بەرىك ءابدىعالي: اننەنكوۆتىڭ اسكەرىنىڭ قۇرامىندا ءۇش پولك «الاش» اسكەرى بولعان (1-جاۋاپ)

تۇردىبەك قۇرمەتحان :

- بەرىك اعا, بىلتىر 20  ناۋرىزدا قاراعاندى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنەن ءوز ەركىڭىزدەن باس تارتقانىڭىزدى بىلەمىز, ودان كەيىن قايدا, قانداي قىزمەت جاساپ جاتقانىڭىزدى ەستىمەدىك. ءسىز قازىرگى كەزدە قازاققا ەڭ كەرەكتى ازاماتتىڭ ءبىرىسىز. مەن سياقتى مىڭداعان قازاق بالاسى ءسىزدى ىزدەپ جۇرگەنى انىق. ءقازىر قايدا, نەمەن اينالىسىپ ءجۇرسىز؟

– نەگىزى, مەنىڭ ماماندىعىم- تاريحشى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەن كەتكەلى تاريحي جوبالارعا قايتىپ كەلىپ, وسىلارمەن اينالىسۋدامىن. مىسالى, وسىدان بەس جىل بۇرىن باستاعان جوبامدى ەندى ءبىتىرىپ جاتىرمىن. قازاقستانداعى ازامات سوعىسىنىڭ تاريحىنا بايلانىستى بۇدان جيىرما بەس جىل بۇرىن باستاعان ءبىر جوبام بار. تاۋەلسىزدىككە دەيىن كوپتەگەن مۇراعاتتىق قۇجاتتار ءبىز ءۇشىن جابىق بولدى. سونىڭ ىشىندە اقتاردىڭ قۇرامىندا بولعان «الاش» اسكەرى تۋرالى ەشتەڭە بىلمەيمىز.  مىسالى, ادميرال كولچاكتىڭ ارمياسىنىڭ قۇرامىندا, اتامان اننەنكوۆتىڭ اسكەرىنىڭ قۇرامىندا ءۇش پولك «الاش» اسكەرى بولعان. ءبىر جارىم جىلدان بەرى ماسكەۋ مۇراعاتتارىندا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىرمىن. «الاش» اسكەرىنىڭ قۇرامىندا كىمدەر بولعان؟ ءبىز ءقازىر سولاردىڭ بىرەۋىنىڭ دە اتىن بىلمەيمىز. ال ولار قازاقتىڭ مۇددەسى ءۇشىن بولشەۆيكتەرمەن كۇرەسكەن باتىرلارىمىز عوي. سول كۇرەستىڭ تاريحىن ءبىلۋ, ساربازداردىڭ  اتى-جوندەرىن ەلگە جەتكىزۋ دەگەن ماقسات.  مۇمكىندىگىنشە سولاردى ءتىزىم بويىنشا جاريالاسام دەپ ويلايمىن.

كەلەسى جىلى 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ 100 جىلدىعى كەلە جاتىر. ەكىنشى زەرتتەۋىم وسىعان بايلانىستى. ءبىز پاتشانىڭ اسكەرگە قازاق جىگىتتەرىن الۋىنا قارسى كوتەرىلىسكە شىققان امانگەلدىنى جانە باسقالارىن بىلەمىز. ال ءبىراق «الاش» قايراتكەرلەرى قازاق جاستارىن سوعىسقا بارۋعا ۇندەدى.

الاشتىقتار قازاقتىڭ جىگىتتەرى اۋىلدا جۇمىسسىز بوس سەندەلىپ جۇرگەنشە ەل كورسىن, جەر كورسىن, ونەر ۇيرەنسىن, كوزدەرى اشىلسىن دەپ ويلادى. 1825 جىلى رەسەيدە بولعان دەكابريستەر كوتەرىلىسىن تاريحتان بىلەسىز. سول كوتەرىلىستى كىمدەر جاسادى؟ 1812 جىلى ناپولەوننىڭ اسكەرىن پاريجگە دەيىن قۋىپ بارعان, ەۋروپانى كورىپ كوزى اشىلىپ كەلگەن ورىس وفيسەرلەرى جاسادى. ءدال سول سياقتى «الاش» قايراتكەرلەرىندە اۋىلداعى مال مەن كيىز ۇيدەن باسقا ەشنارسە كورمەگەن قازاقتىڭ بويكۇيەز جىگىتتەرى رەسەيدى, ەۋروپانى كورىپ كوزى اشىلسىن دەگەن وي بولدى.

سول 1916 جىلعى پاتشانىڭ «يۋن جارلىعىنان» سوڭ, ءجۇز جيىرما مىڭنان استام قازاق مايدانعا كەتكەن ەكەن. ولاردىڭ 13 مىڭى تىكەلەي مايدان دالاسىندا بولىپ, وكوپ قازعان. قالعاندارى تىلدا ەڭبەك ەتكەن. ورىستىڭ ەركەكتەرىنىڭ ءبارى سوعىسقا كەتتى عوي. قازاق جىگىتتەرى سولاردىڭ ورنىنا زاۋىت-فابريكالاردا جۇمىس ىستەگەن. سول ءجۇز جيىرما مىڭ قازاقتىڭ كىم ەكەنىن ەشكىم بىلمەيدى. ويتكەنى كەڭەس زامانىندا ونى اشىق ايتۋعا تىيىم سالىنعان.

سولاردى دا ىزدەستىرىپ, اتى-جوندەرىن انىقتاپ جاتىرمىن. ياعني, مەنىڭ ماقساتىم ۋاقىتىندا ەلى ءۇشىن كۇرەسكەن ازاماتتارىمىزدى, ۇمىتىلعان باتىرلاردى انىقتاپ, ولاردى حالقىمەن تانىستىرۋ, تاريحي ادىلەتتىلىكتى ورناتۋ. وسى ارقىلى ۇلتتىڭ نامىسىن جانىپ, مىنەزىن قالىپتاستىرۋ. وسىنداي سيمۆولدىق باعىتتاعى جۇمىستار بۇل.

 

دارحان :

 اق بەرىك دەپ ءان سالعان حالىقىڭىز ءسىزدى ساعىندى. ارقالىققا قايتا اكىم بولىپ كەلىڭىزشى. بىزگە قايتا كەلۋ ويىڭىز بار ما؟

– شىنىمەن دە ارقالىق تۋرالى كوپ ايتۋعا بولادى. ومىرىمدەگى ەڭ جاقسى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى, ارقالىقتا قىزمەت ىستەپ كوپ دوس تاپتىم, كوپ تۋىس اعايىن دەگەندەي قولداۋشى, تىلەكشى ازاماتتار تاپتىم, ءارقاشاندا ول كىسىلەرگە العىسىم زور. ءالى كۇنگە دەيىن حابارلاسىپ تىلەكتەرىن ايتىپ جاتادى. جالپى مەن ول جاقتا قالانى دامىتۋ جوسپارىن جاساپ, اقشاسىن ءبولىپ بەكىتىپ كەتىپ بارا جاتقاندا ورىنىما كىم كەلسە دە باعدارلاما بار, اقشاسى ءبولىنىپ تۇر ارى قاراي جالعاستىرادى دەگەن ۇمىتپەن كەتكەنمىن. ءبىراق شىن مانىندە ءوزىڭ جوسپارلاعان نارسەنى ءوز قولىڭمەن جاساۋ كەرەك ەكەن. كوپ نارسە مەن ويلاعانداي بولمادى, ونىڭ ءارتۇرلى سەبەپتەرى بار شىعار. اقشا بولىنگەنى ەمەس, اقشاعا عانا بايلانىستى ەمەس ەكەن. سوندىقتان ءوزىمدى ارقالىق تۇرعىندارىنىڭ الدىندا قارىزدار سياقتى سەزىنەم. الىدە ءبىر بىتپەگەن ءىسىم قالعانداي. ونىڭ الدىندا ۇلىتاۋدا ىستەدىم, جەزقازعاندا ىستەدىم ءارقايسىسىنا جانىم اشيدى. ارقالىق دەپ سۇراق تۋىپ تۇرعانسوڭ ارينە سول جوسپارلاردى تولىققاندى بىتىرسەك دەگەن ءۇمىتىم بار. قايدا جۇرسەكتە ءبىز سوعان قىزمەت ەتەمىز.

تىلەك:

- قازىرگى بيلىك قالاي؟ وپپوزيسيا قالاي؟ ەكەۋىنىڭ ءبىر بىرىنە اسەرى قانداي؟

– وكىنىشكە وراي ءقازىر وپپوزيسيالىق تۇلعالار بولعانىمەن, وپپوزيسيالىق كوڭىل-كۇيدىڭ كەڭ تارلاعانىمەن, وپپوزيسيالىق كۇش جوق. بىرىككەن ساياسي كۇش جوق. سوندىقتان, وپپوزيسيا جوق دەپ ايتۋعا دا بولمايدى. مەنىڭ ويىمشا, بولاشاقتا تولىققاندى وپپوزيسيا شىقسا, بيلىكتىڭ ىشىنەن شىعىۋى مۇمكىن. ويتكەنى بۇگىنگى كۇنى ساياسي بيلىكتى ەلباسى بىرىكتىرىپ تۇرعان زامان. ەلباسى كوپ جاساسىن,  دەگەنمەن دە ول كىسىدەن كەيىن دە ءومىر بار عوي. سوندا ناقتى وپپوزيسيا بيلىكتىڭ ىشىنەن, قازىرگى بيلىكتە جۇرگەن ازاماتتار تولىققاندى ءبىر قاراجاتى دا بار, ساياسي تۇعىرناماسى دا بار سولار بولاتىن سەكىلدى. مۇمكىن بۇگىنگى وپپوزيسيادا جۇرگەن ساياسي تۇلعاردا سولارمەن قوسىلىپ ۇلكەن ءبىر ساياسي كۇشكە اينالار دەگەن وي تۋادى مەندە. ويتكەنى بۇگىنگى كۇندە قانشاما قۇرمەتتەيتىن, سىيلايتىن وپپوزيسيالىق  تۇلعالار  بار. دەگەنمەن دە بۇگىنگى ساياسي اقۋالدا ولار دا كورىنبەي كەتتى. مىسالعا مەنەن سۇرايتىن سۇراقتارىڭىز بار, «قايدا كەتتىڭىز, نە ىستەپ ءجۇرسىز» دەگەن, مەن تۇگىلى ولار كورىنبەي كەتتى. كۇندەلىكتى ساياسي مالىمدەمە جاساپ, بيلىكتىڭ ءاربىر قادامىنا باعا بەرىپ, ءباسپاسوز كونفەرانسيالار ۇيىمداستىرىپ كوپتەگەن ۇندەۋلەر قابىلداپ ءجۇرۋدىڭ ورنىنا وزدەرى جوعالىپ كەتتى. مۇمكىن ول شارشاعاندى بىلدىرەتىن شىعار. ونى وپپوزيسيا جوق, وپوزيسيا قۇلدىرادى دەپ ايتا المايمىز. مۇمكىن قىزىعۋشىلىق جوعالعان شىعار, مۇمكىن بارلىعى ەلباسىمىزدىڭ كوشباسشىلعىن موينداعاندىعى شىعار. سوندىقتان بۇگىنگى كۇنى وپپوزيسيا جوعالعان جوق, ءوز ۋاقىتىن كۇتىپ وتىر. وعان باستايتىن ءبىر سەركەلەر, تۇلعالار, پايدا بولعاندا جينالا قالاتىن سەكىلدى. ويتكەنى قاي اداممەن سويلەسسەڭىز دە ءبارى ءبىر اكىمگە مە, ۇكىمەتكە مە, مينيسترگە مە پرەزيدەنتكە مە ايتەۋىر ءبىر ءوزىنىڭ كەلىسپەۋشىلىگىن ايتىپ جاتقانىن ءجيى ەستيمىن. ءبارى ءبىر سونىڭ ۇلكەن ساياسي كۇشكە اينالاتىنى انىق.

سەرىك :

وزىڭىز سياقتى قازاق ۇلتشىلدارى بيلىكتە نەگە جوق؟ بولسا دا نەگە ۇزاققا بارمايدى؟

– جالپى ۇلتتىق تاقىرىپتا, ۇلتجاندى, ەلجاندى ازاماتتار بيلىكتە بار. ءبىزدىڭ ەرەكشەلىگىمىز؛ مەن جانە باسقادا ازاماتتار ءوز ويىمىزدى اشىق ايتىپ جۇردىك. سول اشىق ايتىپ جۇرەتىندەر بيلىكتەگى كەيبىر تۇلعالارعا  جاقپاي قالامىز. بيلىك دەگەن تۇتاس ەمەس, تۇلعاعا بايلانىستى, مەنىڭ ايتقانىم كەي تۇلعالارعا ۇناماي قالعانى سياقتى, باسقالاردىڭ ايتقانى دا ءبىر تۇلعالارعا ۇناماي قالۋى مۇمكىن. بيلىكتە ءوزىمىز دە ىستەدىك قوي. ونىڭ ءبارىن بيلىك دەپ ءبىر تۇتاس ايتۋعا بولمايدى. ول جاقتا دا ۇلتشىل, ۇلجاندى ازاماتتار بار, ءبىراق ولار «ارتىق» سويلەمەيدى, شاماسىنىڭ كەلگەنىنشە ەلىنە-جەرىنە قىزمەت جاساعىسى كەلەدى. بىزبەن سويلەسكەندە بىزدەن كەم ەمەس ۇلتشىلىدىق پىكىرىن ايتىپ, كەي كەزدە بىزگە قولداۋ كورسەتىپ جۇرگەن ازاماتتار بار. سوندىقتان  دا مەنىڭ ويىم ۇلتشىلدىق ويىن ايتاتىن ۋاقىت تا كەلەدى. كوپ نارسە ىسكە اسىپ جاتىر, كوپ نارسە ىسكە اسپاي جاتىر, ءبىراق قۇدايعا شۇكىر دەۋ كەرەك. كوپتەگەن مادەنيەتكە بايلانىستى, تاريحقا بايلانىستى ء(وزىم جۇرگىزگەن تاقىرىپ), الەۋمەتتىڭ دە,  ۇلتتىڭ  دا ماسەلەسى شەشىلىپ جاتقانى بار. سوندىقتان نەگە ۇزاققا بارمايدى دەگەن سۋبەكتيۆتى سۇراق. ۇلتشىل رەتىندە مەنى بيلىككە ۇناماي قالعاندىقتان ەمەس, بەلگىلى تۇلعاعا ۇناماي قالعاندىقتان كەتىرىپ وتىر. باسقالاردىڭ دا سەبەبى سول شىعار دەپ ويلايمىن.

 

 

ا.مۋكاباي:

بەكە, كوشى-قون جايىندا,  شەتتەگى كانداستارىڭىز جايىندا نە ايتاسىز؟ ەگەر ءسىز وسى سالانى باسقارسانىز, جۇمىستى نەدەن باستار ەدىڭىز؟

– بۇل ەندى كوپتەن بەرى قوردالانعان ماسەلە عوي. الدىندا ساراپشىلاردىڭ قىتاي دا, تۇركيا دا جانە باسقا ەلدەردە جۇرگىزگەن ساۋالناماسى نەگىزىندە شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ەلگە كەلۋ ويى بار دەگەن تۇجىرىم جاسادى. ال ۇكىمەتتە «كەلەتىنى كەلدى, بولدى» دەگەن وي بولىپ, كۆوتانى توقتاتىڭدار دەگەن شەشىم بولعان. شىن مانىندە بۇل «كەتەتىنى كەتتى, كەلەتىنى كەلدى» دەيتىن شارۋا ەمەس. ول ءارقاشان جۇرەتىن ءۇردىس. ويتكەنى ءار ءبىرى جاعدايىنا بايلانىستى كەلگەن ۋاقىتىندا كەلەدى. الەمنىڭ ءار جەرىندەگى قازاقتىڭ ءبارى ءبىراق تولىق كەلە المايتىن دا شىعار. مەن ويلايمىن بارلىق قازاق بىزگە تەڭ عوي, دەگەنمەندە ونەرلى, تالانتتى جاستاردى جاستايىنان تاڭداپ, مەكتەپتە جۇرگەن كەزىنەن بايقاپ ولاردى ارناۋلى تۇردە شاقىپ, مەملەكەت قامقورىنا الىنىپ, ارنايى ينتەرناتتاردا وقىتۋ  كەرەك. جالپى ايتقاندا شەت ەلدەردە جۇرگەن قانداستارىمىزعا ارنالعان «بولاشاق» باعدارلاما سەكىلدى باعدارلاما قاجەت. ەلگە كەلەم دەگەن جاستاردىڭ تالانتىن ودان ارى اشسا, ەرتەڭ ولار ەلىمىزدىڭ ماقتانىشى بولادى. ولار ءسويتىپ ءوز اياقتارىنان تۇرىپ كەتسە, ەرتەڭ اكە-شەشە, تۋىس تۋعاندارى دا كەلەدى عوي. سوسىن ارينە كاسىپكەرلىك سالاسى ەكونوميكالىق تۇرعىدا اعايىندار كەلىپ يمپورت-ەكسپورت سالاسىنداعى ماسەلەلەردە بەلگىلى ءبىر جەڭىلدىكتەر بولسا, ونى ەندى ەكونوميستەرمەن اقىلداسۋ كەرەك. دەگەنمەن دە اعايىنداردىڭ ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى كاسىپكەرلىك ىستەرىن دامىتسا, ەلگە كەلىپ گۇلەندىرىپ جاتسا ءبىزدىڭ زاڭعا بايلانىستى ءبارى بىردەي دەيدى عوي, ال ەكى ەلدىڭ اراسىندا قازاقستان مەن تۇركيا, قازاقستان مەن قىتاي, يران وسى ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتاردى نىعايتۋعا بەلگىلى ءبىر جەڭىلدىكتەر بولسا. ويتكەنى سول مەملەكەتتەردى بىزدەن كورى سول جاقتان كەلگەن قانداستارىمىز جاقسى بىلەدى. ءبىز ول مەملەكەتتىڭ مەكەمەلەرىنەن الدانىپ قالساق, ولار الدانبايدى. سونداي ءبىر ساۋدا, ەكونوميكالىق جاعىنان جەڭىلدىكتەر بولسا, ءبىر جاعىنان ول جاقتاعى مەكەمەلەر, زاۋىتتار ىستەپ جاتىر عوي. سونداي ءبىر كىشكەنە بولسا دا ناقتى- ناقتى قادامدار كەرەك سياقتى دەپ ويلايمىن. بۇرىن ەڭ كوپ ماسەلە اداپتاسيا, ءتىل ماسەلەسى, زاڭ ماسەلەسى سولاردى ايتاتىن, ءقازىر ەندى وعان كوبىسىنىڭ ەتى ۇيرەندى. كەلىپ جاتقاندار دا قانداي ماسەلەلەر بارىن جوبالاپ بىلەدى, قالاي اياققا تۇرىپ كەتەمىز دەپ پسيحولگيالىق جاقتان دايىن بولىپ كەلەدى. جۇمىس جوقتىعىندا ءبىلىپ, ءقازىر بارىنە دايىن بولىپ كەلە جاتىر.

وزىم ارقالىقتا اكىم بولىپ تۇرعاندا ارنايى ورالماندارمەن كەزدەسەيىنشى دەپ ەدىم, سويتسەم ولاردىڭ ءتىزىمى ەشكىمدە جوق ەكەن. سوسىن حابارلامامەن شاقىردىم. ءسويتىپ كەلدى, كوڭىل-كۇيلەرىن, قانداي ماسەلەلەرىڭىز بار ءبارىن ايتىڭىزدارشى دەدىم. ولار تىركەۋ ماسەلەلەرىنىڭ قيىندىعىن ايتتى. سوسىن سىزدەرگە ارناۋلى كوشى-قون پوليسياسى  بولسىن بارىنە ايتتىم, ەشقانداي شەكتەۋ بولماسىن دەپ, كەلىڭىزدەر, تۋىستارىڭىزدى اكەلىڭىزدەر ارقالىقتا ەشقانداي شەكتەۋ بولمايدى دەپ, اكىمى رەتىندە  قولداۋىمدى ءبىلدىرىپ جاناشىرلىعىمدى ءبىلدىردىم. ولاردىڭ دا بيلىكتىڭ قولداۋى ءبلىنىپ, اكىمنىڭ نازارى اۋىپ جاتقانىنا كوڭىلدەرى كوتەرىلىپ قالدى. ءوزىم دە سەندەرگە بىرەۋ ورالمانسىڭدار دەپ ءتيسىپ جاتسا ماعان كەلىڭدەر, سەندەردىڭ قۇقىقتارىڭدى مەن قورعايمىن دەپ ءارقايسىسىنا ءوز  تىلەگىمدى ايتىپ قويدىم. مىنە ءبىز سونىڭ بارىنەن وتتىك, ەندى قوسىمشا تالانتتى بالالاردى تارتۋدى جولعا قويساق, ەرتەڭ اكە شەشسىن ءوزى-اق الىپ كەلەدى.

تۇرماگامبەت

ۇلتتىق پارتيا كۇرۋ تۋرالى ايتىلىپ ءجۇر… بۇعان نە دەيسىز؟

– جالپى, بىزدە كونستيتۋسيا بويىنشا ەتنيكالىق, ءدىني ت.ب. باعىتتاعى پارتيالار قۇرۋعا رەسمي تۇردە رۇقسات جوق. جاقىندا جارىلقاپ قالىباي وسىنداي پارتيا قۇرۋ جونىندە ۇندەۋ تاستادى.مۇحتار شاحانوۆ ءوز مالىمدەمەسىن جاسادى. مەنىڭشە بۇل جايدان جاي تۋىپ وتىرعان دۇنيە ەمەس, بۇل قوعامداعى سۇرانىس. بۇنىڭ سەبەبى قوردالانىپ قالعان كوپتەگەن ۇلتتىق ماسەلەلەردى قورعايتىن, ۇلتتىڭ مۇددەسىن جەتكىزەتىن ساياسي ۇيىمنىڭ بولماۋىندا. ۇلت مۇددەسىنىڭ كەي كەزدەرى ەسكەرىلمەي, ءتىپتى كەي كەزدەرى تاپتالىپ جاتقاندىعىندا. بۇگىنگى پارلامەنتتە وسى ماسەلەلەردى ايتاتىن ازاماتتار از. بۇرىن مۇحتار شاحانوۆ, امانگەلدى ايتالى, بەكبولات تىلەۋحان سياقتى ازاماتتارىمىز بار ەدى. بۇگىنگى كۇنى دە بار سەكىلدى, ءبىراق ءدال سولار سياقتى وتكىر ماسەلەلەردى كوتەرمەي جاتىر. ويتكەنى ءبارى دە ءبىر پارتيانىڭ وكىلى بولعاسىن پارتيامەن اقىلداسادى. اسىرەسە قازىرگى الەمدە, ونىڭ ىشىندە ءدال قاسىمىزداعى مەملەكەتتەردەگى گەوساياسي ۇردىستەردى كورىپ وتىرعان حالىق «مىنا ۇلتتىڭ مۇددەسىن كىم قورعايدى, كىم جەتكىزەدى؟» دەپ ۋايىمدايدى, قوبالجيدى. سوندىقتان جاكەڭنىڭ كوتەرگەن باستاماسى, ارينە, ورىندى. بىزگە جالپىۇلتتىق دەڭگەيدەگى پىكىرتالاس, پىكىر الماسۋدى جانداندىرۋ كەرەك. ويتكەنى بۇگىنگى كۇنى ۇلتتىق ساياسي سانا- سەزىم, جالپى كوزقاراس تۇيىققا تىرەلىپ, ءتىپتى كەي جەرلەردە ۇساقتالىپ بارا جاتقان سياقتى. زيالى قاۋىمىمىز, اقساقالدارىمىز دا ايتا-ايتا شارشاعان شىعار.  ورتا بۋىنداعىلار وزدەرى ىرىڭ-جىرىڭ. ءبىر جاعىنان ساياساتتا «نۇر وتاننىڭ» باسىمدىققا يە بولىپ, وپپوزيسيانىڭ كورىنبەي كەتۋى. ءبىراق ساياسي كۇشتەر كورىنبەي كەتكەنىمەن وپپوزيسيالىق ساياسي سانا-سەزىم قالادى عوي. سوندىقتان ءقازىر قوعامعا ۇلتتىق پىكىر الماسۋ, ۇلتتىق ديالوگ جەتىسپەيدى. ۇلتتىق مۇددە ماسەلەسى استاناداعى ساياساتكەرلەر ءۇشىن دە ءبىر سىن, تالاپ. ەگەر قوعامدا وسىنداي سۇرانىس بولىپ جاتسا, ونىڭ سەبەبى نەدە دەپ ولار دا ويلانۋى كەرەك. ۇلتتىق پارتيانىڭ قۇرىلۋىنا تىيىم سالىنعانىمەن ءبارىبىر مۇنداي ىزدەنىس بولۋى كەرەك. ءقازىر «الاشوردانى» ءجيى ايتامىز. ولار دا سوناۋ الاساپىران زاماندا ۇلت ءۇشىن بىرەۋ جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا الۋى كەرەك دەپ پارتيا قۇردى عوي.

مەنىڭ ويىمشا قازاقتىڭ ماسەلەسىن كوتەرە بىلەتىن, ايتا بىلەتىن تۇلعالار پارلامەنتتە بولۋى كەرەك. قانداي پارتيانىڭ اتىنان بارادى, ماسەلە وندا ەمەس. مۇحتار شاحانوۆ بولسىن, جارىلقاپ قالىباي بولسىن, جارماحان تۇياقباي, وراز جاندوسوۆ, عالىمجان جاقيانوۆ, بولات ابىلەۆ, ءامىرجان قوسانوۆ بولسىن. ساياسات جاعىندا جۇرگەن باسقا دا ازاماتتار كوپ قوي. سولاردىڭ ءبارى پارلامەننتتە بولسا, ەلىمىزگە, ۇلتىمىزعا تەك پايداسى بولماسا زيانى تيمەس ەدى. سوندىقتان دا قوعامدا قانشالىقتى ساياسي تۇجىرىمدامالار, پىكىرلەر بار, بولاشاقتا سونىڭ ءبارى دە پارلامەنتتە كورىنىسىن تابۋى كەرەك دەگەن پىكىردەمىن. بيلىك ەسكەرۋى ءۇشىن بۇل تالاپتى ايتۋ كەرەك, جەتكىزۋ كەرەك.

(جالعاسى بار)