«وكىمەت ولتىرمەيدى» دەگەن قاعيدا ەسكىردى

قارا حالىق قارىزعا بەلشەدەن باتتى-اۋ.

اس-اۋقاتىنا دەيىن كرەديتكە الىپ, ودان بولەك دۇكەندەگى قارىز داپتەرىنە جازعىزىپ ازىق-تۇلىك الىپ جۇرگەندەردىڭ قاتارى كوپ.

دەرەكتەرگە جۇگىنسەك, بۇگىندە جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ بانك الدىنداعى بورىشى 21 ترلن تەڭگەگە جەتكەن. ايلىعىن شايلىعىنا جەتكىزە المايتىن ەلدىڭ قاراسى كوپ. ؛

دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ ەسەبى بويىنشا, قازاقستانداعى كەدەيشىلىك كورسەتكىشى 15 پايىزعا جەتتى. الايدا ءبىزدىڭ ۇكىمەت بۇل دەرەكتەردى مويىندامايدى: ۇكىمەتكە سالساڭ, ەلدەگى كەدەيشىلىك دەڭگەيى 4-5 پايىز.

قالاي دەسەك تە, ەلدىڭ جاعدايى ءماز ەمەس. قىمباتشىلىق حالىقتى قوس وكپەدەن قىسىپ بارادى. بۇقارا قاۋىم كەدەيلىكتىڭ شىدەرىن قالاي ۇزەرىن بىلمەي دال.

ال مۇندايدا نە ىستەۋ كەرەك؟!

qamshy-عا پىكىر بىلدىرگەن سالا ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا, ءقازىر حالىققا ەڭ الدىمەن «؛وكىمەت ولتىرمەيدى»؛ دەگەن قاعيدانى ەستەن شىعارۋ كەرەك.

نارىقتىق ەكونوميكادا مۇنداي قاعيدا جۇرمەيدى. اركىم ءوز كۇنىن كورۋگە تالپىنىپ, قولىنان كەلگەنشە كاسىپ ىستەپ, ۇكىمەتتەن سۇراماۋعا تىرىسۋى قاجەت. قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرىپ ءبىر تيىندى ەكى تەڭگە ەتۋدىڭ ماڭىزى زور. قارجىگەرلەردىڭ بايلامىنشا, حالىق ەڭ الدىمەن ۇكىمەتتەن بەرىلەتىن گرانتتاردى الىپ قالۋعا تىرىسۋى كەرەك. ارينە, ولاردى الۋ ءۇشىن قۇشاق-قۇشاق قۇجات, تالاي تابالدىرىقتى توزدىرۋعا تۋرا كەلەدى. ءبىراق وسى گرانتتاردى قاراپايىم حالىق قالاي دا يەمدەنۋى قاجەت.

&ndash؛ بىزدە مەملەكەتتەن بەرىلەتىن قايتارىمسىز گرانتتار بار. بيزنەس جوسپاردى ۇسىنىپ سول گرانتتاردى الىپ كاسىپ باستاپ جاتقاندار دا بار. ءقازىر ۇكىمەتكە سەنەتىن ۋاقىت ەمەس. كەڭەس زامانىندا حالىققا كەڭشىلىك بولدى. ماسەلەن, ول كەزەڭدە اۋداننىڭ نەمەسە وبلىستىڭ اكىمىندە باسى ارتىق كولىك بولسا دا بىردەن تەكسەرىلىپ, پارتيا تالقىلاۋىنا سالىنىپ, ونىڭ قايدان كەلگەنى ابدەن قازبالاناتىن. ول كەزدەگى شەنەۋنىكتەر ؛ باسى ارتىق دۇنيەنى يەمدەنە المايتىن. ءقازىر كەرىسىنشە, ۇكىمەتتەگى شەنەۋنىكتەردىڭ شەتەلدە ۇيلەرى, وففشوردا قاراجاتى بار, ءبىر ەمەس بىرنەشە كولىگى, بيزنەسى بار. ال حالىق مۇنىڭ بارىنەن جۇرداي. قازاقستاننىڭ بايلىعىن تەك قالتالىلار يەمدەنىپ جاتىر. بىزگە, قاراپايىم حالىققا ساۋاتتى, ىسكەر بولاتىن ءسات جەتتى. قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋدىڭ ماڭىزى زور. ۇكىمەت حالىققا ء«؛وز كۇنىڭدى ءوزىڭ كور»؛ دەگەندى اشىق ايتا الماسا دا, قازىرگى جاعداي سوعان اكەلە جاتىر. سوندىقتان بولاشاقتا شاعىن كاسىپ اشۋدىڭ, ءار ادامنىڭ قارجىلىق ساۋاتتى بولۋدىڭ ماڭىزى ارتا تۇسەدى, &ndash؛ دەيدى قارجىگەر ارمان مۋسين.

«؛بيزنەسكە كوپ اقشا قاجەت»؛ دەگەن ۇعىمدى بۇزۋ كەرەك...

قارجىگەردىڭ ايتۋىنشا, بىزدە, اسىرەسە, قازاقتاردا «؛بيزنەس باستاۋ ءۇشىن مول قاراجات بولۋى كەرەك»؛ دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. شىنداپ كەلگەندە بيزنەستە دە, كۇندەلىكتى ومىردە دە قارجىلىق ساۋاتتىلىققا قاتىستى جالپىعا بىردەي بەس قاعيدانى بىلسە, قولدا بار ساناۋلى قاراجاتپەن-اق كاسىپ باستاۋعا دا, قارىزسىز ءومىر سۇرۋگە داعدىلانۋعا دا بولادى. ول ءۇشىن:

1. بارلىق ؛ جەردە جانە ءارقاشان ساۋدالاسۋدى ەرەجەگە اينالدىرىڭىز. جەڭىلدىك سۇراڭىز.
2. ساتىپ الاتىن تاۋار تۋرالى حاباردار بولۋىڭىز كەرەك. ونىڭ قاي ؛ دۇكەندە باعاسى قانداي ەكەنىن بىلگەن ماڭىزدى. كەيدە ءبىر زاتتى ؛ الىپ, كەيىن ءبىر بۇرىشتا ونىڭ ەكى ەسە ارزانعا ساتىلىپ جاتقانىن ؛ ؛ كورەسىڭ.
3. تاۋارعا قىزىعۋشىلىق تانىتپاڭىز. جاي عانا قاراپ, ساپاسىن باعالاڭىز. وسى ارقىلى ءسىز ورىنسىز قارىزعا كىرمەيسىز, قاراجاتتى شاشپايسىز.
4. جۇرتتىڭ كوزىنشە ساۋدالاسپاڭىز. كوپشىلىك تۇرعاندا ساۋدالاسساڭىز باعانى ءتۇسىرۋ مۇمكىندىگىنەن اۆتوماتتى تۇردە ايىرىلاسىز.
5. سىزدىڭ تۇتىنۋشى رەتىندەگى قۇقىڭىزدى كەمسىتپەيتىندىگىنە كوز جەتكىزىڭىز جانە ءبىر جاعدايلار بولسا تاۋاردى قايتارۋعا, ايىرباستاۋعا جانە كەپىلدىك قىزمەت كورسەتۋدى تالاپ ەتۋگە ءارقاشان مۇمكىندىگىڭىز بار. ؛ ؛

مىنە, وسى بەس قاعيدانى نەگىزگە الا وتىرىپ بيزنەس باستاۋعا دا, كۇندەلىكتى ومىردە ساۋدا مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا دا بولادى.

قاراپايىم يدەيا

ادامعا يدەيانى ومىردەن العان دۇرىس. مىسالى, ءقازىر ءوندىرىستى دامىتۋ كەرەكتىگى جونىندە كوپ ايتىلادى. ءبىراق ءوندىرىستى دامىتۋ ءبىر كۇننىڭ الەگى ەمەس. ونى دامىتىپ, دايىن ونىمگە جەتۋ ءۇشىن ءبىراز ۋاقىت پەن كۇش كەتەدى. وسىعان بايلانىستى ماماندار قولدا بار 50-60 مىڭ تەڭگەمەن دە بيزنەس باستاۋعا بولاتىنىن ايتادى. ؛

ەكونوميست-عالىم ءجۇمادىلدا باياحمەتوۆ ايتقانداي, كىشكەنە دۇڭگىرشەكتى جالعا الۋ ارقىلى شاشتاراز, ەتىكشى, نان ءپىسىرۋ كاسىبىن جانداندىرۋعا بولادى. ونلاين ساۋداعا كىرىسىپ تە ساۋداسىن دوڭگەلەتىپ وتىرعاندار بار. الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ساۋدا جاساۋ تەتىكتەرىن مەڭگەرۋگە بولادى.

&ndash؛ الىسقا بارماي-اق ءوزىمنىڭ نەمەرەمدى مىسال ەتسەم, مەنەن 50 مىڭ تەڭگە الىپ بيزنەس باستادى. ول الدىمەن بازاردان ارزان فۋتبولكالار ساتىپ الدى. سوسىن ول فۋتبولكاعا ءوزى وقيتىن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ لوگوتيپىن جازدىردى دا, سونداعى ستۋدەنتتەرگە ساتا باستادى. ءقازىر ول فۋتبولكانىڭ قاتارىنا باسقا كيەتىن قالپاق, ۋنيۆەرسيتەت لوگوتيپى سالىنعان قالامساپ, توسبەلگى, بلوكنوت قوسىلدى. وسىلايشا نەمەرەمنىڭ ساۋدا اينالىمى ءبىر جىل ءۇش ايدىڭ ىشىندە 3 ملن تەڭگەگە جەتتى! بۇدان بولەك اۋىلدا زەينەتتەگى جەڭگەم بار. ول كىسى قىز جاساۋىن, قۇراق كورپەلەردى تىگىپ ساتۋ ارقىلى بۇكىل وتباسىن اسىراپ, بيزنەسىن دوڭگەلەتىپ وتىر. اۋىلدا ءجۇن تەگىن, دەمەك, ەڭ باستى شيكىزاتى بار. ءارى قاراي ماتاسىن الادى دا, تىگىن ماشيناسىنا وتىرىپ الىپ, جۇمىسىن جۇرگىزەدى. ءبىر قۇراق كورپەسىن 10-15 مىڭ تەڭگەدەن ساتادى. ءقازىر اۋىلداعى ءتورت ايەلدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر. مىنە, وسىلاي يدەيانى ومىردەن الۋ ارقىلى دا كاسىپتى دوڭگەلەتۋگە بولادى. ءتىپتى قولىنان ەشتەڭە كەلمەسە دە, قۇرىعاندا اقشانى ساۋاتتى جيناۋ مەن جۇمساۋدى ۇيرەنۋى كەرەك. ارتىنشا قاراجات جينالعان سوڭ ادام كاسىپ اشۋعا ءوزى دە ىنتالى بولادى, &ndash؛ دەيدى ەكونوميست-عالىم ءجۇمادىلدا باياحمەتوۆ.  ؛

قارىزىڭ باردا قاراجات قالاي جينالادى؟!

جاقسى, ماماندار يدەيالاردى ايتتى دەلىك...

بىراق ءبىز بانككە قارىزبىز, دۇكەندەگى قارىز تاعى بار. «؛سوندا ءوزىمىز قارىز بولا تۇرا قاراجاتتى قالاي جينايمىز»؛ دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايتىنى ھاق.

مۇندايدا ماماندار قارجى الەمىندە تيىننان تەڭگە جاساۋدىڭ شەبەرى بولعان قارجىگەرلەردىڭ تاجىريبەسىن العا تارتادى. نەگىزىنەن ەرەسەك ادامنىڭ اقشاعا دەگەن قاتىناسى ونىڭ بالا كەزدەگى تالابىنا قاراي انىقتالاتىنى بۇگىندە ابدەن زەرتتەلگەن. مىسالى, بالا ايتقانىڭدى تىڭدادى ما, جارايسىڭ, مىنە, ساعان ءبىر كامپيت. تىڭدامادىڭ با: شاپالاق. قارجىگەرلەردىڭ ويىنشا, اقشانى شاشىپ ۇستايتىن ادام دا اتا-اناسىنىڭ قالاۋىن ورىنداپ, سىيلىق الۋعا قۇلشىنعان بالاعا ۇقسايدى. مىنە, قولىنداعى اقشانى جۇمىس ىستەتۋدە «؛شاپالاق+سياپات»؛ دەگەن تالاپ قويۋ ارقىلى بيىككە شىققاندار وتە كوپ. ول دەگەنىڭىز &ndash؛ اقشانى ورىندى جۇمساسا وزىنە سياپات, ال ورىنسىز جۇمساسا جازعىرۋ &ndash؛ شاپالاق.  ؛بۇل قارجى زاڭدىلىعىن قازىردە بيزنەستى جاڭا باستاپ جاتقان كاسىپكەرلەر دە, قارجىنى «؛قالايدا جينايمىن»؛ دەگەن قاراپايىم ادامدار دا كەڭىنەن قولدانادى. بۇدان بولەك, قارىزىڭ بولا تۇرسا دا تاپقان تابىسىڭنىڭ 10 پايىزىن قورعا جيناپ ۇيرەنۋ دە ماڭىزدى.

&ndash؛ قاراجاتتى باسقارۋدا 10-30-60 قاعيداسىن ۇستانا ءبىلۋ كەرەك. جالاقى ءتۇستى مە, بىردەن قارىزىڭىز بولا تۇرسا دا 10 پايىزىن قورعا تاستاڭىز. قالعان 30 پايىزى قارىزىڭىزعا, كوممۋنالدىق تولەمگە كەتسە, 60 پايىزىن ازىق-تۇلىككە جەتكىزۋگە تۋرا كەلەدى. كيىم-كەشەك الۋدى قارىزدان قۇتىلعانشا امالسىز شەگەرە تۇراسىز, &ndash؛ دەيدى قارجىگەر ارمان مۋسين.

سونداي-اق قارجى سالاسىن زەرتتەپ جۇرگەن ماماندار مىناداي قاراپايىم عانا قاعيدارلار ۇنەمدەۋگە ۇيرەتەتىنىن مىسال ەتتى:

• بىرىنشى, مەن ءاربىر اپتانىڭ ارنايى ءبىر كۇنىندە دۇكەننەن ەشتەڭە ساتىپ المايمىن. ءدال سول كۇنى ءبىر تەڭگە دە جۇمساماۋعا وزىمە ۋادە بەرەمىن. «؛كونەنىڭ كوزى &ndash؛ اسىل»؛ دەگەن قاعيدانى بەرىك ۇستايمىن. ادام ەڭ الدىمەن وسىعان ءوزىن ۇيرەتكەنى ابزال.
• ىسكە جارامسىز ەسكىلەردى پايدالانۋدى كوزدەيمىن. ؛بانكتەگى قور جيناۋ ؛شوتىمدى ءوزىمنىڭ اتىما ەمەس, بالالارىمنىڭ اتىنا اشامىن. سوندا ونى قايتا-قايتا الۋعا مۇمكىندىگىم بولمايدى. ؛
• ەشقاشان قارىز اقشا سۇرامايمىن. ؛ەگەر دە قارىز قاتتى قاجەت بولسا, ؛وندا اقشا ەمەس, اقشانى قالاي كوپ تابۋ كەرەك ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن اقىل-كەڭەس سۇرايمىن. ؛

«؛مىنە, باستاپقىدا وسى قاراپايىم قاعيدانى بويىمىزعا سىڭىرە بىلسەك, كەدەيلىكتىڭ شىدەرىن ءۇزىپ, قارىزدان قۇتىلۋعا بولادى»؛ دەسەدى قارجىگەرلەر.

p.s. قۇرمەتتى وقىرمان! ءبىز, «؛qamshy»؛ اقپاراتتىق پورتالى الداعى ۋاقىتتا دا كەدەيشىلىك شىدەرىن ۇزۋگە, قولدا بار اقشانى ۇنەمدەۋگە قاتىستى ارنايى ماقالالار بەرىپ وتىرۋعا تىرىسامىز. ؛ ؛

التىن كۇمىسبەك