اقپان باتىردىڭ جاتقان جەرىن استان-كەستەن ەتكەن كىمدەر؟

اقتوبە وبلىسىندا بارلاۋشىلار مەملەكەت قورعاۋىنداعى قورىم ماڭىنىڭ تۇگىن قالدىرماعان. حرومتاۋ اۋدانى اۋماعىنداعى قورىمنىڭ اينالاسىن التىن ىزدەگەندەر قوپارىپ تاستاعان. تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىشتەر تىزىمىنە ەنگەن قورىمنىڭ ماڭىنا بارلاۋ جۇرگىزۋگە شەنەۋنىكتەر رۇقسات بەرگەنىنە باتىردىڭ ۇرپاقتارى نارازى. سەبەبى, بۇل جەردە تەك اقپان باتىر بەيىتىنەن بولەك, ەرتە تەمىر داۋىرىنەن قالعان قورعاندار دا بار سونداي-اق اقپانسايداعى جەراستى بارلاۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە تەندەر ۇتقان قوس كومپانيا ەسەپ كوميتەتىنىڭ ەكس-توراعاسى, كەزىندە ءماجىلىستىڭ دە دەپۋتاتى بولعان ومارحان وكسىكباەۆتىڭ جۇبايىنا تيەسىلى ەكەن. ەندى شەنەۋنىكتەر التىندى زاڭسىز وندىرگەنى ءۇشىن ليسەنزياسىنان ايىرىپ, كەلىسىمشارتتى توقتاتتىق دەپ وتىر, دەپ حابارلايدى كتك تەلەارناسى.

«؛اتامىزدىڭ جاتقان جەرىن, توڭىرەگىن التىن ىزدەۋشىلەر كەلىپ قازىپ, ۇلكەن اۋىر تەحنيكالارىمەن تاپتاپ تاستاعان. اتا-بابامىزدىڭ جاتقان جەرىن, جاتقان سۇيەگىن تاپتاتۋعا قارسىمىز. ۇكىمەت تاراپىنان, تاعى باسقا اكىمدىكتەرگە ءوتىنىش: قازبا جۇمىستارىن توقتاتۋعا كومەكتەسۋىن سۇرايمىز»؛, دەيدى اقپان باتىر ۇرپاعى سايلىباي شوقانوۆ.

اقپان باتىر قورىمىنىڭ قورعاۋعا الىنعانىن مادەنيەت باسقارماسىنداعىلار دا راستاپ وتىر. قورىم ماڭىن قورشاۋعا حرومتاۋ اكىمدىگى جاۋاپتى ەكەن.

اقتوبە وبلىسى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى التىناي يۋنيسوۆا: «؛التىن ءوندىرىسى تۋرالى حابارىمىز بار. بۇل جونىندە سول قازبا جۇمىستارىمەن اينالىسىپ جاتقان مەكەمەلەرگە حات جولداندى. وكىنىشكە قاراي, ءتورت مەكەمە جۇمىس ىستەپ جاتىر. تەك بىرەۋىنەن عانا جاۋاپ كەلدى. نورماتيۆ-قۇقىق اكتىلەرگە سۇيەنەتىن بولساق, ءاربىر قورىمدى, ەسكەرتكىشتى قىرىق مەتر جەردەن قورشاۋعا الۋ كەرەك. ول قورشاۋ جۇمىستارىن اۋدان اكىمدىگى وتكىزەدى»؛, دەدى.

اقپانسايدا اسىل تۇقىمدى جىلقى باعىپ وتىرعان شارۋالار دا التىن وندىرۋشىلەردەن شارشاعان. اقپان باتىر ۇرپاقتارى مەن شارۋالار التىن ءوندىرۋ كومپانياسىنا دوكەيلەردىڭ قاتىسى بولعاندىقتان, ەشكىمنىڭ ءتىسى باتپادى دەپ شىرىلدايدى.

شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى باۋىرجان قارامولديەۆ: «؛ەسەپ كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى وكسىكباەۆ ومارحان نۇرتايۇلى دەگەن ازامات تۇر, وسى كاسىپورىننىڭ ارتىندا. كەڭ قازىنا دەيدى, قاز قازىنا دەيدى. وسى كاسىپورىنداردىڭ ارتىندا وسى كىسى تۇر. ول كىسىنىڭ ىقپالى بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىز, مىنا التىن قازۋ جۇمىستارى ءالى كۇنگە دەيىن توقتاماي, شەشىمىن تاپپاي تۇر»؛, دەيدى.

 ؛

ايتا كەتسەك, اقپان باتىر قازاق حاندارى - حاقنازار, شىعاي, تاۋەكەل, ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىم حاندار بيلەگەن داۋىردە, 1531-1605 جىلدارى ءومىر ءسۇرىپ, جورىقپەن, جورتۋىمەن اتتان تۇسپەگەن, جەرىن-ەلىن ەرلىكپەن قورعاعان باتىر..

xvii عاسىردىع باسىندا سوعىستا اقپان باتىر باسشىلىعىمەن ؛ەدىل, جايىق, ساعىز, قوبدا, ەلەك, ور, جەم, ىرعىز, توبىل ؛اراسىندا قالماقتى تالقانداپ جەڭىسكە جەتكەنىمەن, اقپان باتىر 74 جاسىندا ۋلى قارۋدان اجال قۇشىپ, 1605 جىلى كازىرگى ؛اقتوبە وبلىسى حرومتاۋ اۋدانى, ور وزەنىنىڭ بويىنا جەرلەنەدى.