فوتو: حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى
تۇركولوگ-عالىمدار ءناپىل بازىلحان مەن نۇربولات بوگەنباي موڭعولياعا ءبىر ايلىق ەكسپەديسياعا اتتاندى. قوس عالىممەن ەلوردادان الماتىعا كەلىپ, ۇلانباتىرعا ۇشقالى تۇرعان اۋەجايدا شۇعىل كەزدەسىپ از-كەم سۇحبات قۇرۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
بيىلعى 2022 جىل تۇركولوگيا عىلىمى ءۇشىن ايتۋلى داتالارعا تولى. كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىنىڭ 1290 جىلدىعى, كونە تۇركى جازبالارىنىڭ قۇپياسىن اشقان لينگۆيست ۆ.تومسەن مەن ورحون ەسكەرتكىشتەرىن تۇڭعىش تاپقان ەتنوگراف ن.يادرينسەۆتiڭ تۋعانىنا 180 جىل تولۋى, ورحون وزەنى بويىنان تابىلعان تاستارداعى جازۋدى اۋدارعان تۇركولوگ ۆ.رادلوۆتىڭ تۋعانىنا 185 جىل تولۋى &ndash؛ سول اتاۋلى كۇندەردى تولىقتىرادى. وسىعان وراي حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى كوپتەگەن ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر. موڭعولياعا ارحەولوگيالىق ەكسپەديسياسى ءىس-شارالار كەشەنىنىڭ اياسىنداعى ءىرى جوبالاردىڭ ءبىرى.
قوس عالىمنان قىسقا ۋاقىتتا ساپار جايىندا, تۇركى دۇنيەسىنە ورتاق تاريحي جادىگەرلەر حاقىندا بارىنشا اقپارات الىپ قالۋعا تىرىستىق. قوس عالىم كەزەگىمەن ءسوز الىپ, ءبىرىن-بىرى تولىقتىرىپ, كوپشىلىك ءۇشىن بەيمالىم كەيبىر ماڭىزدى تاريحي دەرەكتەردى ورتاعا سالدى.
ناپىل بازىلحان ەۋرازيا كەڭىستىگىندە جازۋى بار تۇركى ەسكەرتكىشتەرىنىڭ جالپى سانى 700-گە جۋىقتايتىنىن ايتادى.
موڭعوليادا انىقتالعان جادىگەر 130 شاماسىنا تاياپ قالعان. تۇركولوگ سولاردىڭ ء78-ىن ءوز كوزىمەن كورىپ, قولىمەن ۇستاپ, زەرتتەۋ جاساپتى.
؛
موڭعولياداعى تۇركى قاعاناتى زامانىنان قالعان ەسكەرتكىشتەردىڭ ەڭ ءىرىسى &ndash؛ بىلگە قاعانعا ارنالىپ قويىلعانى. بىلگە قاعان ەسكەرتكىشى ەڭسەلى عانا ەمەس, تۇركى قاعاناتىنداعى ەڭ كوركەم, ەڭ اسەم سالتاناتتى ەسكەرتكىش بولىپ سانالادى. ۇلكەندىگى جونىنەن ودان كەيىن كۇلتەگىن پەن تونىكوككە ارنالعان ەسكەرتكىشتەر تۇر. سوڭعىسىنا ەكى ۇستىن ەسكەرتكىش ارنالعان.
؛
تاس جادىگەرلەردەگى ۇزاق ۋاقىت بويى قۇپياسى اشىلماي كەلگەن جازۋلاردا تۇركى ەلىنىڭ ازاتتىعى مەن بەرەكە-بىرلىگى, تۇرىك قاعاناتى مەن ونى بيلەگەن قاعاندار, ولاردىڭ ەرلىگى جايىندا جازىلعان. «؛باتىر ۇلدارىڭ قۇل بولماسىن, سۇلۋ قىزدارىڭ كۇڭ بولماسىن»؛ دەگەن ايبارلى ۇراندار قاشالعان.
؛
تۇركولوگتىڭ سوزىنشە, بۇگىنگى موڭعول بيلىگى مەن حالقى جەرىندەگى تۇركىلەردىڭ ەسكەرتكىشىن زەرتتەۋگە, ولاردىڭ سىرىن اشۋعا دەگەن تالپىنىسقا دۇرىس كوزقاراستا. بۇعان حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ باسشىسى دارحان ءقىدىرالى 2014 جىلى موڭعوليا عىلىم اكادەمياسى, موڭعوليا ۇلتتىق مۋزەيى, موڭعوليا ارحيۆ دەپارتامەنتى سەكىلدى ءعىلىم-بىلىم مەكەمەلەرىمەن ەكىجاقتى مەموراندۋم جاساۋى تۇركى الەمى زەرتتەۋشىلەرىنە تياناقتى دا جوسپارلى ىزدەنۋگە جول اشقان.
؛
نۇربولات بوگەنبايدىڭ ايتۋىنشا, موڭعولياداعى تۇركى ەسكەرتكىش-قورعاندار بايتاق دالادا اشىق اسپان استىندا ورنالاسقان.
«؛سولاردى جاڭا زامان تالابىنا ساي تەرەڭىرەك زەرتتەسە, كوپ تاريحتىڭ سىرى اشىلار ەدى»؛ دەيدى عالىم. وسى جولعى ەكسپەديسيانىڭ ماقساتى مەن ميسسياسى دا سول. 2019 جىلى موڭعوليانىڭ بۇلعىن ايماعىندا ورنالاسقان شيۆەەت ۋلاان دەپ اتالاتىن ءىرى عۇرىپتىق كەشەندى زەرتتەۋ بارىسىندا سەگىز قىرلى عيباداتحانانى انىقتاپ, ورتا عاسىرداعى كەشەننىڭ سىزباسى, قۇرىلىمى تەكسەرىلگەن. قويناۋىنا قۇندى جادىگەرلەردى جاسىرعان سەگىز قىرلى عيباداتحانا كۇمبەزدەپ سالىنعان. عالىمدار وسىدان-اق كۇمبەزدەپ سالۋ تۇركى حالىقتارىندا يسلام ءدىنى كەلگەنگە دەيىن دە بولعانىن اڭعارۋعا بولادى دەيدى. بۇل تۋرالى ارحەولوگ الكەي مارعۇلان دا ايتىپ كەتكەن ەكەن. ءناپىل بازىلحان بۇل &ndash؛ كۇمبەز سەگىز قىرلى عيباداتحانا ۇلىتاۋداعى دومباۋىل, اياگوزدەگى قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ دىڭىنا ۇقساس نۇسقا ەكەنىن ايتادى.
؛
كەشەن ورتاسىن قازعاندا تۇركى ءداۋىرىنىڭ ءۇش جەبەسى, كۇمىس سىرعا, قازىنا سالىنعان قوبديشانىڭ جان-جاعىنا قاعىلعان شەگەنىڭ قالدىعى تابىلعان. بۇل ورىندا قازبانى جالعاستىرۋ قاجەتتىلىگى تۋعان. شيۆەەت ۋلااندا بۇعان دەيىن 6 قوي, 8 ارىستان ءمۇسىنى تابىلىپ, تۇركى الەمى ءۇشىن مول قازىنا ايقىندالدىپ, زەرتتەۋ نىسانىنا اينالعان. بيىل سونىمەن بىرگە ورتا عاسىرداعى تۇركىنىڭ بەدەلدى حانزاداسىنا ارنالعان «؛نومگون»؛ كەشەنىندە زەرتتەۋ جالعاساتىن كورىنەدى. ءىرى كەشەندە ارىستاننىڭ ۇلكەن ءمۇسىنى تابىلعان. وسى كەشەندە جۇمىس قارقىندى جالعاسپاق.
؛
نۇربولات بوگەنباي جالپى ورتا عاسىرداعى تۇركى تۇركى داۋىرىندەگى بارلىق كەشەننىڭ كىرەتىن قاقپاسى شىعىسقا قاراپ سالىنعانىنا نازار اۋدارىپ, مۇنى &ndash؛ تۇركىلەردىڭ كۇنگە تابىنعانىنىڭ بەلگىسى دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
قاتە تاپساڭىز, قاجەتتى بولىكتى تاڭداپ ctrl+enter باسىڭىز.
پىكىر قالدىرۋ
پىكىر