كىنالى: بيلىكتەگى ساتقىندار ما؟ حالىقتىق بەلسەندىلەر مە؟

جاڭاوزەندە باستالىپ, تۇتاس رەسپۋبليكانى قامتىعان حالىق نارازىلىعىنان كەيىنگى جاپپاي تارتىپسىزدىكتەن ەل ەندى-ەندى قالىپتى تىرشىلىگىنە ورالا باستادى. الماتىدا كەشەلى بەرى ينتەرنەت جەلىسى قوسىلدى. ازىرگە تەك بەلگىلى ءبىر مەزەتكە عانا. وزگە ايماقتارداعى جاعداي دا وسىنداي. جۇرت تۇتاس تەلەديدارعا تەلمىرگەن. ەلدە بولىپ جاتقان جاعدايدان نەگىزىنەن تەلەارنالار ارقىلى حاباردار. الايدا ول جەردەگى اقپارات تا, بيلىكتىڭ «؛قاڭتار قىرعىنىنا»؛ بەرىپ جاتقان باعاسى دا ءبىرجاقتى كورىنەدى.

ارينە, جاپپاي تارتىپسىزدىك كەزىندە توناۋ, ۇرۋ-سوعۋ, قيراتۋ, ۆانداليزم مەن مارودەرلىك, ادام ءولدىرۋ, ستراتەگيالىق مەملەكەتتىك نىسانداردى باسىپ الۋ, ولاردى ءبۇلدىرۋ سەكىلدى ءتۇرلى قىلمىستىق ارەكەتتەر بەلەڭ الدى. ولارعا قۇقىقتىق باعا بەرىلىپ, جاۋاپتىلار ءتيىستى جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋى كەرەكتىگىنە ەشكىم ءشۇبا كەلتىرمەيدى. الايدا بيلىك تاراتىپ جاتقان اقپاراتتاردا بەيبىت نارازىلىققا شىققانداردى تۇتاس بۇلىكشى ەتىپ كورسەتۋگە تىرىسۋ ارەكەتى بايقالادى.

ماسەلەن, 5 قاڭتاردا تولقۋ جاپپاي حالىقتىق سيپات الىپ, الماتىدا بىرنەشە مىڭداعان ادام الاڭعا شىققاندا پرەزيدەنت بەينەۇندەۋ جاسادى. توقاەۆ ول كەزدە ەل الدىنا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە شىقتى. بۇل لاۋازىم بۇعان دەيىن قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا تيەسىلى-تىن. سول كەزدە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ پرەزيدەنتكە وتۋىنە بايلانىستى ماردىمدى تۇسىندىرمە بولمادى. پرەزيدەنت ۇندەنۋىندە ءبىرقاتار وڭىردە توتەنشە جاعداي ەنگىزىپ, تارتىپسىزدىك جاساعانداردىڭ ارەكەتتەرى «؛جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعانىن»؛ ايتىپ, ولار «؛قارجىلاندىرىلىپ, جان-جاقتى ويلاستىرىلعان جوسپار»؛ نەگىزىندە ءىس-قيمىلعا بارىپ وتىرعانىن جەتكىزدى.

6 قاڭتاردا قاسىم-جومارت توقاەۆ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىن وتكىزىپ, ەلدەگى جاپپاي تارتىپسىزدىككە «؛تەررورلىق شابۋىل»؛ دەگەن باعا بەرىپ, بۇزاقىلىقتى «؛ناعىز تەرروريستەر»؛ جاساپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق ول تەرروريستىك توپتار شىن مانىندە, «؛شەتەلدە ۇلكەن دايىندىقتان وتكەن حالىقارالىق تەرروريستەر ەكەنىن»؛ جانە «؛ولاردىڭ قازاقستانعا جاساعان شابۋىلىن باسقىنشىلىق اكتى رەتىندە قاراستىرۋ قاجەت ەكەنىن»؛ ايتتى.

7 قاڭتارداعى ۇندەۋىندە پرەزيدەنت «؛قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن ارمياعا ەسكەرتۋسىز وق اتۋعا بۇيرىق بەردىم»؛, «؛قازاقستان قارۋلانعان ءارى دايىندىقتان وتكەن جەرگىلىكتى جانە شەتەلدىك سودىرلارمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىر»؛ دەپ مالىمدەدى.

سونداي-اق پرەزيدەنت ۇندەۋىندە بەيبىت ميتينگتەرگە شىعىپ جۇرگەن بەلسەندىلەردى سىنادى. ەشكىمنىڭ اتىن اتاماستان «؛قۇقىق قورعاۋشىلار»؛ مەن «؛بەلسەندىلەر»؛ سوزدەرىن تىرناقشاعا الىپ, ولاردى «؛شولاق بەلسەندىلەر»؛ دەدى. ولار وزدەرىن 2020 جىلعى مامىردا قابىلدانعان بەيبىت جينالىستاردى وتكىزۋ تۋرالى زاڭنان جوعارى قويادى دەپ ايىپتادى. ال تاۋەلسىز ساراپشىلار بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى زاڭ بۇرىنعى زاڭنان ايتارلىقتاي ايىرماشىلىعى جوق ەكەنىن, قوعامدىق تالقىلاۋ كەزىندە بىلدىرىلگەن ۇسىنىستار ەسكەرۋسىز قالعانىن, قوعامدىق ءومىر ءۇشىن ماڭىزدى زاڭداردىڭ كارانتين كەزىندە قابىلدانعانىن ايتادى.

سونىمەن قاتار توقاەۆ ۇندەۋىندە «؛قۇقىقتىق ءتارتىپتى بۇزۋعا وزدەرىن «؛ەركىن»؛ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىمىز دەپ سانايتىندار مەن ءبىزدىڭ كوپۇلتتى حالقىمىزدىڭ نەگىزگى مۇددەلەرىنەن الشاق «؛سىرتتاعى قايراتكەرلەر»؛ ىقپال ەتىپ, شىن مانىندە ارانداتۋشىلىق ءرول اتقارادى»؛ دەپ قازاقستانداعى قايعىلى جاعدايعا جوعارىدا ايتىلعاندار سەبەپكەر بولدى دەيدى. «؛الماتىنىڭ وزىنە 20 مىڭ سودىر شابۋىل جاسادى»؛ دەگەن ءسوزدى دە پرەزيدەنت ايتتى. كەيبىر بەيرەسمي دەرەكتەردە الماتى كوشەلەرىنە 20 مىڭنان اسا ادام شىققانى ايتىلعان. سوندا پرەزيدەنت سول ازاماتتاردىڭ بارلىعىن سودىرعا تەڭەپ تۇر ما؟

پرەزيدەنت ايتقانداي, الماتىدا الاڭعا شىققان 20 مىڭ ادامنىڭ ءبارى سودىر بولسا, وندا بۇعان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى, ىشكى ىستەر مينيسترلىگى قالاي جول بەرىپ قويعان؟ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى كارىم ءماسىموۆتىڭ «؛مەملەكەتكە ساتقىندىق جاسادى»؛ دەگەن ايىپپەن تەرگەلىپ جاتقانى بۇل بۇلىكتىڭ ارتىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە جاۋاپتى ورگان مەن ونىڭ باسشىلارى تۇرعانىن بىلدىرە مە؟

كوكەيدە سايراعان سانساۋال مۇنىمەن بىتپەيدى. ماسەلەن, سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى باتىستىق كەي باسىلىمداردىڭ قازاقستانداعى ادام قۇقىعى ماسەلەسىنە الاڭداۋشىلىق بىلدىرۋىنە بايلانىستى بەرگەن جاۋابىندا ماڭعىستاۋ وبلىسى تۇرعىندارىنىڭ تالابى تولىق قاناعاتتاندىرىلعانى ايتىلادى. ءىس جۇزىندە جاڭاوزەن حالقىنىڭ «؛سۇيىتىلعان گاز باعاسى 120 تەڭگەدەن 50 تەڭگەگە دەيىن ارزانداتىلسىن»؛ دەگەن تالابى عانا ورىندالدى. ال قالعان تالاپتار قايدا قالدى؟

بەيبىت ميتينگ, ارتىنشا جاپپاي تارتىپسىزدىك كەزىندە اقپارات تاراتقان كەيبىر اقپارات رەسۋرستارى نەگە بۇعاتتالدى؟ ينتەرنەتسىز قولجەتىمدى بولعان ساناۋلى اقپارات سايتتارى قانداي كريتەريي بويىنشا تاڭدالدى؟ بالاما پىكىر, ءتۇرلى تاراپتىڭ ءۋاجىن ۇسىناتىن رەسۋرستار نەلىكتەن كوپشىلىك ءۇشىن جابىق؟

پرەزيدەنت پەن كەيبىر لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ ەلدەگى بۇلىككە بەلسەندىلەردىڭ قاتىسى تۋرالى ايتقان سوزدەرى ەلدە بەلسەندىلەرگە قاتىستى جاپپاي رەپرەسسيا باستالاتىنىن بىلدىرە مە؟ جۋرناليست لۇقپان احمەدياروۆ, قۇقىققورعاۋشى ابزال قۇسپاننىڭ 10 تاۋلىككە قامالۋى قۋدالاۋدىڭ باستالىپ كەتكەنىن اڭعارتا ما؟

قىلمىسكەرلەردى اقتاۋ ءبىزدىڭ ويىمىزدا دا جوق. تەك «؛قاڭتار قىرعىنىنا»؛ ءادىل باعا بەرىلگەنىن قالايمىز. ەگەر بۇلىك لاڭكەستەردىڭ تەررورلىق شابۋىلىنىڭ سالدارى بولسا, سونى ۇيىمداستىرۋشىلار مەن كىنالىلەردىڭ اتى اتالىپ, ءتۇسى تۇستەلۋى كەرەك. حالىق تىنىشتىعىن بۇزىپ, قانشاما ادامنىڭ ءومىرىن قيعان تراگەدياعا كىنالىلەردى قوعام ءبىلىپ جۇرۋگە قۇقىلى. مۇنداي جاعدايعا قالاي جول بەرىلىپ قويىلعانىنا تەرەڭ ساراپتاما جاسالۋعا ءتيىس. ەلىنىڭ تاعدىرىنا الاڭداپ بەيبىت تۇردە الاڭعا شىققان, ءتارتىپ بۇزباعان اعايىن جاپپاي قۋعىنداۋ قۇربانى بولىپ كەتپەۋى كەرەك. ارانداتۋمەن اينالىسپاي, بيلىكتى توڭكەرۋگە شاقىرماستان كونستيتۋسيادا كەپىل بەرىلگەن پىكىر ايتۋ قۇقىعىن پايدالانىپ, بيلىكتىڭ كەم-كەتىگىن ايتقاندار كوپپەن بىرگە قوساقتالىپ, ءبىراۋىز سوزىنە بولا رەپرەسسياعا ۇشىراماۋعا ءتيىس.

بيلىك ءتارتىپبۇزۋشىلىققا, زاڭسىزدىققا دەيىن حالىقتى الاڭعا بۇگىنگى رەجيمگە دەگەن نارازىلىق الىپ شىققانىن ۇمىتپاعانى ءجون. بۇقارانىڭ و باستاعى تالابى لاڭكەستەر, راديكالدار, بۇزاقىلار دەگەن پروپاگاندانىڭ تاساسىندا قالىپ قويماۋى كەرەك.