جانبولات ماماي: توقاەۆ تا, نازارباەۆ تا پوپۋليزممەن اينالىسىپ وتىر

جىل باسىنان بەرى قازاقستاندا كوپتەگەن ساياسي وقيعالار ورىن الدى. ؛بيلىك ءترانزيتى, قازىرگى بيلىككە دەگەن نارازىلىق اكسيالارى, ەلدەگى وپپوزيسيالىق ۇيىمداردىڭ ءوز ىشىندەگى الاۋىزدىعى, بيلىكتى سىناعان بەلسەندىلەردىڭ قۋدالاۋعا ۇشىراۋى جانە ت.ب. ؛ اسىرەسە, ەلدە پارلامەنت سايلاۋى جاقىنداعاندا وپپوزيسيالىق جالعىز پارتيا "اقيقات" جسدپ-نىڭ ىشىنەن "جىك شىققانى" قوعامدا ءتۇرلى پىكىر تۋدىردى. وسىعان بايلانىستى ؛qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى تاۋەلسىز جۋرناليست, قوعام بەلسەندىسى جانبولات مامايدان العان سۇحباتىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى. ؛

 ؛

"جسدپ-داعى جاعدايعا بيلىكتىڭ تىكەلەي قاتىسى بار"

&ndash؛ ؛ جاقىندا قازاقستانداعى جالعىز وپپوزيسيالىق پارتيا دەپ اتالىپ جۇرگەن «؛اقيقات»؛ جسدپ ءوزىنىڭ ءتورعاسى ەرمۇرات ءباپيدى ورنىنان الىپ, ونى پارتيا قۇرامىنان شىعارىپ تاستادى. قوعامدا جسدپ-دا ورىن العان بۇل جاعداي «؛اقوردانىڭ قولىمەن ىستەلىندى»؛ دەگەن پىكىر ايتىلىپ جاتىر. ءسىز دە فەيسبۋكتە وسى جايتقا بايلانىستى «؛بيلىك جسدپ-نى ساياسي ولىككە اينالدىردى»؛ دەدىڭىز. وسى جاعدايعا ءوزىڭىز ايتقانداي تىكەلەي بيلىكتىڭ قاتىسى بولسا, ناقتى كىمدەر دەپ ويلايسىز؟

&ndash؛ بۇل وقيعاعا قاتىستى ناقتى ەسىمدەردى اتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعى جوق. ويتكەنى ول جەردە ورىنداۋشىلار بولادى جانە ورىنداۋشىلار از ەمەس. بيلىكتىڭ قاتىسى بار دەۋىمنىڭ ءبىرىنشى سەبەبى, بۇل &ndash؛ جاڭادان ءتوراعا بولىپ سايلانعان اسحات راحىمجانوۆ جانە ونىڭ اينالاسىنداعىلاردىڭ قولىمەن جاسالىنعان نارسە. ؛ ولار سول پارتيانىڭ ىشىندە بولعاندىقتان عانا سولاردىڭ قولىمەن جاسالىنىپ وتىر. ال جالپى, بۇل &ndash؛ بيلىكتىڭ ؛ ۇيىمداستىرۋىمەن, قولداۋىمەن جاسالعان دۇنيە. ويتكەنى ول ازاماتتار وسى كۇنگە دەيىن پارتيادا بولىپ جاتقان وقيعاعا قاتىستى نارازىلىعىن بىلدىرمەگەن. ولاردىڭ قولىنان ءوز ەركىمەن پارتيا باسشىسىن ىسىرىپ, سەزدە داۋ-داماي شىعارادى دەگەنگە سەنۋ قيىن. سوندىقتان ولاردىڭ ارتىندا ارينە بيلىك تۇر. ال بيلىكتىڭ قاتىسى بار دەپ ايتۋىمنىڭ ەكىنشى سەبەبى, مۇنداي سەناريي بۇرىن دا بولعان. ؛ ماسەلەن, "اق جول" پارتياسىن كەزىندە ءاليحان بايمەنوۆ باستاعان توپ ءبولىپ, باسقا تەڭ ءتوراعالاردى "لاقتىرىپ" تاستادى. سونداي-اق, سەرىكبولسىن ءابدىلدين باسقارعان قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسىن دا كەزىندە ەكىگە ءبولدى. كوسارەۆتەر ءوز الدىنا ءبولىنىپ, كوممۋنيستىك حالىق پارتياسىن قۇردى. كەيىننەن كوممۋنيستىك پارتيانى جاۋىپ تاستاپ, كوسارەۆتەر قۇرعان كوممۋنيستىك حالىق پارتياسىن پارلامەنتكە وتكىزدى. جسدپ-داعى جاعداي دا سونداي "قولتاڭبادان" شىققانى كورىنىپ تۇر. سوندىقتان دا بۇنىڭ ارتىندا ناقتى بيلىك تۇر دەپ ايتا الامىن. ال ەندى ونىڭ ىشىندە ناقتى قاي ورگان تۇرعانى &ndash؛ ول ءبىر ۇلكەن جۇمباق ەمەس. بۇل ؛ &ndash؛ بيلىكتەگى بارلىق ورگانداردىڭ تاراپىنان كەلىسىلىپ جاسالىناتىن نارسە. جسدپ رەسمي تۇردە تىركەلگەن, الدا كەلە جاتقان پارلامەنت سايلاۋىنا قاتىساتىن پارتيا بولعاندىقتان, بۇل ماسەلەنى بيلىكتىڭ ەڭ جوعارعى شەندىلەرى شەشكەنى انىق. ەندى, ارينە, ول پارتيا تولىق جەرلەندى دەۋگە بولادى. ولار اشىقتان اشىق بيلىكتىڭ سويىلىن سوعادى. وعان سەنىمدىمىن.

&ndash؛ ؛ جۋىردا ازاتتىق راديوسىنا سۇحبات بەرگەن قازاقستاننىڭ ەكس-پرەمەرى اكەجان قاجىگەلدين «؛جسدپ-دا ورىن العان جاعدايعا توقاەۆتىڭ قاتىسى جوق. بۇل &ndash؛ نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ونىڭ قىزى داريعانىڭ ءىسى»؛ دەدى. بۇعان نە دەيسىز؟

&ndash؛ ؛ ەندى ول اكەجان ماعجانۇلىنىڭ جەكە پىكىرى. مۇمكىن سولاي دا بولار. بالكىم, ول كىسىنىڭ ءوزىنىڭ دەرەككوزدەرى بار بولار. ناقتى اقپارات تۇسكەن سوڭ, ءبىلىپ تە ايتىپ جاتقان شىعار. ءبىراق قازىرگى پرەزيدەنت توقاەۆ جانە ونىڭ اكىمشىلىگى مۇنى بىلمەدى ؛ دەگەنگە مەن سەنبەيمىن. ويتكەنى بۇعان قازىرگى بيلىكتىڭ ساياسي تاراپتارى, ونىڭ ىشىندە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى, كۇشتىك قۇرىلىمدار, بارلىعىنىڭ تىكەلەي قاتىسى بار. ەلدەگى ساياسي جاعدايدى ەكىنشى پرەزيدەنتتىڭ اكىمشىلىگى بىلمەۋى ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. ال ءبىرىنشى پرەزيدەنت, البەتتە, بۇل وقيعادان حاباردار بولسا كەرەك. سەبەبى, بىزدە ونىڭ نۇسقاۋىنسىز كۇردەلى قوعامدىق-ساياسي ماسەلە شەشىلمەيدى. مەنىڭشە, پارتيادا بولعان جاعدايدان ەكى پرەزيدەنتتىڭ ەكەۋى دە حاباردار, ءتىپتى ولاردىڭ دا قاتىسى بار دەگەن پىكىردى مەن جوققا شىعارماس ەدىم.  ؛

&ndash؛ ؛ ال ءسىز اكەجان قاجىگەلديندى جاقسى تانيسىز با؟ ومىردە كەزدەسىپ پە ەدىڭىزدەر؟

&ndash؛ ؛ اكەجان قاجىگەلدين &ndash؛ ساياسي ساحنادان 25 جىلدان بەرى جۇرگەن ازامات. ول تۋرالى جاقسى بىلەمىن. شيرەك عاسىر بويى ساياسات ساحناسىندا جۇرگەن تۇلعانى بىلمەۋ مۇمكىن بە؟ ءبىراق, اكەجان ماعجانۇلىمەن جەكە تانىسىپ, كەزدەسكەن ەمەسپىن.

&ndash؛ ؛ قاجىگەلدين ازاتتىققا بەرگەن سۇحباتىندا سىزگە ۇلكەن ءۇمىت ارتاتىنىن بىلدىرگەندەي...

&ndash؛ ؛ ول كىسى ەلدەگى ساياسي ءومىردى كورىپ وتىر, باقىلاپ وتىر. كىمنىڭ تازا, كىمنىڭ بيلىككە ساتىلعانىن, كىمنىڭ بيلىكتىڭ سويىلىن سوعاتىن ءبىلىپ وتىر. سوندىقتان ءوز پىكىرىن ءبىلدىرىپ, مەن تۋرالى جاعىمدى ويىن ايتقان شىعار. مەن قاجىگەلديننىڭ ول پىكىرىن تىڭدادىم. قازاقستاننىڭ پرەمەر-مينيسترى بولعان, كوپ جىلدان بەرى وپپوزيسيادا كەلە جاتقان تانىمال تۇلعانىڭ ونداي پىكىر ءبىلدىرۋى مەن ءۇشىن, ارينە, جاعىمدى دۇنيە.

&ndash؛ ؛ جالپى, ەلدەگى وزگەرىسكە ۇمتىلىپ, قازىرگى جۇيەگە قارسى شىعىپ جۇرگەن حالىقتىڭ قاجىگەلدين سياقتى شەتەلدە تۇرىپ جاتقان وپپوزيسيالىق كوزقاراستاعى ازاماتتارعا سەنىم ارتۋى قاجەت پە؟ ولار قازاقستاندا بيلىككە نارازى حالىق ايتىپ جۇرگەن "ادىلدىك پەن شىنايى دەموكراتيانىڭ" ورناۋىنا سەپتىگىن تيگىزە الا ما؟

&ndash؛ ؛ ولاردى "سەندەر قازاقستاننان ءتۇرلى سەبەپتەرمەن كەتتىڭدەر, ەلگە ەندى پايدالارىڭدى تيگىزە المايسىڭدار!" دەپ, كەۋدەسىنەن يتەرۋگە بولمايدى دەپ ويلايمىن. شەتەلگە كەتكەندەردىڭ ىشىندە دە ءارتۇرلى ازاماتتار بار. ءبىزدىڭ ءقازىر بىلەتىندەرىمىز &ndash؛ تەك ساياسي ساحنادا جۇرگەندەرى عانا. كاسىبىن جۇرگىزە الماي, قازاقستاندا قىسىم كورىپ كەتكەن كاسىپكەرلەر قانشاما؟! عالىمدار قانشاما؟ جاستار قانشاما؟ ءوزىڭىز دە ستاتيستيكانى ءبىلىپ وتىرسىز. قازاقستاننان كەتكىسى كەلەتىن جاستاردىڭ سانى ءقازىر وتە كوپ. ءقازىر كىمگە بولسىن "شەتەلدە ءومىر سۇرۋىڭە جول اشىپ, مۇمكىندىك بەرەمىن" دەسە, "قازاقستاندا قالامىن" دەيتىن جاستاردىڭ سانى باسىم بولا ما, جوق پا, ۇلكەن ماسەلە. سەبەبى, جاستارعا ساياسي, كاسىپكەرلىك, عىلىمي مۇمكىندىكتەر از. ادىلەتتى, تازا باسەكە جوق ءبىزدىڭ ەلىمىزدە. بارلىق جەردە &ndash؛ ادىلەتسىزدىك. ءار سالادا كوزبوياۋشىلىق. ناعىز دارىندى, مىقتى ازاماتتاردىڭ جارقىراپ شىعۋىنا جاعداي جوق. ەگەر ادىلەتتى, تازا باسەكە بولسا, قانشاما مىقتى ساياساتكەرلەر, ەكونوميستەر, عالىمدار مەن مادەنيەت قايراتكەرلەرى شىعار ەدى! قازاق حالقى ؛&ndash؛ دارىندى ۇلت. ءبىراق, سول دارىننىڭ اشىلۋىنا جاعداي جاسالماعان, قوعامدىق-ساياسي فورماسيا جول بەرمەي وتىر. سوندىقتان "شەتەلدە جۇرگەن قازاقتاردان قازاقستانعا پايدا جوق, ولاردىڭ ايتىپ جۇرگەنى دۇرىس ەمەس" دەگەن پىكىرلەر قاتە دەپ ويلايمىن. ويتكەنى ولار ؛ باتىستى, باتىستىڭ ستاندارتتارىن, مادەنيەتىن, ساياسي ءومىرىن كوردى. ەگەر ەلىمىزدە اشىق ساياسي قوعام ورنايتىن بولسا, ول ازاماتتار ەلگە كەلىپ, قازاقستاننىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسادى دەگەن ويدامىن. قايتا بىزگە باتىس ءبىلىمىن العان, الەمدى كورگەن ادامداردىڭ كەلىپ, جاڭا, دەموكراتيالىق, ءادىل قوعام ورناتۋىنا كومەكتەسكەنى كەرەك.

&ndash؛ ؛ قاجىگەلدين ازاتتىق راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا «؛مەن مۇحتار ءابليازوۆ سياقتى حالىقتى الاڭعا شىعۋعا شاقىرمايمىن. ويتكەنى ءوزىم الاڭدا ولارمەن بىرگە بولا المايمىن عوي»؛ دەدى. ال ءسىزدىڭ ويىڭىزشا, ءوزى شەتەلدە جاتىپ, حالىقتى الاڭعا شىعۋعا شاقىرىپ جۇرگەن ابليازوۆتىكى دۇرىس پا؟

&ndash؛ ؛ مەن قازىرگى بيلىككە قارسى شىعىپ, بيلىكتى سىنعا العان, شىندىقتى ايتقىسى كەلگەن, دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردى قولدايتىن ەشبىر ازاماتتى سىنامايمىن. ەگەر قازاقستاندا ءقاۋىپسىز ءومىر ءسۇرىپ, ساياساتپەن اينالىسۋعا جاعداي جاسالىناتىن بولسا, ءابليازوۆ فرانسيادا, قاجىگەلدين لوندوندا ەمەس, قازاقستاندا وتىرىپ ساياساتپەن اينالىساتىن ەدى. باسقا ازاماتتار دا سولاي. ولار وسى ەلدە وزدەرىنە ءقاۋىپ تونگەندىكتەن, ولاردىڭ پىكىرىنە مىنا بيلىك قۇلاق اسقىسى كەلمەي, ولاردى قۋدالاعاندىقتان كەتتى. قازاقستاندى جاقسى جاعىنا وزگەرتكىسى كەلەتىن ءقايبىر ازاماتتىڭ بولسىن ءوزىنىڭ پىكىرىن ايتۋعا, ساياسي ۇستانىمدارىن اشىق بىلدىرۋگە تولىق قۇقىعى بار. ءابليازوۆتىڭ دا, قاجىگەلديننىڭ دە, ءسىزدىڭ دە, مەنىڭ دە, ءبارىمىزدىڭ قۇقىعىمىز بار. ەگەر ايتقانى جالعان, مازمۇنسىز بولسا, ونى بيلىك جوققا شىعارسىن. ساياسي باسەكەگە جول اشسىن. ەلدە كوپتەگەن ساياسي پارتيالار اشىلسىن. ساياسي رەفورمالار جاسالسىن. ءادىل سايلاۋ بولسىن. سوندا كورەيىك, حالىق كىمنىڭ جاعىندا ەكەنىن. ءبۇل-بىر. ەكىنشىدەن, ميتينگىگە, الاڭعا شاقىرۋ قىلمىس دەپ سانامايمىن. باتىس ەلدەرىندە ميتينگى كۇن سايىن ءجۇرىپ جاتادى. ول ەلدەر قۇلاپ, مەملەكەتتەرىنىڭ ىرگەسى شايقالىپ پا؟ كورشى رەسەيگە قاراڭىز. رۇقسات ەتىلگەن تامىزداعى ميتينگىگە ماسكەۋدە 60 مىڭ ادام جينالدى! ودان بولەك ونداعان ميتينگىلەر ءوتتى جەرگىلىكتى سايلاۋعا بايلانىستى. نەگە قازاقستان ميتينگىلەردەن قورقۋى كەرەك؟ قايتا بەيبىت جيىندارعا, ميتينگىلەرگە جول اشىلسىن! حالىق شىقسىن. ءوز ويىن, پىكىرىن ايتسىن. ونىڭ نەسى ايىپ؟

&ndash؛ ؛ جسدپ-عا قايتا ورالساق, "بيلىك ءباپيدى ويلاماعان جەردەن كەتىرىپ, ونى "قاھارمان" قىلىپ قايتا الىپ كەلۋى مۇمكىن. بۇل قويىلىمعا ءباپيدىڭ قاتىسى بار بولۋى ىقتيمال" دەيدى كەيبىرەۋلەر. بۇعان نە دەيسىز؟

&ndash؛ ؛ مەنىڭ كوزىم جەتىپ وتىرعانى, بۇل &ndash؛ بيلىكتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن جاسالىنعان ارانداتۋ بولدى. ودان باسقا سەناريي جوق. باپيگە ونى قايتارىپ بەرۋى ەكىتالاي. سەبەبى, بۇل پارتيا تولىق بيلىكتىڭ باقىلاۋىنا وتكەنىنە كۇمانىم جوق. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن: ەندى جسدپ باسشىلارى نە دەسە دە, الدانباڭىزدار! بۇل ؛&ndash؛ ؛ بيلىكتىڭ جوباسى.

&ndash؛ ؛ بيلىكتىڭ بۇل ارەكەتىنە ەرمۇرات ءباپيدىڭ قاتىسى بولۋى مۇمكىن بە؟

&ndash؛ ؛ قالاي ونىڭ قاتىسى بولۋى مۇمكىن؟! مىسالى, ءسىز ءتوراعا بولىپ وتىراسىز دا, بيلىككە بارىپ, "مەنى ءتوراعالىقتان لاقتىر!" دەپ ايتپايسىز عوي. لوگيكاعا سىيمايدى. بۇل جەردە ناقتى ماسەلە &ndash؛ بيلىكتە. وسى جەردە نەگىزگى ماسەلەنى قويۋ كەرەك. نەگە وسىنداي جاعداي بولدى دەگەن. ونىڭ جاۋابى انىق: بيلىك مەنى رەسمي تىركەلگەن پارتيانىڭ ءتوراعالىعىنا جىبەرگىسى كەلگەن جوق. ەگەر بۇل پارتياعا باسشىلىققا كەلگەنىمدە, بيلىككە نارازى بارلىق ازاماتتاردىڭ باسىن قوسىپ, "نۇر وتاننىڭ" كۇل-تالقانىن شىعارار ەدىك. جانە مەنىڭ بيلىككە باعىنبايتىنىمدى, تاۋەلسىز, اشىق ساياسات جۇرگىزەتىنىمدى ولار بىلەدى. ماعان سەزد وتكەن سوڭ كوپتەگەن ادامدار حابارلاسىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە جسدپ-عا جولامايمىز دەگەن ادامدار دا بار. "ەگەر سەن باسشى بولعاندا, قوسىلار ەدىك" دەگەن سوزدەر ايتىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە بيلىككە نارازىلىعىن اشىق ءبىلدىرىپ جۇرگەن تۇلعالار دا بار. وسى سەبەپتى, بيلىك جسدپ-نى ساياسي جەرلەۋگە بارسا دا, مەنىڭ كانديداتۋرامدى ءتوراعالىققا وتكىزبەۋگە بارىن سالدى. ؛

&ndash؛ ال ەرمۇرات ءباپيدى ءوزىنىڭ پارتيالاستارى "ساتىپ كەتتى" دەلىك. سوندا ءبىراز جىلدان بەرى ساياساتتا جۇرگەن تاجىريبەلى ازامات ءوزىنىڭ قول استىنداعى ادامداردىڭ "ساتقىن" ەكەنىن بىلمەگەن بە, سەزبەگەن بە؟

&ndash؛ بۇل سۇراقتى نەگىزى ءباپيدىڭ وزىنە قويۋ كەرەك. ويتكەنى مەن ول پارتيادا كۇندەلىكتى وتىرىپ جۇمىس ىستەگەن جوقپىن. باپي ول جەردە ءتورت-اق اي ءتوراعا بولدى. نەلىكتەن ورىنباسارلارىنا سونشاما سەنىپ, سەزد وتكىزۋ جۇمىسىن سولارعا تاپسىرعانى &ndash؛ ماعان بەلگىسىز. سىرتتان كەلگەن دەلەگاتتاردىڭ كىرىپ كەتكەنىن, سەزد وتەتىن جەرگە كۇزەت قويعانىن الدىن الا تەكسەرۋ كەرەك ەدى. ول جاعىن ءباپيدىڭ وزىنەن سۇراۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.

"قوسانوۆتىڭ كومانداسى" بيلىككە قىزمەت ەتىپ ءجۇر"

&ndash؛ ؛ "ساياسي ساتقىندىق" تۋرالى تاعى ءبىر سۇراق. ءوزىڭىز "ساتقىن" دەپ جۇرگەن ءامىرجان قوسانوۆتىڭ "ساتقىن" ەكەنىن سايلاۋ كەزىندە عانا بايقادىڭىز با؟ ءامىرجان قوسانوۆتى بۇرىننان تانيتىن ەدىڭىز عوي...

&ndash؛ ؛ ارينە, بۇرىننان تانيمىن. مەن ونى بۇرىننان بىلگەندىكتەن, پرەزيدەنت سايلاۋى باستالعان كەزدە وعان قولداۋ بىلدىرگەن جوقپىن. ول كىسىنى "پوليتون" كلۋبىنا "سايلاۋدىڭ قورىتىندىسىن ەرتەڭ مويىندايسىز با, مويىندامايسىز با؟ سايلاۋشىلاردىڭ سىزگە بەرگەن داۋسىن قورعاي الاسىز با؟" دەگەن سۇراقتارعا اشىق جاۋاپ بەرۋگە شاقىردىم. قوسانوۆ بۇل سۇراقتان قاشىپ كەتتى. جاۋاپ بەرە المادى. مەن سايلاۋ باستالعاندا-اق وعان بويكوت جاريالاپ, بىردە-بىر ۇمىتكەردى قولدامايتىنىمدى اشىق ايتتىم.

&ndash؛ ال كوپ ادامدار ايتىپ جۇرگەن "قوسانوۆتىڭ كومانداسى" تۋرالى ويىڭىز قانداي؟ دوس كوشىم, ايدوس سارىم, راسۋل جۇمالى...

&ndash؛ ؛ مەن جەكە ادامدارعا قاتىستى پىكىر ايتقىم كەلمەيدى. اركىمنىڭ ءوز جولى بار. ايدوستىڭ دا, راسۋلدىڭ دا, دوس كوشىمنىڭ دە ءوز جولدارى بار. مەن ولارمەن ەشقاشان جاقىن بولعان ەمەسپىن. جاقىن ارالاسپاعانمىن. تەك جيىنداردا كورىسىپ تۇراتىنبىز, ماقالالارىمىزدى وقىپ تۇراتىنبىز. بار بولعانى سول. سىرتىنان بىرەۋدى عايباتتاعاندى ۇناتپايمىن. ايتسام, بەتىنە اشىق ايتامىن. ولارعا قوعام ءوز باعاسىن بەردى, بەرىپ جاتىر دەپ ويلايمىن. ال مەنىڭ بىلەتىنىم &ndash؛ ولار وسى بيلىكپەن ەتەنە جۇمىس ىستەپ ءجۇر جانە ساياسي جۇيەگە قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ادامدار.

"مەملەكەتشىل ازاماتتاردىڭ ءوزارا جينالىپ, ۇلتتىق ماسەلەلەردى كوتەرگەنى &ndash؛ وتە دۇرىس"

&ndash؛ ؛ رىسبەك سارسەنباي, بالتاش تۇرسىمباەۆتاردىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن حالىق قۇرىلتايى تۋرالى نە ايتاسىز؟

&ndash؛ ول حالىقتىڭ ؛ ءوزىنىڭ ىقىلاسىنان تۋىنداعان وتە دۇرىس باستاما دەپ ويلايمىن. مەملەكەتشىل ازاماتتاردىڭ ءوزارا جينالىپ, ۇلتتىق ماسەلەلەردى كوتەرگەنى &ndash؛ وتە دۇرىس. جانە ول جەردە قويىلعان ەكى ماسەلە بار. ءبىرىنشىسى &ndash؛ قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسىلىق, ەكىنشىسى &ndash؛ ساياسي رەفورمالار. مەنىڭ ويىمشا, قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ وزەكتى ماسەلەلەر وسى.

&ndash؛ ؛ حالىق قۇرىلتايىندا ۇيىمداستىرۋشىلار ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنە قارسى "اقىلداستار" القاسىن قۇرامىز دەدى. قۇرامىندا ءسىز دە بار ەكەنسىز. حاباردارسىز با؟

&ndash؛ ؛ ۇيىمداستىرۋشىلار شەت جاعاسىن ايتتى نەگىزى. مەن قارسىلىعىمدى بىلدىرگەن جوقپىن. ونىڭ فورماتى قانداي بولادى, قالاي جۇمىس ىستەيدى, قانداي شەشىمدەر قابىلدايدى ول جاعى ماعان ءالى بەلگىسىز. سوندىقتان ول تۋرالى كەڭەس قۇرامىنا كىرگەن ادامدارمەن اقىلداسۋىمىز كەرەك.

&ndash؛ ؛ ال وسى حالىق قۇرىلتايىندا قۇرىلعان "اقىلداستار" القاسىنىڭ قۇرامىمەن كەلىسپەيتىن ادامدار كوپ ەكەن. قۇرىلتايعا بارعان جاستاردىڭ اراسىندا ؛ "اقىلداستار" القاسىنا سەنىمسىزدىك بىلدىرگەندەرى بولدى. بۇل قالاي سوندا؟ "ۇلتتىق سەنىم كەڭەسىنە قارسىمىز" دەگەن كەڭەستىڭ قۇرامىندا دا سەنىمسىز ادامدار بولعانى ما؟

&ndash؛ ؛ مەنىڭشە, "اقىلداستار" القاسىنا بيلىكتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنە قارسى كەڭەس دەپ قۇرۋ دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن. ەرتەڭ ۇلتتىق سەنىم كەڭەسى ءوز جۇمىسىن توقتاتسا, "اقىلداستار" القاسى دا ءوز جۇمىسىن توقتاتپايدى عوي. سوندىقتان ەكەۋىن بىر-بىرىنە قارسى قويىپ قاجەت ەمەس. اقىلداستار القاسى ەلدىڭ دامۋىنا, ەكونوميكاسىنا, ساياساتىنا وڭ ىقپالىن تيگىزە الاتىن ۇيىم بولسا, وتە دۇرىس بولار ەدى. ال ونىڭ قۇرامىنداعى ازاماتتاردىڭ بارلىعىن مەن بىلە بەرمەيمىن. قۇرىلتايدىڭ ءوزى ول كەڭەستىڭ قۇرامىنا كىمدى كىرگىزەتىنىن اقىلداسا وتىرىپ شەشكەن بولار. سوندىقتان ونىڭ قۇرامىنا "نەگە اناۋ كىرمەدى, نەگە مىناۋ كىرمەدى" دەگەن سۇراقتاردى ۇيىمداستىرۋشىلارعا قويعان ءجون.

"بيلىكتىڭ ءوزى پوپۋليزممەن اينالىسىپ وتىر"

&ndash؛ ؛ جاقىندا پرەزيدەنتتىڭ كەڭەسشىسى ەرلان قارين سۇحبات بەرىپ, "بيلىكتى سىناپ جۇرگەندەردىڭ كوبىسى پوپۋليستەر, ولار سىن ايتادى, ءبىراق شەشۋ جولىن ۇسىنبايدى" دەدى. قارين مىرزا ايتقانداي, راسىمەن بيلىكتى سىناپ جۇرگەندەردىڭ اراسىندا پوپۋليستەر كوپ پە؟

&ndash؛ ؛ كىم ناقتى پوپۋليستىك باستامالار ايتىپ جۇرگەنىن بىلمەيمىن. ءبىراق بيلىكتىڭ ءوزى پوپۋليزممەن اينالىسىپ وتىر. توقاەۆ تا, نازارباەۆ تا. پوپۋليزم تۋرالى ايتقاندا, سولاردان باستاۋ كەرەك. ويتكەنى وتىز جىل ەلدى باسقارىپ كەلە جاتقان سولار. ؛ ەلدى ءقازىر تىعىرىققا تىرەدى. قازاقستاندا ءقازىر "نۇر وتاندى", بيلىكتى قولدايتىن ادامداردى تابۋ قيىن. شىن مانىسىندە قولدايتىندار جوقتىڭ قاسى. تەك تاۋەلدى ادامدار عانا قولداپ وتىر. سوندىقتان 30 جىل بويى بيلىكتە وتىرىپ, تۇك جاساي الماعان شەنەۋنىكتەردىڭ پوپۋليزم تۋرالى ايتقانى &ndash؛ وتە كۇلكىلى نارسە. ال "قازاقستاندا وزگەرىس بولسىن" دەپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ايتىپ جۇرگەنى پوپۋليزم ەمەس, پاتريوتيزم.

&ndash؛ ؛ ال ەرلان ءقاريننىڭ "بيلىكتى سىناپ جۇرگەن وپپوزياسيانىڭ ءوزى ءقازىر قارتايعان" دەگەنىنە نە دەيسىز؟ وپپوزيسيادا جاستار جوق پا؟

&ndash؛ ؛ ءقازىر وپپوزيسياعا كەلىپ جاتقان جاستار وتە كوپ. اسىرەسە, پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن ولاردىڭ سانى ارتا ءتۇستى. مىسالى "oyan, qazaqstan", "رەسپۋبليكا" قوزعالىستارى, باقىلاۋشىلار جانە تاعى دا باسقا جەكەلەگەن ازاماتتار كەلىپ جاتىر. ءتىپتى ءقازىر "ەسكى وپپوزيسيا كەرەگى جوق, ولارعا سەنبەيمىز" دەپ جاتقان جاستار بار. ميتينگىلەرگە شىعىپ, ءوز ويلارىن اشىق ايتىپ جاتقانداردىڭ اراسىندا دا جاستار كوپ. سوندىقتان "وپپوزيسيا قارتايدى" دەگەن پىكىرمەن كەلىسۋ وتە قيىن.

&ndash؛ ؛ ميتينگ دەپ قالدىڭىز. جىل باسىنان بەرى قازاقستاننىڭ ءار ايماعىندا كوپتەگەن نارازىلىق اكسيالارى, بيلىككە قارسى شەرۋلەر ءوتتى. سولاردىڭ كوبىسىندە حالىقتى باستاپ, ۇيىمداستىرىپ جۇرگەن ليدەرلەر بايقالمادى. مىسالى 2016 جىلى حالىق جەر ءۇشىن الاڭعا شىققان كەزدە ماكس بوقاەۆ پەن تالعات ايان نارازىلاردى باستاپ, ءبىر اۋىزدان ناقتى تالاپ قويدى. ءدال سونداي ۇيىمداستىرۋشى جوق ميتينگتەردىڭ بولعانى دۇرىس پا؟

&ndash؛ ەگەر رۇقسات ەتىلگەن ميتينگىلەر بولسا, ونىڭ ناقتى ۇيىمداستىرۋشىلارى بولار ەدى. ال رۇقسات ەتىلمەگەن ميتينگىلەردە حالىق ءوزى جينالادى. ولاردى ءتىپتى اۋىزدارىن اشپاي جاتىپ, پوليسيا الىپ كەتەدى. ماسەلەنى كوتەرمەي جاتىپ, ولارعا پروكۋرور, اكىمدىك ادامدار كەلەدى. نارازىلار نە ايتادى سوندا؟ تالاپتارى تىڭدالمايدى دا. سوندىقتان بەيبىت ميتينگىلەر ۇيىمداسقان تۇردە ءوتۋ ءۇشىن قازاقستاندا ۇيىمداسقان ساياسي پارتيالار, ساياسي قوعامدىق ۇيىمدار, ساياسي كۇشتەر بولۋ كەرەك. سوندا عانا ۇيىمداسقان نارازىلىق اكسيالارى, ناقتى تالاپتار قويىلاتىن بەيبىت ميتينگىلەر بولادى. ءدال ءقازىر ەلدە بۇلاردىڭ ءبارى جوق. سول سەبەپتى ازاماتتار ستيحيالى تۇردە الاڭعا شىعىپ, ءوز ويلارىن ايتىپ ءجۇر. ول دا دۇرىس. ويتكەنى بەيبىت ميتينگىگە شىعۋ &ndash؛ ەشقانداي دا قىلمىس ەمەس.

&ndash؛ ؛ جىل باسىنان بەرى وتكەن ميتينگىلەردە كوپتەگەن ادامدار قاماۋعا الىنىپ, قۋدالاۋعا ۇشىرادى. ال قىركۇيەكتىڭ باسىندا جاڭاوزەننەن باستالىپ, باسقا قالالاردا دا جالعاسىپ جاتقان قىتاي ەكسپانسياسىنا قارسى ميتينگىلەردە پوليسەيلەر الاڭعا شىققان ادامدارى ۇستاپ جاتقان جوق. بۇل بيلىكتىڭ نارازىلاردىڭ تالابىنا قۇلاق اسىپ, وزگەرىسكە ۇمتىلىپ جاتقانىن اڭعارتادى ما؟

&ndash؛ ؛ مەن مۇنى ۋاقىتشا ساياسات دەپ ويلايمىن. اسىرەسە, مىناۋ ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى قۇرىلىپ جاتقان كەزدە "جاڭا باسشى كەلدى, ەندى وزگەرىستەر باستالادى" دەپ حالىقتى ۋاقىتشا الداۋسىراتۋ ءۇشىن نارازىلاردى قۋدالاۋعا ۋاقىتشا ماراتوريي جاريالاعان سياقتى. اسىرەسە, مىناۋ جالعىز ادامدىق پيكەتتەردە, ادام از جينالعان ميتينگىلەردە ەشكىمدى ۇستاپ جاتقان جوق. مەن ويلايمىن, بۇل &ndash؛ ۋاقىتشا نارسە. ماسەلەن, وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن جالعىز ادامدىق پيكەتتەر مەن ون شاقتى ادام شىعاتىن ميتينگىلەردە ەشكىمدى ۇستامايتىن. ءقازىر دە سولاي ىستەپ جاتىر. سوندىقتان مەن "بۇل جاڭالىق بولدى, قازاقستاندا ساياسي جىلىمىق باستالدى, نە بولماسا, ەلدە كەرەمەت دەموكراتيا ورناپ جاتىر" دەپ ايتا المايمىن.

"پارلامەنت سايلاۋى زاڭدا كورسەتىلگەن مەرزىمدە وتەدى دەگەنگە سەنبەيمىن"

&ndash؛ جاقىندا ەلدىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ "بارلىق سايلاۋلار زاڭدا كورسەتىلگەن مەرزىمدە وتەدى" دەدى. نازارباەۆتىڭ وسى ايتقانى سەنەسىز بە؟

&ndash؛ جوق, سەنبەيمىن!

&ndash؛ ؛ نەلىكتەن ؟

&ndash؛ ؛ سەبەبى, بۇعان دەيىن قازاقستاندا بىردە-بىر رەت ءوز مەرزىمىندە سايلاۋ وتكەن جوق. پرەزيدەنت سايلاۋى دا, پارلامەنت سايلاۋى دا مەرزىمىنەن بۇرىن وتەدى. نازارباەۆ تا, ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى دا: "سايلاۋ ۋاقىتىندا وتەدى" دەپ جاريالايدى. ال 2-3 ايدان سوڭ دەپۋتاتتار مەرزىمىنەن بۇرىن تاراپ, پرەزيدەنت ۋاقىتىنان بۇرىن سايلاۋ جاريالاپ جاتادى. بۇل &ndash؛ ؛ بيلىكتىڭ ۇيرەنشىكتى ويىنى. باسقا ساياسي كۇشتەر سايلاۋعا دايىندالماسىن, قيمىلداماسىن دەپ الداۋسىراتپاق. مەنىڭشە, سەناريي بىلاي بولادى: وسى جىلدىڭ اياعىنا قاراي سابيليانوۆ سياقتى دەپۋتاتتار جينالىپ, "پارلامەنت تاراتىلسىن, جاڭا پرەزيدەنتكە جاڭا پارلامەنت كەرەك" دەگەن باستاما كوتەرىپ, دەپۋتاتتار ادەتىنشە وز-وزدەرىن تاراتىپ جىبەرەدى. سوسىن قاقاعان قىستا, ايازداردا سايلاۋ وتەدى. حالىق ناتيجەسىنە كوڭىلى تولماسا دا, كوشەگە شىعا الماي قالسىن, بىر-بىرىنە جەتە الماي قالسىن دەگەن ماقساتتا. جازدا سايلاۋ وتكىزۋدىڭ ءقاۋىپتى ەكەنىن بيلىك ءتۇسىندى. ەندىگى سايلاۋ قىستا, نە ەرتە كوكتەمدە وتەدى. ونىڭ ۇستىنە, كەلەسى جىلى قىرعىزستاندا جانە رەسەيدە سايلاۋ بولادى. ال بۇل ەلدەردە حالىق تولقىپ, كوشەگە شىعىپ كەتۋى مۇمكىن. سولارمەن سالىستىرۋ بولماس ءۇشىن, ولاردىڭ ۇلگىسى قازاقستانعا ونەگە بولماس ءۇشىن, بيلىك سايلاۋدى بۇل ەلدەردەگىدەن ەرتە وتكىزۋى مۇمكىن. سوندىقتان, نازارباەۆتىڭ "سايلاۋ مەرزىمىندە وتەدى" دەگەنىنە مەن سەنبەيمىن.

&ndash؛ ؛ پارلامەنت سايلاۋى نازارباەۆ ايتقانداي, زاڭدا كورسەتىلگەن مەرزىمدە وتەتىن كۇننىڭ وزىندە از-اق ۋاقىت قالدى. "پرەزيدەنتتى سايلاۋ" ادىلەتسىز ءوتتى دەپ جۇرگەن حالىق وسى سايلاۋعا قالاي دايىندالۋ كەرەك؟

&ndash؛ ؛ ەلدە جالعىز وپپوزيسيالىق پارتيا بولدى. جسدپ دەگەن. بىزدە سول پاريانى دايىنداپ, ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىن توپتاستىرىپ, ناعىز دەموكرات ازاماتتاردى پارتيا قۇرامىنا الىپ, پارلامەنت سايلاۋىندا جەڭىپ شىعۋعا تولىق مۇمكىندىك بولدى. ويتكەنى قوعام سول پارتياعا داۋىس بەرەتىن ەدى. ال ءقازىر ءبىز سەنىپ جۇرگەن جسدپ-نىڭ ءوزى بيلىككە ءوتىپ كەتكەن سوڭ, پارلامەنت سايلاۋى ءادىل وتەدى دەگەنگە سەنبەيمىن. ءقازىر ءادىل سايلاۋ وتكىزۋ ءۇشىن ساياسي پاريالار تۋرالى, ميتينگىلەر تۋرالى, سايلاۋ تۋرالى, باق تۋرالى زاڭداردى وزگەرتۋ كەرەك. وسى وزگەرىستەردى جاساپ, ەلدە جاڭا ساياسي پارتيالار قۇرىلىپ, جاڭا اقپارات قۇرالدارى اشىلىپ, ميتينگىلەرگە رۇقسات بەرگەن جاعدايدا ؛ عانا پارلامەنتتىك سايلاۋ وتكىزۋگە بولادى دەپ سانايمىن. جانە پارلامەنت سايلاۋىنا ؛ ماجوريتارلىق جۇيە ەنگىزۋ قاجەت. جەكە تۇلعالار وزدەرىن دەپۋتاتتىقا ۇسىنا الاتىنداي جاعداي جاسالىنۋى ءتيىس. ءوز باسىم سوندا عانا پارلامەنت سايلاۋىنا دايىندالۋعا بولادى, سوندا عانا پارلامەنتتىك سايلاۋ وتكىزۋگە بولادى دەپ ەسەپتەيمىن.

&ndash؛ ؛ بيلىك ءسىز ايتىپ وتىرعان وزگەرىستەردى جاساماعان جاعدايدا, ءسىزدىڭ پوزيسياڭىز قانداي بولماق؟ پرەزيدەنت سايلاۋىنداعىداي بويكوت جاريالايسىز با؟

&ndash؛ ؛ ءيا, بويكوت. ودان باسقا ەشقانداي جول جوق. رەسەيدەن, ناۆالنىيدىڭ ارەكەتىنەن دە ۇلگى الۋىمىز كەرەك. ول "ۋمنوە گولوسوۆانيە" دەگەن جۇيەنى تانىستىرىپ, سونىڭ ارقاسىندا "ەدينايا روسسيا" پارتياسى كوپتەگەن ايماقتاردا, ونىڭ ىشىندە ماسكەۋ دۋماسىنا سايلاۋدا جەڭىلدى. ماسكەۋدەگى قالالىق دۋمانىڭ 45 دەپۋتاتىنىڭ 20-سى عانا بيلىك پارتياسىنان. بۇل &mdash؛ ناۆال ستراتەگياسىنىڭ جەڭىسى.

&ndash؛ ؛ ءسىز سوڭعى كەزدەرى ناقتى ءبىر تۇلعاعا ەرۋدىڭ قاجەتى جوق. يدەيانىڭ توڭىرەگىنە توپتاسقان دۇرىس دەپ ءجۇرسىز. ول قانداي يدەيا؟

&ndash؛ ؛ دەموكراتيالىق قوعام, ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ يدەياسىنىڭ توڭىرەگىندە توپتاسۋ كەرەك. سول يدەيانىڭ ارتىنان ەرۋ كەرەك.

&ndash؛ ؛ ءقازىر ءسىز ايتقانداي يدەيا ۇسىنىپ جۇرگەن تۇلعالار بار ما؟

&ndash؛ ؛ ونداي تۇلعالار از ەمەس. ەگەر ساياسي باسەكە بولسا, بۇدان دا كوپ بولادى دەپ سانايمىن. قۇرىلتايعا قاتىستان ازاماتتاردىڭ ىشىندە دە ادال جۇرەكتىلەرى بار. ءقازىر كوپتەگەن جاستار شىعىپ جاتىر. مەنىڭ ويىمشا, وسىلار شىنايى ءارى تازا نيەتتەگى ازاماتتار.

&ndash؛ ؛ قازىرگى جۇيەگە نارازى جاستار بىرىگە الماي جۇرگەن سياقتى. ولار "وپپوزيسيامىز" دەپ جۇرگەن ازاماتتارعا دا سەنبەيتىندەرىن ايتىپ ءجۇر. سولاردى بىرىكتىرەتىن كىم بار؟

&ndash؛ ؛ كەرىسىنشە ءقازىر جاستار بىرىگىپ جاتىر دەگەن ويدامىن. جاستار ءتۇرلى ۇيىمدار قۇرىپ جاتىر. ال كىمگە سەنەرلەرىن بىلمەي جۇرگەن ازاماتتارعا ايتارىم &ndash؛ جاقسىلاپ جان-جاققا قاراۋ كەرەك. سەنىم بىلدىرەتىن ادامدارى بۇگىنگى بيلىككە ناقتى سىن ايتا ما, ايتپايدى ما, بيلىك ونى قۋدالايدى ما, قۋدالامايدى ما, بۇرىن قانداي سوزدەر ايتتى, بۇگىن قالاي سويلەپ ءجۇر دەگەندى سارالاپ العانى ءجون. ءبىراق ء"بىر ادامنىڭ ارتىنان ەرىڭدەر" دەپ ايتا المايمىن جاستارعا. قازىرگى بيلىكتى سىنىپ, ءادىل قوعام قۇرۋعا ۇمتىلىپ جۇرگەن ءارتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدار بار. ولاردىڭ ىشىنەن دە سەنىم بىلدىرۋگە بولاتىندارىن تاپپاسا, وزدەرى جاڭا ۇيىم, جاڭا قوزعالىس قۇرسىن.

"شىندىقتى ايتۋدان مەن ەشقاشان قاشقان ەمەسپىن, قاشپايمىن دا"

&ndash؛ ؛ ءسىز سوڭعى كەزدەرى الاش وردا تۋرالى, حح عاسىردا قازاقستاندا بولعان اشارشىلىق تۋرالى فيلمدەر ءتۇسىردىڭىز. ال سوڭعى 30-40 ؛ جىلدىڭ كولەمىندە ورىن العان جەلتوقسان, شاڭىراق, جاڭاوزەن وقيعالارى تۋرالى فيلم ءتۇسىرۋ ويىڭىزدا بار ما؟

&ndash؛ ؛ ويدا بار. ءقازىر قۋعىن-سۇرگىن جىلدارى تۋرالى تاريحي فيلم تۇسىردىك. ال ءسىز ايتىپ وتكەن وقيعالارعا قاتىستى ايتار بولسام, ءبىز ولار تۋرالى دا تۇسىرەمىز. جالپى, حح عاسىردان باستاپ قازىرگى كۇنگە دەيىنگى قازاقتىڭ تاريحىن سارالاپ, زەرتتەۋلەر جۇرگىزبەكشىمىز.

&ndash؛ ؛ قازىرگى بيلىكتىڭ تۇسىندا ورىن العان وقيعالار تۋرالى زەرتتەۋلەرىڭىز ءدال وسى بيلىك باسشىلىقتا تۇرعاندا جاسالىنادى ما؟

&ndash؛ ؛ ارينە, جاسالادى. شىندىقتى ايتۋدان مەن ەشقاشان قاشقان ەمەسپىن, قاشپايمىن دا. "تريبۋنا" گازەتىن 5 جىل بويى شىعارىپ, بۇگىنگى بيلىكتىڭ بىلىعىن جازعان جوقپىز با؟ سول ءۇشىن سوتتالدىم, قۋدالاندىم. ءبىراق, ءوز پوزيسيامنان قايتقان جوقپىن. ؛

&ndash؛ ؛ سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

 ؛

 ؛

 ؛

 ؛