اقش مەمحاتشىسى: قىتايدىڭ ۇيعىر ۇلتىن جويۋ ءۇشىن جاساپ جاتقان ارەكەتىنە كۋامىز

اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو قىتايدى ۇيعىرلارعا, ونىڭ ىشىندە مۇسىلمانداردى باسۋ ءۇشىن گەنوسيد جاسادى دەپ ايىپتادى.

قۇقىققورعاۋ ۇيىمدارى قىتاي سوڭعى بىرنەشە جىلدا ميلليونداعان ۇيعىردى ۇستاپ, وزدەرى "قايتا تاربيلەۋ" دەپ اتاعان لاگەرگە قاماعانىنا جانە ولاردىڭ اۋىر جۇمىسقا جەگىلگەنىنە سەنىمدى.

&ndash؛ ؛بىز قىتايدىڭ ۇيعىر ۇلتىن جويۋ ءۇشىن جاساپ جاتقان ارەكەتىنە كۋامىز. گەنوسيد جالعاسۋدا, ؛&ndash؛ دەدى پومپەو سەيسەنبى كۇنى.

بۇل ؛&ndash؛ ؛ ونىڭ دونالد ترامپ اكىمشىلىگىندەگى سوڭعى كۇنى.  ؛

شاعىم تۇسسە دە قىتايعا ەشقانداي جاڭا سانكسيا مەن ايىپپۇل سالىنبادى.

اقش-تىڭ جاڭا تاعايىندالعان حاتشىسى ەنتوني بلينكەن مايك پومپەونىڭ ايتقانىمەن كەلىسەتىنىن جانە دجو بايدەن كومانداسى تامىزدا ۇيعىرلارعا قىتاي ۇكىمەتى تاراپىنان قىسىم كورسەتىلىپ وتىرعانىنا الاڭداۋشىلىعىن بىلدىرگەنىن ەسكە الدى.

ۆيدەونى سينسزيانداعى لاگەردە وتىرعان مەردان جاپپار تۇسىرگەن. ول ۆيدەودا مۇسىلمان ۇيعىرلار مەن باسقا دا ۇلت وكىلدەرى وتىرعان لاگەردىڭ ءىشىن, اۋلاسىن كورسەتتى. لاگەردە سينسزيان ساياساتى مەن تاريحى ايتىلىپ جاتىر. وندا سينسزياننىڭ ەشقاشان شىعىس تۇركىستان بولماعانى ايتىلادى. ول ۆيدەونى بيىل وتباسىنا جىبەرگەن.

قىتايعا قىسىم كورسەتۋ جانە بايدەن

ترامپ اكىمشىلىگى قىتايدىڭ وڭتۇستىك-باتىسىنداعى حيندجاندا جاساعان ارەكەتى ءۇشىن قىتايعا بۇرىن-سوڭدى بولماعان سوققى بەردى. قىتايدىڭ مۇسىلماندارعا ىستەگەن ارەكەتىن قاتاڭ سىنعا العان ەۋروپا وداعى, بريتانيا مەن اۋستراليا دا اقش-تان ۇلگى الىپ سوققى بەرۋى مۇمكىن. بۇل ؛&ndash؛ قىتايدىڭ حالىقارالىق قىسىممەن بەتپە-بەت كەلەتىنىن بىلدىرەدى. ءبىراق بۇل بەيجيڭدى توقتاتا الا ما؟ قىتاي ساياسي كۇشىن نىعايتىپ, پاندەميا كەزىندە ەكونوميكاسىن كوتەرىپ جانە ۆاشينگتونداعى ساياسي حاوستى پايدالانىپ وتىر.

قىتايلىق باق پومپەونىڭ ايىپتاۋلارىنان كەيىن اقش-تى پاندەميا كەزىندە جاعدايدى قالىپقا كەلتىرە الماعاندىقتان امەريكالىقتاردىڭ گەنوسيدىن جاسادى دەپ حابار تاراتتى.

كوپ ەلدەر ءۇشىن, ونىڭ ىشىندە اقش ءۇشىن دە قىتايمەن ەكونوميكالىق بايلانىستى تولىق ءۇزۋ مۇمكىن ەمەس. ادام قۇقىعى مەن ەكونوميكالىق پايدا اراسىندا تەپەتەڭدىكتى ساقتاۋ قيىنعا سوعۋدا.  ؛

اقش پەن قىتاي اراسىنداعى كيكىلجىڭ ترامپتىڭ بيلىكتەن كەتۋىمەن اياقتالمايتىنى انىق. بايدەن كومانداسى قىتايدىڭ ۇيعىرلارعا جاساعان گەنوسيدى ءۇشىن بەيجىڭگە قارسى جاڭا ەرەجە جاساماق.

سينسزيانداعى جاعداي

قىتاي 11 ميلليون ۇيعىر تۇراتىن سينسزياندا "سەپەراتيزم, تەرروريزم جانە ەكسترەميزم" اتتى ءۇش قۇبىجىقپەن كۇرەس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتادى.

حان اتتى ەتنيكالىق قىتايلار سوڭعى جىلدارى سينسزيانعا قونىس اۋدارىپ جاتىر. حان مەن سەپەراتيستەر اراسىندا كيكىلجىڭ  ؛1990 جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلەدى.

ۇيعىرلار قىتاي مۇسىلمانداردى شوشقا ەتىن جەۋ مەن ىشىمدىك ىشۋگە ماجبۇرلەۋ ارقىلى ۇيعىر مادەنيەتىن جويۋدى كوزدەيتىنىن ايتادى.

دونالد ترامپ كومانداسى وتكەن اپتادا ۇيعىرلار تۇراتىن سينسزياننان كەلەتىن ماقتا مەن قىزاناق يمپورتىنا تىيىم سالدى.

سينسزيان ماقتا ءوندىرىسى بويىنشا الەمدە بەسىنشى ورىن الادى. قىتاي بيلىگى لاگەرگە توعىتقان ادامداردى ماقتا وندىرىسىنە ماجبۇرلەپ وتىر.

bbc 2019 جىلى جاساعان زەرتتەۋ جۇمىستارى ناتيجەسىندە سينسزياندا بالالاردى اتا-اناسىنان ايىرىپ, مۇسىلمان ورتاسىنان الشاقتاتىلادى دەپ بولجايدى.

ۇيعىر ايەلدەرىنىڭ تۋۋ دەڭگەيى دە قاتاڭ باقىلاۋدا. قىتاي بۇنى جوققا شىعارىپ وتىر.