومىرىنەن كەلەتىن حابارلامالارعا دەن قويىڭىزدار! تاۋدا سەل ءجۇرىپ جاتقانى ەسكەرتىلگەن.

تجم قۇتقارۋشىلارى ەسكە سالادى: تاۋعا جالعىز بارماڭىز. جۇرەتىن جولىڭىزدى زەرتتەپ, الدىن الا سىزىپ الىڭىز دا جاقىندارىڭىزعا كورسەتىپ, ەسكەرتۋ جاساڭىز! قۇتقارۋ قىزمەتى ساپاردى باستاپ, ءتۇس قايتا ورالۋعا كەڭەس بەرەدى. سەبەبى تاۋلى ايماقتا كوبىنە كۇن رايى وسى ۋاقىتتا بۇزىلىپ, جەل كۇشەيە تۇسەدى. تاۋەكەل ەتىپ جولدى قىسقارتپاۋعا جانە بەلگىسىز جەرلەرمەن ەمەس, كەلگەن باعىت بويىنشا قايتۋعا كەڭەس بەرەدى.

 ؛