جاقىندا عانا ءبارىمىز رەسەيدىڭ باق-ىنىڭ, ساياساتكەرلەرى, شەنەۋنىكتەرى, جۋرناليستەرى مەن بلوگەرلەرىنىڭ قىرعىزستان مەن قازاقستانداعى كىشىگىرىم جەكەلەگەن وقيعالار مەن تۇرمىستىق جايتتارعا ەرەكشە نازار اۋدارعانىنىڭ كۋاسى بولدىق. ونى "اقپاراتتىق داۋىل" نەمەسە "جاڭالىقتار بومباسى" رەتىندە باعالاۋعا بولادى. مۇنداي ماتەريالدار جاڭبىردان سوڭ شىققان ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاپ كەتتى.

رەسەيدىڭ بارلىق ورتالىق جانە ەلەكتروندىق باق-تارى قىرعىزستان مەن قازاقستاندا ۇلتشىلدىق پەن ەتنيكالىق توزبەۋشىلىكتىڭ ءوسۋى تۋرالى سيۋجەتتەر دايىنداپ, جاڭالىقتاردان تاراتا باستادى, ولاردىڭ ايتۋىنشا, بۇل ؛&ndash؛ ورتالىق ازيادا ۇيرەنشىكتى قۇبىلىسقا اينالۋى مۇمكىن. ء"تىپتى ءقازىردىڭ وزىندە دابىل قاقپاسقا بولمايدى" دەپ ورەكپىدى.

مۇنداي باعدارلامالار وسى ەلدەردەگى ءورىستىلدى ازاماتتار قازاق نەمەسە قىرعىز تىلدەرىن بىلمەگەنى ءۇشىن ۇنەمى قىسىمعا ۇشىراپ, قۇقىقتارى بۇزىلىپ جاتقانىن ايتىپ جار سالدى.

البەتتە, بۇل جاڭالىق الدىمەن رەسەيدىڭ وزىنە ارنالدى. ونى قالا تۇرعىندارىنان باستاپ, اۋىلدارىنىڭ جۇرتشىلىعىنا دەيىن ىزدەپ ءجۇرىپ وقىدى, كوردى. ال وسىنى ۇيىمداستىرۋشىلار "باسقا جاقتان" اقپارات ىزدەدى. "ۇلتشىلدىق بار" دەپ ۇلارداي شۋلادى. ونى كورگەندەر قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىن مويىندامادى. ول "جەردە ۇلتشىلدىق تۇنىپ تۇر" دەپ باعامدادى. رەسەيدەگى وپپوزيسيالىق, بەيتاراپ باق-تىڭ از عانا بولىگى رەسەيلىك دەپۋتاتتار مەن شەنەۋنىكتەردىڭ ءبىزدىڭ ەلدەردىڭ ىشكى ىسىنە نازار اۋدارۋىنىڭ سەبەبىن وبەكتيۆتى تۇردە تالداۋعا مۇمكىندىك بەردى.

وسىدان كەيىن رەسەي فەدەراسياسىنىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى, رەسەي ليبەرالدى-دەموكراتيالىق پارتياسى مەن "ەدينايا روسسيا" پارتياسىنىڭ رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتتارى ورىس ءتىلى مەن ورىس ءتىلدى ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدا ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتا باستادى. ۇلتشىلدىق جايىندا اڭگىمە قوزعالعاندا ۆلاديمير جيرينوۆسكيي الدىنا جان سالمادى. ەرەكشە كوزگە تۇسكەن دە سول بولدى. ءتىپتى ول رەسەيدە جۇمىس ىستەيتىن قىرعىز ازاماتتارىن ەلدەن شىعارىپ تاستاۋعا شاقىردى. قىرعىزشا سويلەمەگەنى ءۇشىن كاسسير قىزعا تاپ بەرگەن ماس ادامنىڭ قىلىعىن العا تارتىپ, وتقا ماي قۇيا ءتۇستى. تۇرمىستىق كەلەڭسىزدىكتەرگە قاتىستى رەسەي فەدەراسياسىنىڭ جەتىنشى شاقىرىلىمى فەدەرالدى جينالىسى مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ ءتوراعاسى, "ەدينايا روسسيا" پارتياسىنىڭ دەپۋتاتى ۆياچەسلاۆ ۆولودين دا جيرينوۆسكييدى قولداپ قىرعىزستان ۇلتشىلدارىنا تىيىم سالۋ شارالارىن قولدانۋعا شاقىردى.

رەسەي فەدەراسياسى كوممۋنيستىك پارتياسىنان رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ تاعى ءبىر دەپۋتاتى, تمد ىستەرى, ەۋرازيالىق ينتەگراسيا جانە وتانداستارمەن قارىم-قاتىناس جونىندەگى كوميتەتتىڭ ءتوراعاسى لەونيد كالاشنيكوۆ ءورىستىلدى حالىقتى قورعاۋ جۇمىستارى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە ءجۇرىپ جاتىر دەپ ەسەپتەيدى. ول وسىعان قاتىستى رەپاترياسيا ساياساتىمەن قوسا, رەسەي پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى مەن ۇكىمەتىنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق شارالاردى قابىلداعانىن ايتتى.

&ndash؛ ورتا ازيا ەلدەرىنە وبەكتيۆتى تۇردە قارايتىن كەز جەتتى. ەگەر ول جاقتان ورىس تىلدىلەر كەتەتىن بولسا, رەسەيمەن اراداعى قارىم-قاتىناستىڭ اراسىنا سىزات تۇسەدى. بۇل جاعداي بايلانىستى نىعايتپايدى, كەرىسىنشە ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى ورىس ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ ساقتالۋىن, ونىڭ تارالۋىن تومەندەتەدى. بۇل, ەڭ الدىمەن, رەسەيدىڭ بۇكىل ايماقتاعى گەوساياسي ىقپالىنا تەرىس اسەر ەتەدى. ونىڭ ۇستىنە, قونىس اۋداراتىنداردى رەسەيدە ەشكىم قۇشاق جايىپ قارسى العالى وتىرعان جوق, ؛&ndash؛ دەدى ول.

ول سونداي-اق رەسەي سىرتتان كەلگەندەردىڭ ءبارىن تەگىس قابىلداي بەرەتىن "رەزەڭكە ەمەستىگىن" دە ەسكە سالدى.

ۇلتشىلدىق, ەتنيكالىق قاقتىعىستار, "انا ءتىلىنىڭ قامقورشىلارى" نەمەسە "باۋىرلاستاردى" قىسىم مەن زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ سياقتى تاقىرىپتار قاشاندا وزەكتىلىگىن جويعان ەمەس. قازىرگى كەزدە دە كۇن تارتىبىندە تۇر. ويتكەنى بۇل ؛&ndash؛ ءارقاشان حالىق اراسىندا جاناشىرلىق, اياۋشىلىق سەزىمىن تۋدىراتىنى بارشاعا ايان. قاراپايىم ازاماتتاردىڭ نازارىن جۇمىسسىزدىق, ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندەۋى, دەموگرافيالىق داعدارىس نەمەسە ەكولوگيا سياقتى كەز-كەلگەن قوعامنىڭ ناقتى ماسەلەلەرىن كوتەرەتىن تاقىرىپتارعا اۋدارۋ وڭاي. الايدا ەفير ۋاقىتىنىڭ ءار سەكۋندى, ينتەرنەت-مەديانىڭ ءار بەتى قوماقتى قارجىنى تالاپ ەتەنىنە قاراماستان, رەسەي وزىندەگى ەكونوميكا, ەكولوگيا, ءورت نەمەسە دەموگرافياعا قاتىستى كۇردەلى دە, ماڭىزدى ماسەلەلەرىنە نازار اۋدارماي ونىڭ ورنىنا باسقا ەلدەگى تۇرمىستىق وقيعالارعا ەرەكشە دەن قويۋدى داعدىعا اينالدىرىپ الدى.

قاراپايىم عانا دەرەكتەردى مىسالعا كەلتىرسەك. 2021 جىلى تامىزدا قىرعىزستاندا ەكى وقيعا بولدى. ونىڭ ءبىرى بالالار توبەلەسى, ەكىنشىسىندە ماس ادام الدىندا تۇرعان قىزعا كالكۋلياتوردى لاقتىرىپ جىبەرگەن. سوڭعىسى ءورىستىلدى ازاماتتارعا جاسالىپ جاتقان شابۋىل دەپ باعالاندى. ال شىن مانىندە جانجال اراداعى تۇسىنبەۋشىلىكتەن شىققان. ونىڭ ۇلتشىلدىققا قاتىسى شامالى. مۇنداي جاعداي قازاقستاندا دا تىركەلدى. وسىنداي كەزدە بلوگەرلەردىڭ بەلسەندىلىگى ارتىپ كەتەتىنى بەلگىلى. رەسەيلىك باق داۋ-داماي ىزدەيتىندەردى "سيفرلىق ۇلتشىلدار" دەپ اتاپ العان. سولاردىڭ قاتارىندا قۋات احمەتوۆ تا بار. ول دۇكەن ساتۋشىسىنان وزىمەن قازاقشا سويلەسۋدى تالاپ ەتكەن.

بۇل وقيعالار ءارتۇرلى سيپاتتا بولۋى مۇمكىن. ءبىراق ءىس جۇزىندە ونىڭ ءبارى تاۋەلسىز ەلدە قىرعىزستان نەمەسە قازاقستان ازاماتتارى اراسىندا شەشىلەتىن ماسەلە ەكەندىگىن ۇمىتپاعان ءجون. ال ونىڭ رەسەيگە مۇلدە قاتىسى جوق.

رەسەيدىڭ وزىندە ادام قۇقىقتارىنىڭ قورعالۋىنا قاتىستى قاراما-قايشى دەرەكتەر جەتكىلىكتى. ونى كەز-كەلگەن ادام عالامتوردان تابا الادى. ماسەلەن, رەسەيدە جۇمىس ىستەيتىن قىرعىزداردىڭ قۇقىقتارى بۇزىلعانى سونشالىق, ولار سول جەردەن مۇگەدەك بولىپ قايتىپ جاتادى. تەوريالىق تۇرعىدان العاندا, ەاەو اياسىندا ەڭبەككەرلەردىڭ مۇددەسى قورعالۋى ءتيىس. قازاقستاندا شامامەن 3700 قازاق جانە 1100 ورىس مەكتەبى بار. 4 ميلليون ءورىستىلدى ازامات ءوز قۇقىعىن تولىق پايدالانىپ وتىر. ال رەسەيدەگى ميلليونعا جەتەر جەتپەس قازاق حالقى ءۇشىن ءوز تىلىندە وقىتاتىن ءبىلىم وشاقتارى وتە از. ءتىپتى جوقتىڭ قاسى دەۋگە بولادى.

ازاماتتاردىڭ تىلدەرى مەن قۇقىقتارىنا قاتىستى جاعدايدى وبەكتيۆتى تۇردە باعالاۋ - ءاربىر ءورىستىلدى قازاقستان مەن قىرعىزستان ازاماتىنىڭ قورعالاتىنىن جانە ونىڭ قۇقىقتارى ساقتالاتىنىن كورسەتەدى.

&diams؛ بالاسىن ورىس مەكتەبىنە بەرەتىن قازاقتار نەگە كوبەيىپ جاتىر؟

قازاقستانداعى ۇلتشىلدىق دەپ اتالعان, ال شىن مانىندە تۇرمىستىق وقيعالارعا جاتاتىن جايتتاردى تالداي وتىرىپ, وسىنىڭ ءبارىن ءبىزدىڭ ەلگە جاسالعان قارۋسىز شابۋىل ەكەنىن بايقاۋعا قيىن ەمەس. ونىڭ ءقاۋپى انىق كورىنىپ تۇرادى. رەسەيلىك باق جاڭالىقتارى مەن حابارلامالارىندا قۋات احمەتوۆتىڭ پەن ونىڭ جاقتاستارىنىڭ ارەكەتتەرىنە قاتىستى "تىلدىك رەيدتەر" تەرمينى ءجيى قولدانىلادى. ءبىراق قازاقستان جۇرتشىلىعى "تىلدىك رەيدتەر" تەرمينىنىڭ بۇدان بۇرىن رەسەي فەدەراسياسىندا "فاشيستىك" ۋكرايناداعى جاعدايدى سيپاتتاۋ ءۇشىن قولدانىلعانىن بىلە بەرمەيدى. ءبىراق رەسەي ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن ەگەمەندىگىن جاقتاي قويماعاندىعىنان حاباردار.

ارينە, رەسەي مەن قازاقستان اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى قازىرگى ۋكراينامەن سالىستىرۋ قيىن. ۇقشۇ, تمد, شىۇ, ەاەو, كەدەن وداعى سياقتى كوپتەگەن ورتاق ۇيىمدار شەڭبەرىندە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق, مادەني قارىم-قاتىناس, مەملەكەتارالىق كەلىسىمدەر, ۇكىمەتتىك دەڭگەيدەگى باۋىرلاستىق, دوستىق پەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمدەر بولعان كەزدە, ونىڭ اياقاستى ءۇزىلۋىن ەلەستەتە المايمىز. دەگەنمەن, كەيدە ونى امالسىز ويلانۋعا اكەلەتىن ارەكەتتەر بولىپ جاتادى...

رەسەيدىڭ وسى جازداعى قىرعىزستان مەن قازاقستانعا دەگەن اسا قىزىعۋشىلىعى بەكەر ەمەس. بۇل ارەكەتتەرى تىرناق استىنان كىر ىزدەۋمەن بىردەي. كۇندەلىكتى كەزدەسەتىن بولماشى نارسەلەردى تونىن اۋدارىپ ايعايلاتىپ, دابىرا قىلىپ, سونى جاڭالىق ەتۋگە قۇمار بولىپ الدى. وسىنىڭ ءبارى سايلاۋالدى قيتۇرتقى ارەكەتتەر دەگەندەر دە تابىلىپ جاتىر. راسىندا بيىلعى 19 قىركۇيەكتە رەسەيدە مەملەكەتتىك دۋما دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى وتەدى. ياعني, رەسەي فەدەراسياسىنىڭ قۇرىلتاي سۋبەكتىلەرىنىڭ باسشىلارىن سايلايدى. سونىمەن قاتار 39 سۋبەكتىنىڭ دەپۋتاتتارى سايلانادى. سايلاۋعا قوعامدىق قىزىعۋشىلىق بولۋ ءۇشىن ءقازىر ولار قولدان كەلگەن امالدى جاساپ جاتىر. بۇل دا "ەدينايا روسسيا" بيلىك پارتياسى رەيتينگىنىڭ تومەندەۋى, جاڭا سايلاۋشىلاردىڭ نازارىن اۋدارۋ قاجەتتىلىگى, بۇرىن وزگە ەلدەردە ءساتسىز اياقتالعان ەرەۋىلدەر مەن شەرۋلەر (ۋكراينا, سيريا) سياقتى, تەرروريستەر, باتىستىڭ زياندى اسەرى سياقتى تاقىرىپتار حالىقتىڭ نازارىن اۋدارتادى. ال, رەسەيلىك باق-تىڭ كورەرمەن مەن وقىرمان جيناۋ ءۇشىن وسىنداي قيتۇرتقى اركەتكە بارىپ وتىرعانى بارشاعا ايان.

قورىتىندىلاي كەلە, دەپۋتاتتار مەن رەسەي شەنەۋنىكتەرىنىڭ مۇنداي پىكىرلەرى مەن مالىمدەمەلەرى ءجيى كەزدەسەتىن جاعدايعا اينالادى دەپ ناقتى ايتا الامىز. البەتتە, كەز-كەلگەن جاعدايدا ءتىلى, ءناسىلى مەن دىنىنە بايلانىستى ادامدار اراسىندا بولاتىن تەكەتىرەستەردى كوپتەپ ايتۋعا بولادى. ءبىراق ونىڭ ءبارى بىردەي پارلامەنت پەن جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ تالقىلاۋىنا اينالا بەرمەيدى. قازاقستان عانا ەمەس رەسەيمەن كورشىلەس كوپتەگەن ەلدەر, رەسەيلىك باق پەن "جالعان پاتريوتتاردىڭ" ءجىتى نازارىنا ءىلىندى. الداعى ۋاقىتتا "كۇزگى اسقىنۋدىڭ" ءتىپتى بەلەڭ الاتىن ءتۇرى بار. ويتكەنى, بۇل سايلاۋ ەمەس. سوندىقتان كوپتىڭ كوكەيىندە جوعارىدا اتالعان ارەكەتتەر رەسەي مەملەكەتىنە دەگەن "ماڭگىلىك دوستىق", "مىزعىماس باۋىرلاستىق" دەگەن ۇعىمدارعا سىزات تۇسىرەدى دەگەن كۇمان باسىم.

شارىپ يشمۇحامەدوۆ

a + analytics ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى