ابايدى ۇلىقتاعان وتباسى

«؛ابايدى تەرەڭ تانۋعا باسا ءمان بەرگەنىمىز ءجون. ابايدى تانۋ &ndash؛ ادامنىڭ ءوزىن-وزى تانۋى. ادامنىڭ ءوزىن-وزى تانۋى جانە ۇنەمى دامىپ وتىرۋى, عىلىمعا, بىلىمگە باسىمدىق بەرۋى &ndash؛ كەمەلدىكتىڭ كورىنىسى. ينتەللەكتۋالدى ۇلت دەگەنىمىز دە &ndash؛ وسى. وسىعان وراي, اباي ءسوزى ۇرپاقتىڭ باعىت الاتىن تەمىرقازىعىنا اينالۋى قاجەت»؛.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ

ۇلى ابايدىڭ مەرەكەسىنە ازىرلىك وسىدان ءبىر جىل بۇرىن باستالىپ كەتكەنى بەلگىلى. مەكتەپ جاسىنداعى شاكىرتتەردەن باستاپ, ستۋدەنتتەر, زيالى قاۋىم وكىلدەرى, ءارتۇرلى سالاداعى كاسىپ يەلەرى, ءتىپتى, الەمدىك دەڭگەيدەگى تانىمال تۇلعالارعا دەيىن ابايدىڭ ولەڭدەرىن وقىپ, اندەرىن ايتىپ, الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى بىر-بىرىنە جالعاستىرىپ جاتتى. ادامدارعا كەرەمەت رۋح بەرگەن جاڭاشا داستۇرگە وزگە ۇلت وكىلدەرى دە زور قىزىعۋشىلىق تانىتىپ, اباي جىرلارىن وقۋ چەللەندجى قازاقتى جاڭا بيىكتەرگە كوتەردى, اقىن وقىرماندارىنىڭ قاتارىن كوبەيتتى. بۇل &ndash؛ ابايعا دەگەن  ؛قۇرمەت قانا ەمەس, سول ۇلى تۇلعانى تۋدىرعان ۇلى دالا ەلىنە دەگەن قۇرمەت, ءارى جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىن تاربيەلەۋدىڭ ونەگەلى ءتاسىلى ەدى.

«؛ابايدىڭ مۇراسى &ndash؛ پاراساتتى ءپاتريوتيزمنىڭ مەكتەبى, ەلدىكتى قادىرلەۋدىڭ نەگىزى. سوندىقتان, ازاماتتارىمىزدىڭ كوزى اشىق بولسىن دەسەك, ابايدى وقۋدان, اقىن ولەڭىن جاتتاۋدان جالىقپاعان ءجون»؛ دەپ, ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ اتاپ وتكەندەي, بۇگىن ءبىز ابايدى بارىنشا ۇلىقتاعان, اقىن ەڭبەكتەرىنىڭ ءنارىن بويلارىنا ءسىڭىرىپ وسكەن, عىلىمدى, ونەردى, ۇلتتى ابايشا ءسۇيۋدى ەڭ باستى پارىزى دەپ بىلەتىن وركەندى وتباسى مەن ءوز پەرزەنتتەرىنە ابايتانۋ الەمىنە جول كورسەتكەن ورەلى وتاعاسى تۋرالى ايتپاقپىز.

بىردەن ايتايىن, بۇگىنگى وقىرمان ابايتانۋشى اقىن, ەتنوگراف-جازۋشى, جۋرناليست امانجان جاقىپوۆ تۋرالى كوپ بىلە بەرمەيدى. ونىڭ دا وزىندىك ءارتۇرلى سەبەپتەرى بار. ەڭ الدىمەن, شىعارماشىلىق ورتادان جىراقتا ءجۇرىپ, ۇزاق ۋاقىت اۋداندىق گازەتتە قىزمەت ىستەگەن ونىڭ قالامگەرلىك قۋاتىنىڭ ادەبي سىن نازارىنان تىس قالۋى, ەكىنشىدەن, جازعان ولەڭدەرى مەن اڭگىمە, ماقالالارىنىڭ, كىتاپتارىنىڭ دەر كەزىندە وقىرمان قولىنا جەتپەۋى دەپ ويلايمىن.

1935 جىلى التايدىڭ ارجاعىندا دۇنيەگە كەلىپ, جاستىق شاعى بۇلعاقتا وتكەن, جۇرەگى اتامەكەن دەپ سوعىپ, جان سىرىن ولەڭمەن ورنەكتەگەن امانجان جاقىپوۆتىڭ جارتى عاسىر بويى ۇلى ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت-پەتەربۋرگتەن شىققان تۇڭعىش كىتابىن بويتۇمارداي ساقتاپ كەلگەنىن جانە ونى ەلباسىنا سىيلاعانىن رەسپۋبليكالىق ادەبي گازەتتە كەڭىرەك ايتىپ بەرگەنبىز. ابايدىڭ جيناعى ول جاققا قالاي بارىپ ءجۇر؟ ەل باسىنداعى الاپات ۇركىنشىلىكتىڭ زاردابىن ءبىر ادامداي باستان وتكەرگەن تالايلى ۇرپاقتىڭ بۇگىنگى تۇياعى ماقسۇتحاننىڭ ايتۋى بويىنشا, اتاسى نازاردىڭ جاقىبى 1919 جىلدارى اق پەن قىزىل شايقاسى تارتىسى كەزىندە شىعىس تۇركىستانعا تارباعاتايدان اۋىپ بارعان باي قازاقتىڭ ءبىرى ەكەن. باعا جەتپەس بۇل جادىگەر سول كەزدەن ساقتالعان بولۋ كەرەك, 1955 جىلى ەل بەرى وتكەندە, ۇلى كوشپەن بىرگە قايتا ورالدى. ؛

امانجان جاقىپوۆ ءوزىن بىلەتىن زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋى بويىنشا, ەڭ الدىمەن, ەكى يمپەريانىڭ يدەولوگياسىنىڭ قىسپاعىندا ءجۇرىپ, تىنىسى كەڭ اشىلماي قالعان ۇلكەن اقىن.  ؛ف.ع.د., پروفەسسور ءزۇفار سەيىتجانوۆ: «؛ولەڭدى جازىپ تا شىعارادى, سۋىرىپ سالىپ تا شىعارادى. ول 1970-1980 جىلدارى سەمەي وڭىرىنە بەلگىلى اقىندار (جابايىل بەيسەنوۆ, ءقۇسمىليا نۇرقاسىموۆ, تۇياق ابدىرايىموۆپەن) ايتىسىپ, جۇلدەلى ورىندارعا يە بولادى. اقىن 2003 جىلى تۇركيانىڭ سيۆاس قالاسىندا وتكەن تۇركى دۇنيەسى اقىندارىنىڭ باس قوسۋىنا قاتىستى»؛ دەپ, اتاپ ءوتىپتى.

يا, ناسيحاتى كەمشىن بولعاندىقتان, ەسىمى وقىرمان جادىنان ۇمىتىلا باستاعان امانجان جاقىپوۆتىڭ 1974 جىلى «؛جازۋشى»؛ باسپاسىنان جارىق كورگەن «؛قىر لەبى»؛ اتتى تۇڭعىش ليريكالىق جيناعىن تۇمانباي مولداعاليەۆ جوعارى باعالاعانىن بىلەتىن جان از. «؛ونىڭ ولەڭدەرىنەن جاڭا اشىلىپ كەلە جاتقان گۇلدەي نازىك جاستىق سەزىمىن, العىر ويلارىن كورىپ قۋانىپ ەم, اقىن جىگىت ەكەنىنە شەكسىز سەنىپ ەم. ءسوز قۇدىرەتىن تەرەڭ تۇسىنەتىن, سوزدەن وت لاۋلاتا الاتىن جىگىتتىڭ جازعاندارىن وقي باستاعاندا-اق وعان دەگەن ءىلتيپاتىم ارتا تۇسكەن بولاتىن»؛, - دەيدى تۇماعاڭ.

مىنا ءبىر تاۋ سۋىنداي مولدىرەگەن سىرلى شۋماقتىڭ وزىنەن-اق اقىننىڭ دالا پەرزەنتىنە ءتان كەڭ تىنىسى اڭعارىلادى.

شوقتىعىنان تاۋدىڭ قۇلاپ, كۇن باتىپ,

دالا قوڭىر, اسپان قىزعىلت كەش ەدى.

الىس كوزگە كورىنبەيدى مۇنارتىپ,

سالقىن سامال بەتتەن سيپاپ ەسەدى.

وتكەن كۇندەر ويعا ورالىپ بىرتىندەپ,

ەلجىرەتىپ جۇرەكتى ءبىر پاك سەزىم.

دەي بەرەمىن وز-وزىمنەن كۇبىرلەپ,

و, داريعا, وندا ون جەتى جاستا ەدىم...

امانجان جاقىپوۆتىڭ ەكىنشى قىرى &ndash؛ جۋرناليستىگى مەن جازۋشىلىعى. جانە ءبىر قىرى &ndash؛ ەتنوگراف, شەجىرەشىلىگى. سوڭعى جىلدارى ونىڭ قالامىنان «؛توعىز تۋما تاريحى»؛, «؛حان باتىر قابانباي»؛, «؛قاراكەرەي تۋما تاريحى»؛, «؛جاسىرىن جازبالار»؛, ء«؛سوز سارايى»؛ اتتى كىتاپتارى مەن «؛عۇمىرناما»؛ اتتى مەمۋارى جارىق كوردى. قازاق ادەبيەتىنىڭ التىن قورىن تولىقتىرعان بۇل شەجىرەلى جيناقتار شۇرايلى تىلىمەن, كەستەلى ويلارىمەن, تاريحي-تانىمدىق باي دەرەكتەرىمەن ەرەكشەلەنىپ, قۇندىلىعى ارتا تۇسەدى.

قالامگەردىڭ نەگىزگى كەيىپكەرلەرى &ndash؛ ۇلتتىق قازىنامىزدى بايىتۋدا ماڭگىلىك ءىز قالدىرعان اباي قۇنانباەۆ, مۇحتار اۋەزوۆ, اسەت نايمانبايۇلى, ءىلياس جانسۇگىروۆ سياقتى ۇلى تۇلعالاردان باستاپ, رۋحانياتتىڭ ءار سالاسىندا قالام تەربەپ جۇرگەن ءوز زامانداستارى بولىپ كەلەدى. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ شاكىرتتەرى اراسىنان العاشقى بوپ مولدىرەتە ەستەلىك جازعانداردىڭ ءبىرى دە وسى امانجان جاقىپوۆ.

«؛كوركەم سوزگە ۇلى م.اۋەزوۆتەن باتا الىپ, ادەبيەتتىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان اقىننىڭ ء«؛سوز سارايى»؛ تەك قانا ءوزىنىڭ كوركەمدىگىمەن عانا ەمەس, دەرەكتىك تۇرعىدان دا ماڭىزدى ەكەنىنە قولجازبانى وقۋ بارىسىندا انىق كوزىم جەتتى...»؛ دەپ, تۇيىندەپتى ف.ع.د., پروفەسسور تۇرسىن جۇرتباي كىتاپقا بەرگەن رەسەنزياسىندا.

امانجان جاقىپوۆ ءوزى نىسانا ەتىپ العان ءاربىر شىعارمانىڭ كوركەمدىك قۇندىلىعى مەن سيپاتتارىن جان-جاقتى اشىپ كورسەتە وتىرىپ, ونىڭ جاڭالىعىن, استارلى مازمۇنىن سارالاپ, سيۋجەت پەن كومپوزيسيالىق شەبەرلىكتىڭ قىر-سىرى تۋرالى توسىن ويلارىن بىلدىرۋگە تىرىسادى. قالامگەردىڭ جازبالارىنداعى قىزىقتى, مول دەرەكتەر وقىرمانىن جەتەلەپ وتىرادى.

مىسالى,  ؛«؛ۇستاز»؛ اتتى دەرەكتى اڭگىمەسىندە وزىنە ءدارىس بەرگەن دانىشپان جازۋشىنى 1959 جىلدىڭ كوكتەمىندە العاش كورگەن ءساتىن وتە شىنايى سەزىممەن سۋرەتتەيدى: «؛...ۇزاق جىلدار سارىلا ساعىنىپ, انادايدان اكەسىن ءتىرى كورگەن بالاداي تۋ سىرتىم تۇتاس دۇرلىگە شىمىرلاپ, كوزىمنەن جاس پارلاي جازداپ باسىلدىم. مەن مۇحاڭنىڭ ناق الدىندا, يەك استىندا وتىرار ەدىم... ءبىر عاجابى &ndash؛ ەكى ساعات تىنباي سويلەگەندە, داۋسى قارلىعىپ نە əلسىرەگەن ەمەس. قىرۋار وقيعا, سان الۋان ادام اتتارىنا ەشقاشان اڭتارىلىپ, ويلانبايدى. كەيدە ءبىر تۇيدەك ويلار توبىمەن تاماعىنا كەپ قالاتىن بولۋ كەرەك, سوندايدا باسىن ءبىر يىعىنا سəل بۇرىپ, يەگىن ىشكە الا, قاباعىن شىتىپ, جوتكىرىنىپ قالعاندا, əلگى تولقىن ويلار جوڭكىلە جونەلەر ەدى...»؛ ء("سوز سارايى", 64-بەت).

ۇستازىنىڭ ءار لەكسياسىندا ابايدىڭ بوزبالا شاعىنان باستاپ, ات جالىن تارتىپ, ازامات اتانىپ, ەل بيلەۋ ىسىنە ارالاسقانعا دەيىنگى ارپالىستى عۇمىرىن, ۇلى ويشىلدىڭ تۋعان حالقىنا ساۋلە-جارىق, جول نۇسقاعان فيلوسوفيالىق وي-تۇجىرىمدارىن اسىقپاي, باپپەن جەتكىزۋى ستۋدەنت امانجاننىڭ ابايتانۋعا دەگەن شاكىرتتىك قۇلشىنىسىن وياتقانىن اتاپ وتەدى.

«؛مۇحاڭ "ابايتانۋ" اتتى كۋرس - لەكسياسىن وقۋ الدىندا: "مەن سىزدەرگە اباي ءتىلىن وقىتۋدى, ۇيرەتۋدى ماقسات ەتەمىن. اباي ءتىلى - بۇكىل قازاق حالقىنىڭ ءتىلى, انا تىلدەرىڭىز. اباي ويى ادامزات قاۋىمىنىڭ وزىق ويى. مۇنى بىلمەسەڭىزدەر, سىزدەردىڭ فيلولوگ ەكەندەرىڭىز وتىرىك, əدەبيەت فاكۋلتەتىندە وقىپ جۇرگەندەرىڭ زايا"- دەگەن. بۇل سوزدەردەن ناق ءوز باسىم وقىپ جۇرگەن فاكۋلتەتىمنىڭ مəن -ماعىناسىن, بولاشاق ماماندىعىمنىڭ تاعدىرىن تۇڭعىش سانالى سەزىنگەندەي, تەبىرەنە تولقىپ ەدىم" دەپ, مۇحاتار اۋەزوۆتىڭ اتالى ءسوزى اۋديتورياداعى ءاربىر ستۋدەنتتىڭ ۇلتتىق نامىسىن قامشىلاعانىن, بولاشاقتارىن ايقىنداۋدا شامشىراقتاي نۇر سەپكەنىن ەسكە الادى.

ابايشا ءسوز پاتشاسىن

تابا المادىم, ىزدەۋلىمىن.

قاڭعىرسا دا قاتىپ باسىم,

ۇمىتتى جوق ۇزگەن كۇنىم...

ەڭ العاشقى «؛ابايدىڭ جاستىق تۋرالى ليريكالارى»؛ اتتى ىزدەنىستىك جۇمىسىمەن-اق ۇستازىنىڭ وڭ نازارىنا ىلىككە شاكىرت امانجان سول كەزدەگى كوپ جاستار ءمان بەرە بەرمەيتىن ءبىر ساۋالدىڭ شەتىن شىعارادى. &ndash؛ قازاق «؛ويىن-كۇلكى»؛ دەپ ءبىر ماندە ايتاتىن سياقتى ەدى. اباي «؛جىگىتتەر, ويىن &ndash؛ ارزان, كۇلكى &ndash؛ قىمبات»؛ دەپتى. وسىنىڭ ءمانىسىن بىلسەك دەپ ەدىم, - دەگەن وتىنىشىنە تياناقتى جاۋاپ الادى. ۇلى جازۋشىنىڭ قاراپايىمدىلىعىمەن بىرگە وي تەرەڭدىگىنە, اعىل-تەگىل سويلەيتىن شەشەندىگىنە ءتانتى بولادى.

«؛مۇحاڭ ورنىنان تۇرىپ, ستۋدەنتتەرگە قاراعان كۇيى سويلەپ كەتتى. «؛جىلاعاندى سۇراما, كۇلگەندى سۇرا»؛ دەپتى حالىق. كۇلكىنىڭ استارىندا مىڭ ءتۇرلى ءمان جاتادى... اباي كۇلكىگە قارسى ەمەس. «؛جاستىقتا ءبىر كۇلگەنىڭ &ndash؛ ءبىر قارالىق»؛ دەپ, «؛ارزان, جالعان كۇلمەۋدى, شىن كۇلۋدى»؛ كوكسەگەن... «؛اتان تۇيە ويناسا, جۇت بولادى»؛, «؛ويناي بەرسەڭ, بالا بولارسىڭ»؛ دەگەن حالىق دانالىعى ارقىلى «؛ويىن»؛ مەن «؛كۇلكىنىڭ»؛ ارا-جىگىن اجىراتقان. كۇلە بىلىڭىزدەر, كۇلدىرە بىلىڭىزدەر, ءبىراق ءمانسىز بوس كۇلكى بولماسىن. اباي ارداقتاعان, اباي قىمبات ساناعان كۇلكىنىڭ قاسيەتىن كەتىرمەي, قادىرىنە جەتىڭىزدەر!»؛

بۇل اتالعان «؛ۇستاز»؛ ەستەلىگى 1973 جىلى «؛جۇلدىز جۋرنالىنا»؛ جاريالاندى, كەيىنىرەك (2015 جىلى) تۇرىك تىلىندە «؛باۋىرلاس قالامگەرلەر»؛ جۋرنالىندا جارىق كورىپ, ۇلى ۇستازىمەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتى قوسا جاريالاندى.

امانجان جاقىپوۆ قازگۋ-گە دەيىن ۇرىمشىدەگى مۇعالىمدەر دايارلاۋ ينستيتۋتىندا وقىپ, قازاق, ۇيعىر, تاتار تىلدەرىندە ەمىن-ەركىن سويلەپ, سول تىلدەردەگى قيسسا-جىرلاردى جاتقا ايتاتىن تاماشا شايىر ەدى. (تەك, وكىنىشتىسى, تىرشىلىكتىڭ تاۋسىلمايتىن كۇيبەڭىمەن ءجۇرىپ, بويىنداعى وسى عاجايىپ مۇمكىندىكتەردىڭ ءبارىن ءوز شىعارماشىلىعىن بايىتۋعا تولىق پايدالانا المادى).

وقۋىن اياقتاردا مۇحتار اۋەزوۆتەي عۇلامادان ءدارىس الىپ, اقىن تۇمانباي مولداعاليەۆ, ءتىلشى-عالىم تۇراعۇل قوڭىروۆ سياقتى تالانتتى دوستارىنىڭ ىستىق ءىلتيپاتىنا بولەنگەن امانجان جاقىپوۆتىڭ ارى قاراي نە عىلىم, نە شىعارماشىلىق جولىن قۋۋعا قابىلەت, قارىمى جەتىپ تۇرسا دا, اتامەكەنى ماقانشىعا بۇيرەگى بۇرىپ تۇردى.

ەل ورتاسىندا ءوزىن ەركىن سەزىنىپ, مەكتەپتە تورت-بەس جىلداي ۇستازدىق قىزمەتتە جۇرگەن تالانتتى جاستىڭ سوزگە ۇستالىعى, ولەڭگە يكەمدىلىگىن اڭعارعان اۋداندىق گازەت باسشىلارى تىلشىلىك قىزمەتكە شاقىرادى. وسى گازەتتىڭ كۇندەلىكتى قاۋرىت جۇمىستارىنىڭ اراسىندا ءجۇرىپ, اباي شىعارماشىلىعىن زەردەلەۋگە, قاراۋىل, جيدەبايعا بارىپ, كونەكوز قاريالارمەن تىلدەسۋگە ۋاقىت تاپقانى بايقالادى. سونداي ساتتەردىڭ بىرىندە:

جارىلىپ كەتە جازداپ قۋانىشتان,

اقىننىڭ كىندىك قانى تامعان تۇستان,

تورقاداي قاسيەتتى توپىراعىن

ۇلەسىپ اكەتەيىك ءبىر ۋىستان, - دەپ, ەرەكشە تولعانعان ەكەن.

(«؛جيدەبايدا وقىلعان ولەڭ»؛, 1970 ج.)

ال, اباي قۇنانباەۆتىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويىندا كوكىرەگى تولى قازىنا, شەجىرەشى قارت اقىن شاكىر ابەنوۆپەن قىزىقتى سۇحباتتاسادى. سونداعى ۇمىتىلماس ەرەكشە كۇندەردىڭ ەستەلىگى بولعان سۋرەتتەرى سەمەيدەگى اباي مۋزەيىنىڭ تورىندە ءىلۋلى تۇر. ال, وسى مەرەيتوي اياسىندا وتكەن الامان ايتىسقا قاتىسقان امانجان جاقىپوۆتىڭ ءوز سۋرەتى قازاق سوۆەت ەنسيكلوپەدياسىنىڭ 1-تومىندا جاريالانعانىن ايتا كەتكەن ءجون. سونداي-اق, كەيىنىرەك الەمدىك دەڭگەيدە دۇركىرەپ وتكەن ابايدىڭ 150 جىلدىق مەرەكەسىنە دە قۇرمەتتى مەيماندار قاتارىندا قاتىسىپ, شابىتتى كوڭىل-كۇيمەن جازعان ولەڭدەرى وقىرماندارىنا شاشۋ بولىپ شاشىلدى.

 ؛

وز ىزدەنىسىنىڭ ءتۇيىنى رەتىندە, امانجان جاقىپوۆ «؛اباي &ndash؛ قازاق حالقىنىڭ, قازاق ۇلتىنىڭ رۋحاني ايناسى. اباي ەسىمى ارقىلى ەلىمىزدىڭ وتكەن ءومىرىن بەينەلەپ, بۇگىنىن زەردەلەپ, كەلەشەگىن كەمەلدەندىرۋمىز كەرەك»؛ دەپ, قوعام نازارىنا بىرنەشە ۇسىنىسىن جەتكىزەدى:

1. اباي كىتابىنىڭ سىرتقى مۇقاباسى مەن اباي سۋرەتى بار سوڭعى بەتى كورىنىپ تۇراتىن «؛باس كىتابىنىڭ»؛ الىپ ەسكەرتكىشىن التىن, پلاتينادان ورناتۋ, ونى 100 ءتۇرلى اسىل تاستارمەن بەزەندىرۋ؛

2. قازاقستان ەلشىلىكتەرى اشىلعان بارلىق ەلدە اباي شىعارمالارىن سول ۇلتتىڭ تىلىنە اسا ۇزدىك اقىندارعا اۋدارتىپ, كىتاپ قىلىپ شىعارۋدى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىلەر وزىنە ازاماتتىق, مەملەكەتتىك بورىش ساناۋى ءتيىس؛

3. حالىقارالىق اباي سىيلىعىن بەلگىلەپ, ونىڭ كىتاپ تۇرىندەگى مەدالىن بريلليانتتان جاساۋ؛

4. مەكتەپتىڭ ءار سىنىبىندا, جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ بارلىق ماماندىق فاكۋلتەتتەرىندە «؛اباي ءدارىسىن»؛ جۇرگىزۋ.

5. مينيسترلىكتەر مەن ءىرى مەكەمە باسشىلارىنىڭ كابينەتتەرىنە اباي سۋرەتىن ءىلۋ, سول مەكەمەنىڭ سيپاتىنا ساي اباي ءسوزىن التىن ارىپتەرمەن جازۋ (الماتى قالاسى, 2004 جىل).

مىنە, عۇمىر بويى ابايمەن سىرلاسىپ, ابايمەن مۇڭداسۋ &ndash؛ امانجان جاقىپوۆتىڭ پەشەنەسىنە جازىلعانىن وسى وي-تولعامدارىنان-اق اڭعارۋعا بولادى.

مۇنى تاراتىپ جازىپ وتىرعانداعى ماقساتىم &ndash؛ الەمدىك ادەبيەتتىڭ جارقىن جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى ۇلى ابايدىڭ ات باسىنداي التىنعا بەرگىسىز عاجايىپ كىتابىن شەكارا اسىرىپ, تۋعان ەلىنە ۇكىلەپ جەتكىزگەن قالامگەردىڭ كوپ قىرلى تالانت يەسى ەكەنىن وقىرمانعا جەتە تانىستىرۋ بولاتىن. بەرتىنىرەكتە امانجان جاقىپوۆقا ۇزاق جىلعى شىعارماشىلىق ەڭبەگى ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت قايراتكەرى اتاعى بەرىلىپ, ءۇرجار اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى اتانعانىنا دا كۋا بولدىق, قۋانىشىمەن بولىستىك.

امانجان جاقىپوۆ سەكىلدى ورەلى جازۋشىنىڭ رۋحاني تاربيەسىن بويلارىنا ءسىڭىرىپ وسكەن ۇل-قىزدارى دا جاستايىنان اباي شىعارمالارىمەن سۋسىنداپ, ءنار الىپ, ۇلى اقىننىڭ مۇرالارىن, ولەڭدەرىن, مۋزىكاسىن قالىڭ كوپشىلىككە ناسيحاتتاپ جۇرگەن ونەگەلى ۇرپاقتىڭ قاتارىنا قوسىلعانىن ايتا كەتكەن ورىندى.

قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتوريانى بىتىرگەن شامسيگۇل جاقىپ بۇگىندە يزمير مەملەكەتتىك تۇرىك دۇنيەسى ءان-بي ءانسامبلىنىڭ بەلدى مۇشەسى. ابايدىڭ «؛ايتتىم سالەم, قالامقاس»؛, «؛كوزىمنىڭ قاراسى»؛, «؛جەلسىز تۇندە جارىق اي»؛ سياقتى اندەرىن تامىلجىتا ورىنداۋدىڭ شەبەرى اتانىپ, كاسىبي مۋزىكانت رەتىندە تۇركيادا شەتەلدىك ورەندەرگە دومبىرا ۇيرەتۋدەن ءدارىس بەرىپ ءجۇر. كوپتەگەن شەتەلدىك قالالاردا كونسەرت قويىپ, تۇرىك تەلەديدارىندا قازاق ان-كۇيىن ناسيحاتتاعان ەڭبەگى ءۇشىن حالىقارالىق تۇرىكسوي ۇيىمىنىڭ العىس حاتىمەن ماراپاتتالدى.

ال, ورتانشى قىزى رايحان جاقىپ ەلىمىزگە تانىمال جۋرناليست, ونەر زەرتتەۋشىسى. الماتى مەكتەپتەرىنىڭ بىرىندە «؛اباي كابينەتىن»؛ اشىپ, دانىشپان اقىننىڭ ولەڭدەرى مەن قارا سوزدەرىن شاكىرتتەرگە تالماي دارىپتەپ, اباي وقۋلارىن وتكىزىپ ءجۇر. ونىڭ ابايتانۋ ماسەلەلەرى تۋرالى جازىلعان ماقالالارى رەسپۋبليكالىق, قالالىق باسىلىمدارعا ۇزبەي جاريالانۋدا. سونىڭ ىشىندە, بۇگىنگى جاس وقىرمانداردىڭ ۇعىنۋىنا اۋىر تيەتىن ابايدىڭ اسا كۇردەلى فيلوسوفيالىق جازبالارىن, جۇمباق تا, تەرەڭ ويلارىن ءتۇسىندىرۋدىڭ قاراپايىم ادىستەمەلىك-مەتوديكاسىن جاساۋداعى قادامى زەرتتەۋشىلەردىڭ وڭ پىكىرىنە يە بولدى.

بۇگىندە ابايتانۋ اياسىندا عىلىمي جۇمىستارمەن اينالىسىپ, ەل نازارىنا ىلىككەن ۇلكەن ۇلى ماقسۇتحان جاقىپ ابىلايحان اتىنداعى حق جانە ءاتۋ-تىن جانە تۇركياداعى ەگەي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتۋراسىن بىتىرگەن بەلگىلى ءتىلشى, اۋدارماشى. اباي, مۇحتار شىعارمالارىنىڭ الەم تىلدەرىندە اۋدارىلۋى مەن زەرتتەلۋى جايىنداعى تاقىرىپتاردى قاۋزاپ كەلەدى. ونىڭ «؛قازاقستان ۇلتتىق ەنسيكلوپەدياسى»؛, «؛اباي»؛, «؛تۇركىستان»؛ ء«؛ابىش كەكىلباەۆ»؛ حالىقارالىق ەنسيكلوپەديالارىنا جاريالانعان تانىمدىق ماقالالارى ءبىر توبە. ودان وزگە قازاق, ورىس, اعىلشىن تىلدەرىندە قۇراستىرىلعان مارك تۆەننىڭ ء«؛ازىل اڭگىمەلەر»؛ جيناعى, م.اۋەزوۆتىڭ «؛قاراش-قاراش وقيعاسى»؛, كورنەكتى اقىن مۇزافار الىمباەۆپەن بىرىگىپ اۋدارعان «؛تۇرىك حالقىنىڭ جۇمباقتارى»؛, «؛تۇرىك حالىنىڭ ماقال-ماتەلدەرى»؛, «؛تۇرىك پوەزياسى»؛ اتتى كىتاپتارى, رەسپۋبليكالىق باسپاسوزدەردە جاريالانعان ءازيز نەسيننىڭ رومانىنان ۇزىندىلەر, جەناپ شاھابەدديننىڭ ناقىل سوزدەرى, قوجاناسىر حيكايالارى, تۇرىك اقىن-جازۋشىلارىنىڭ قالجىڭدارى وقىرمان قاۋىمنىڭ جاقسى باعاسىن الدى. قازىرگى ۋاقىتتا ماقسۇتحان جاقىپ «؛ابايدىڭ تاڭدامالى ولەڭدەرى الەم تىلدەرىندە»؛ اتتى جيناعىن باسپاعا ازىرلەۋمەن اينالىسىپ ءجۇر.

وسىلايشا, ابايتانۋشى قالامگەر امانجان جاقىپوۆتىڭ ءوزى ومىردەن وتسە دە, ۇرپاقتارى اكە وسيەتىنە ادالدىقتارىن تانىتىپ, ابايدىڭ رۋحى مەن ءسوزى, اباي تاربيەسى قالىپتاستىرعان وتباسىلىق ءداستۇر مەن ساباقتاستىق جولىن بەرىك جالعاستىرىپ كەلەدى.

قايىم-مۇنار تابەەۆ,

جۋرناليست-جازۋشى,

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى