بيلىكتىڭ ورىستىق باعىتى ۇلتتىق باعىتتى باسىپ كەتىپ جاتىر – ساياساتكەر

قازىر الەمدە ساياسي جاعداي تىم تۇراقسىز. الەم ءالى ءبولىنىپ, جىكتەلىپ جاتىر. قازاقستاننىڭ ورنى قايدا؟ «؛قايدان كەلدىك, قايدا بارامىز؟»؛ دەگەن دانىشپان شاكارىمنىڭ سۇراعى ءالى وزەكتى. ءبىزدىڭ ەلدىڭ بۇگىنى قانداي, ەرتەڭى نە بولادى؟ جاڭا قازاقستان قايدا بارا جاتىر, الدە ءبىر ورنىندا تاپتالىپ تۇر ما؟ وسىنداي ساۋالدارمەن qamshy.kz ساياساتكەر دوس كوشىمگە جۇگىندى.

&ndash؛ قايدان كەلدىك؟ قايدا بارامىز؟

&ndash؛ ءبىز سوۆەتتىك, توتاليتارلىق جۇيەدەن كەلدىك. ەندى قايدا باراتىنىمىزدى ءالى بىلمەيمىز. قوعامنىڭ ءبىر توبى ۇلتتىق باعىتتى قولدايدى, ءبىر توبى باياعىدان كەلە جاتقان وسى قالپىمىزدا قالعىسى كەلەدى, ءۇشىنشى توپ ليبەرالدىقتى قالايدى. ءوز باسىم نەگىزگى باعىتىمىز ۇلتتىق مەملەكەت جاساۋ بولۋى ءتيىس دەپ بىلەمىن. الايدا ءبىزدىڭ بيلىك ونداي قادامعا بارعىسى كەلمەيدى.

&ndash؛ توقاەۆتى مىقتى ديپلومات دەيدى. ەندى ءبىرى رەسەي مەن قىتايدا وقىپ كەلگەنىن كەسىر دەپ ۇعادى. ءسىزدىڭ ويىڭىز قانداي؟

&ndash؛ ماسەلە ونىڭ قايدا وقىپ كەلگەنىندە ەمەس, نيەتىندە جانە العان باعىتىندا. ءبىزدىڭ ساياساتىمىز 90-جىلدارداعى سوۆەتتىك جۇيەدە قالدى. سوۆەتتىك جۇيە دەگەن شىندىعىندا رەسەيدىڭ باعىتى ەكەنىن ەندى ءتۇسىنىپ وتىرمىز. سوندىقتان سول كۇيىندە قالدى. ءيا, ول جاقسى ديپلومات. كوپۆەكتورلىق ساياساتتى ۇستاپ تۇرا الاتىن مىقتى ديپلوماتتار ءقازىر وتە قاجەت. ءبىراق توقاەۆتىڭ ورىستىق باعىتى ۇلتتىق باعىتتى باسىپ كەتىپ جاتىر.

&ndash؛ قازاق قاشان ەشبىر مەملەكەتكە ارقا سۇيەمەي, وزىنە ءوزى جاۋاپ بەرەتىن مىقتى ەلگە اينالادى؟ ماسەلە نەدە, جۇيەدە مە, پرەزيدەنتتە مە؟

&ndash؛ ءبىز قاسىمىزداعى مەملەكەتتەردىڭ ساياسي باعىتىن اڭداپ, ءوز مەملەكەتتىگىمىزدى ساقتاپ قالۋعا تىرىساتىن سياقتىمىز. اياقتان تۇرىپ كەتتىك پە؟ جوق, ۇلتتىق مەملەكەت قۇرماي, تىك تۇرا المايمىز. ءوز الدىمىزعا جەكە تاۋەلسىز بولعانىمىزبەن, كىشكەنتاي سوۆەتتىك مەملەكەتپىز. ءتىل, ونوماستيكا جاعىنان دا, سىرتقى ساياسات جاعىنان دا سول ءبىر جۇيە وزگەرىسسىز قالدى. بۇل جەكە ءبىر ادامعا قاتىستى ەمەس. مەيلى, ول نازارباەۆ نە توقاەۆ بولسىن. جەكەلەگەن ادامدار كەلەدى, كەتەدى. جۇيە تولىق وزگەرۋى كەرەك. ەلىمىزدەگى كوپ ازاماتتاردىڭ باعىتى &ndash؛ دەموكراتيالىق ؛ جانە ۇلتتىق باعىت بولۋى ءتيىس. پرەزيدەنت اۋىستىرعاننان ەشتەڭە وزگەرمەيدى. قاراپايىم مىسال, اسقار اقاەۆ كەتكەندە قىرعىز باۋىرلارىمىز توي جاساعان. باكيەۆ پرەزيدەنت بوپ كەلدى دە, 80 ادامدى اتىپ تاستادى. سول سياقتى نازارباەۆتان توقاەۆ جامان بولۋى مۇمكىن, ءۇشىنشى كەلگەن ادام الگى ەكەۋىنەن دە اسىپ ءتۇسۋى مۇمكىن. سوندىقتان جەكە ادامعا ارقا سۇيەمەۋ كەرەك. ءبىردى وزگەرتكەننەن ەشتەڭە بولمايدى. جاڭا جۇيە كەلەسى كەلەتىن ادامدارعا ادىلەتتى تاڭداۋ جاسايدى. جۇيە وزگەرسە, ول ادامدار مۇلدەم باسقا بولادى. ال بۇلار وسى ەسكى جۇيە ارقىلى كەلگەندەر.

&ndash؛ بۇگىنگى ءماجىلىستىڭ بەتكە ۇستارلارى ۇكىمەتتىڭ وسى كۇنگە دەيىن اتقارا الماعان ىستەرىن «؛دوڭگەلەتىپ»؛ اكەتە الا ما؟

&ndash؛ تانىمال ادامدار دەپۋتاتتىققا سايلانىپ, سولاردىڭ ءماجىلىس وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىنە ەل ريزا بولادى. مەن ساياساتكەر رەتىندە وندايعا كوڭىل بولمەيمىن. ماعان كەرەگى, ناقتى اتقارعان ءىسى, ياعني, قانداي زاڭ جوباسىن ۇسىندى جانە ونى قالاي الىپ ءوتتى. 1992 جىلى اكىم ىسقاق دەگەن جىگىت جالعىز ءوزى كوشى-قون زاڭىن جازدى. سول زاڭنىڭ ارقاسىندا ەلگە 1 ملن 200 مىڭ ادام كەلدى. جاڭادان سايلانعان دەپۋتاتتار ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر زاڭ جوباسىن ۇسىنعان جوق, سوعان قارنىم اشادى. قازىبەك يسا, ابزال قۇسپان, رينات زايىتوۆ بولسىن, ءبارى دە «؛مىنانداي زاڭ شىعارامىن»؛ دەپ بارعان. كەيبىرى «؛مەن شىندىقتى شىڭعىرتىپ ايتامىن»؛ دەپ باراتىن سياقتى. شىندىقتى كەز كەلگەن جەردە ايتۋعا بولادى. رينات دومبىراسىمەن-اق ادەمى ايتا الادى.

مىسالى, ؛ قر مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭى, ونوماستيكا تۋرالى زاڭ جوباسىن ۇسىنسا, قازاقستاندا ءسوز بوستاندىعىنىڭ شەكتەلۋى جايىندا, رەسەيدىڭ اقپاراتتىق ناسيحاتىن ءبىزدىڭ ەلدە توقتاتاتىن زاڭ جوباسىن ۇسىنسا, سول كەزدە دەپۋتاتتار جاقسى باعا الادى. ءقازىر سويلەگەندەرى, سۇراق قويعاندارى جاقسى سياقتى, ءبىراق ول پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ جالعىز مىندەتى ەمەس. زاڭ جوباسىن دايىنداپ جاتقان شىعار دەپ ۇمىتتەنەمىن. قاراپايىم حالىق ولاردىڭ مينيسترلەرگە قويعان باتىل سۇراقتارىنا ءماز بولادى, ءبىراق بۇلاي شەكتەلىپ قالماۋ كەرەك.