كو ىن: ءبىز - كەڭىستىكتەگى توزاڭ عانامىز

 ؛نۇر-سۇلتان قالاسىندا وتكەن ازيا ەلدەرى قالامگەرلەرىنىڭ ءى فورۋمىندا وڭتۇستىك كورەيادان كەلگەن اقىن كو ىنمەن جۇزدەستىم. 86 جاسقا شىققان قالامگەر شيراق كورىندى. ءوزىنىڭ ءومىربايانى باسىلعان «؛قازاق ادەبيەتى»؛ گازەتىن قولىنا ۇستاتىپ ەدىم, شىعارماسى باسىلىمعا جاڭادان شىققان جاس اقىنداي قۋانىپ, العىس ايتتى. فورۋم بارىسىندا بىرگە جۇردىك. ءبىر بايقاعانىم, اردا اقىن ءالى دە جاڭالىققا تىم قۇشتار ەكەن. پرەزيدەنت قوناعاسىندا قازاقتىڭ حالىق اندەرى مەن كۇيلەرى ورىندالعاندا ىجداعاتتىقپەن دەن قويىپ, رازى بولىپ وتىردى. اقىنمەن بولعان وسى سۇحباتتا ونىڭ ومىرگە كوزقاراسى, شىعارماشىلىعى, ءوز ۇستانىمى تۋرالى ايتىلادى.

 ؛- قازاق ەلىنە العاش رەت كەلىپ وتىر ەكەنسىز, قانداي كوڭىل-كۇيدەسىز؟

&ndash؛ راسىمەن, سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىزگە العاش قادام باسىپ وتىرمىن. مۇنداعى تازا قالا, ساف اۋا, ادامداردىڭ جۇزىندەگى جىلى لەپ ماعان وزگەشە اسەر سىيلادى. سول ءۇشىن وسى ساپار مەنىڭ ەسىمدە قالادى دەپ ويلايمىن. الىس ساپارعا شىققان سايىن «؛بۇل مەنىڭ سوڭعى ساپارىم بولماسا ەكەن»؛, &ndash؛ دەپ تىلەيمىن. سەبەبى, مەنىڭ تاعدىرىم &ndash؛ قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردەن قۇرالعان, سوناۋ ارعى عاسىرلارعا تاۋەلدى ۇلى تاعدىر. تىم ەرتەدە «؛كوگۋريا»؛ اتتى مەملەكەت ءومىر سۇرگەن (قازىرگى كورەيا وسى مەملەكەتتىڭ سارقىنشاعى). سول داۋىردە ءبىز ءومىر سۇرگەن كەڭ ازيانىڭ توسىندە ات ءمىنىپ, اتان قومداعان سكيفتەر مەكەن ەتكەن دەسەدى تاريحي جازبالار. جەر جۇزىندەگى حالىقتاردىڭ ىشىندە جىلقىنى قولعا ۇيرەتىپ, مىنگەندەر &ndash؛ وسى سكيفتەر ەدى. ولاردىڭ ءوز مەملەكەتى, ءوز جەرى بولعان. قازىرگى ازيالىقتاردىڭ, ونىڭ ىشىندە كوشپەندىلەردىڭ اتا-باباسى سولار. مەنىڭ بويىمدا سول ەركىن عۇمىر وتكىزگەن سكيفتەردىڭ قانى بار. قازاق دالاسىنا تۇڭعىش رەت كەلگەنىممەن, اتا-تەگىم الدەقاشان وسى جاقتىكى بولعانىن ايتقىم كەلەدى. ؛

- ءوز تاعدىرىڭىز تۋرالى دا ايتا وتىرساڭىز, كوپ قيىندىق كوردىم دەپ ەدىڭىز...

- ەكى بىردەي ديكتاتوردان قورلىق كورىپ, جيىرما جىلدان استام ۋاقىتقا سوتتالدىم. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ارالاسۋىمەن 2 جارىم جىلدان كەيىن تۇرمەدەن بوساپ شىقتىم. سول قيىن كۇندەردىڭ زاردابى ءالى كۇنگە دەيىن كوز الدىمدا. قۇلاعىم ەستىمەي قالدى. قانشا ازاپتاۋ كورسەم دە, قايتا-قايتا تەرگەۋگە الىنسام دا ەلىمدى تاستاپ قاشقان جوقپىن. سەبەبى, مەن ەلىمدى شەكسىز سۇيەتىن اقىنمىن.

- ەگىنشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلىپسىز, ال مەكتەپتە ءبىلىم العان كەزىڭىز كورەي ءتىلى مەن مادەنيەتىنە پىسقىرمايتىن جاپون بيلىگى تۇسىنا تۋرا كەلىپتى. ءسىزدىڭ بالالىق شاعىڭىز باقىتسىز بولدى ما؟

- ارينە, بۇل قاسىرەتكە تەك مەن عانا تاپ بولعان جوقپىن, مەنىڭ اۋىلىم, دالام, ەلىم, مەنىڭ زامانداستارىم ءوزىڭ ايتىپ وتىرعان قيىن تاعدىردى باستان وتكەردى. بۇعان سەبەپ &ndash؛ كولونيالىق ءداۋىر ەدى.

 ؛نەشە جاسىڭىزدان باستاپ ولەڭ جازدىڭىز؟  ؛تىرناقالدى تۋىندىڭىز نە تۋرالى ەدى؟

- كورەيا سوعىسى باستالعاندا مەن مەكتەپ وقۋشىسى ەدىم. مەكتەپتە وقىپ جۇرسەم دە, كورەيا سوعىسى تۋرالى سوزدەردەن بەيجاي قالا المادىم. ەشنارسە قولىمان كەلمەسە دە, ءۇن-تۇنسىز كۇيدە شىنايى جۇرەگىممەن جىلاۋمەن بولدىم. سەبەبى, 3 جىلعا ۇلاسقان سۇم سوعىس 5 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ, تۋراسىن ايتقاندا, مەنىڭ تۋىستارىمنىڭ جانىن جالمادى. بارلىق قالالار مەن اۋىلدار, قۇرلىس نىساندارى مەن ۇيلەر قاس-قاعىم ساتتە جەرمەن جەكسەن بولدى. تاۋلار سىلكىندى, جەر مۇڭعا باتتى. بۇل سوعىس ءورتى ادامداردىڭ جۇرەگىنە ماڭگى ايىقپاستاي جارا سالىپ كەتتى. اسىرەسە, مەنىڭ جانىما. سوعىس قاي جەردە, قاي ەلدە تۇتانباسىن, ول &ndash؛ ەڭ الدىمەن يدەولوگيانىڭ قۇرالى عانا بولىپ قالادى. يدەولوگيا سوعىستى بىر-بىرىمەن سالىستىرادى. وسى يدەولوگيانىڭ كەسىرىنەن ادامدار ءبىر-بىرىنىڭ قانىن توگىپ, كوز جاس ارقالاۋمەن كەلەدى. مەنىڭ قۇرداستارىمنىڭ جارتىسىنان كوبى اتالعان سوعىستا جەر جاستاندى, سولاردىڭ رۋحىن جوقتاۋ ءۇشىن مەن ءتىرى قالدىم. وسى قاسىرەتتىڭ ءبارىن كوزبەن كورگەن سوڭ, جاستىق شاعىمنىڭ وزىندە مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ جۇلما-جۇلماسى شىققان ەدى. ءتىپتى, بىرىنەن سوڭ ءبىرى باقيلىق بولعان تۋىستارىم مەن تانىستارىمدى كورگەندە, مەنىڭ دە سولارمەن بىرگە ولگىم كەلگەنىن جاسىرا المايمىن. «؛جىلاي-جىلاي كوزىنە قان اقتى»؛ دەگەن تىركەستى قولدانۋ كەرەك بولسا, سونى مەنىڭ سول داۋىردەگى اۋىر حالىمە قاراتا قولدانۋ كەرەك شىعار. تەك قانا ءولىم كوز الدىمدا تۇرعان ساتتە, مەن ەرىكسىز قولىما قالام الدىم. انە سول كەزدە مەنى تۋبركۋلەز اۋرۋى قاتتى قينادى. ءتىپتى, وسى دەرتتەن ءولىپ قالا جازدادىم. سوندىقتان مەنىڭ العاشقى ولەڭىم تۋبركۋلەز تۋرالى بولدى. ەندى ويلاپ كورسەم, اقىن بولىپ تۋعان سوڭ, باسىڭنان نەبىر كۇندەر وتەدى ەكەن. سودان بەرى قالامىمدى تاستاماي كەلەمىن.

- 1970 جىلى ءسىز بىرنەشە رەت وزىڭىزگە قول جۇمساماق بولىپسىز, بۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ قوعامعا قارسىلىق پا؟

 ؛بۇنىڭ قوعامعا قارسى كەلۋمەن ەشقانداي قاتىسى جوق. بۇل ءوز تاراپىمنان بولعان ارەكەتتەردىڭ ءبىرى عانا. سول كەزدەردە جازعان ولەڭدەرىمنىڭ كوبى ومىرگە ۇمىتسىزدەنە قاراۋ, ءولىم تۋرالى ويلانۋ سياقتى مازمۇنداردا بولدى. مۇمكىن سونىڭ سەبەبى بولار, ءوزىمدى بىرنەشە رەت ولىمگە يتەرمەلەدىم. ءبىر كۇنى ءوزىن ورتەگەن ءبىر كىسىنى ءوز كوزىممەن كوردىم, دەنەسى تۇتاس جانىپ كەتتى. تۇلا بويىمنان ءال كەتىپ, قۇددى ءوز دەنەم كۇيىپ جاتقانداي كۇيدە بولدىم. انە سودان باستاپ مەندە ومىرگە دەگەن قۇشتارلىق سەزىم وياندى. سول شاقتاردا تەك مەن عانا ەمەس, ءبىرتالاي زيالى قاۋىم كۇيزەلىسكە ءتۇستى, قايعى-قاسىرەت شەكتى, ارتىنان ومىرلەرىنە وزگەرىس اكەلدى.

 ؛سىز تاعدىرلى اقىنسىز با؟

- ومىرىمدە ءبىرتالاي اۋىر جاعدايلارعا دۋشار بولعان شىعارمىن. ءبىراق ول ءۇشىن ءوز تاعدىرىما نالىمايمىن. بىرنەشە رەت تۇرمەگە ءتۇستىم. ءالى كۇنگە دەيىن كوشەگە شىقسام, مونشاعا بارسام, بارعا كىرسەم دە, سوڭىمنان بىرەۋ ىلەسىپ, اڭدىپ جۇرەدى. ال سۇراعىڭا كەلسەك, تاعدىرلى اقىنمىن با, جوق پا, وعان ءومىر, ۋاقىت باعاسىن بەرەر. مەن تاعدىردى «؛جاقسى»؛ ءيا «؛جامان»؛ دەپ بولگەن جوقپىن. ونى بولۋگە مۇرشام دا بولمادى. جاراتۋشى قانداي تاعدىر بەردى, سونى لايىق دەپ قابىلدادىم. ويتكەنى ءبىز &ndash؛ كەڭىستىكتەگى توزاڭ عانامىز.

 ؛وسى فورۋمدا جاساعان بايانداماڭىز جۇرتقا جاقسى اسەر قالدىرىپتى. نەلىكتەن «؛ازيا ادەبيەتىندەگى جالعىزدىق»؛ دەگەن تاقىرىپتا تولعاندىڭىز؟

 ؛ۋاقىت تىعىزدىعىنا بايلانىستى مەن مىنبەدە باياندامامنىڭ تەك كىرىسپەسىن عانا وقىدىم. ال مىنا تاقىرىپ تۋرالى ساعان, تىڭدارمانعا كەم دەگەندە, 1-2 ساعات لەكسيا وقۋعا دايىنمىن. بۇل فورۋم ازيا قالامگەرلەرىنىڭ سالتاناتتى جيىنى بولعاندىقتان, ازيا ادەبيەتى مەن قالامگەرلەرى تۋرالى ايتۋدى ءجون كوردىم. ال «؛ازيا ادەبيەتىندەگى جالعىزدىق»؛ دەگەن تاقىرىپتى تاڭداپ الۋداعى سەبەبىم, ءقازىر كۇن ساناپ پوەزيا ءولىپ بارا جاتىر. ءبىز جاسىرماي, شىندىعىن ايتۋىمىز كەرەك, بۇرىنعىعا قاراعاندا قازىرگى ادامدار پوەزيالىق شىعارمالاردى مۇلدە وقىمايدى. سول ءۇشىن مەن نە جازسام دا, قىسقا دا نۇسقا جازۋدى ادەتكە اينالدىردىم. ۋاقىت سىنىنا توتەپ بەرە الاتىن شىنايى پوەزيا جاڭارۋ ءۇشىن, بىرنەشە رەت توقىراۋعا ۇشىرايدى. بۇل &ndash؛ بىزگە دەيىن دە بولعان شىندىق.

- قازاق جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارىمەن تانىسسىز با؟

 ؛مەن سىزدەردىڭ ەرتە زامانعى تاريحتارىڭىزبەن تانىسپىن. ال بار بىلەتىن اقىنىم &ndash؛ اباي قۇنانبايۇلى عانا. سىزدەردىڭ قالامگەرلەرىڭىز تۋرالى از بىلەتىنىم ءۇشىن قىنجىلىپ وتىرمىن. ەندى كوپ بىلۋگە تىرىسامىن. قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ ەڭبەكتەرىن ءبىلۋ, وقۋ جاعىنان مەن ءالى ەشتەڭە ۇيرەنە قويماعان, ءبىراق بىلۋگە ىنتىق ستۋدەنت سياقتىمىن.

دەرەككوز: "قازاق ادەبيەتى" جۋرنالى

اعىلشىن تىلىندە سۇحباتتاسقان ؛

دۇيسەنالى ءالىماقىن

 ؛