قىتايدىڭ وزگەرۋى: سي سزينپين نەگە سوسياليزمگە قايتا ورالادى؟

قىتايدىڭ وزگەرۋى: سي سزينپين نەگە سوسياليزمگە قايتا ورالادى؟

وسى تاقىرىپتا bbc ساراپتاما ماقالا جاريالادى. قامشى ءتىلشىسى ماقالانى اۋدارىپ, نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى.

ونداعان جىلدار بويى قىتايداعى ءومىر "قىتايلىق كاپيتاليزم نۇسقاسى" بويىنشا قالىپتاستى. قىتايدىڭ بۇرىنعى باسشىسى ماو سزەدۋن 1976 جىلى ومىردەن وتكەنگە دەيىن ەلدى مادەني رەۆوليۋسيانىڭ قۇيىنا باتىردى. ەلدىڭ دامۋى بىرنەشە ونداعان جىلدار بويى كەرى شەگىندى. ماونىڭ ولىمىنەن كەيىن قىتاي تەحنيكالىق تۇرعىدان "كوممۋنيستىك" ەل دەپ اتالعانىنا قاراماستان, ۇكىمەت كەيبىر ادامدارعا وتە باي بولۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل جاڭا بيلىكتىڭ جاڭا ساياساتى بولدى.

بۇل ساياسات بەلگىلى ءبىر دارەجەدە جۇمىس ىستەدى. ءىرى ورتا تاپ پايدا بولدى جانە قوعامنىڭ بارلىق قاباتتارىندا ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى جاقساردى.

بايلىق تەڭسىزدىگى

قىتاي ء1970-شى جىلدارداعى توقىراۋدان كەيىنگى جاڭا مودەلدەن سوڭ, تەز دامىپ, الەمنىڭ الدىنا شىقتى. ءتىپتى, اقش-قا قارسى بىردەن-بىر جاھاندىق ەكونوميكالىق باسەكەلەسكە اينالدى.
بىراق جاڭا مودەل تابىس تەڭسىزدىگىنە اكەلدى.
بۇل ۇلكەن تەڭسىزدىك جاڭا ساياسات كەزىندەگى ادامداردىڭ بالالارىنىڭ ۋاقىتىنا كەلگەندە انىق كورىندى.

1980-شى جىلدارى زاۋىت-فابريكالاردى يەمدەنە العان اتا -انالاردىڭ ۇرپاقتارى ءۇشىن ميلليونداعان دوللارلىق سپورتتىق كولىكتەرگە يە بولۋ, مەگاپوليستەردەن قىمبات ۇيلەر ساتىپ الۋ ادەتتەگى جاعداي بولدى.

جاڭا ساياسات كاپيتاليزم جۇيەسى بولسا دا, بەيجىڭ ونى "قىتايلىق ەرەكشەلىكتەرى بار سوسياليزم" دەپ اتادى. بۇل كونسەپسيا ۇكىمەتكە كوپ جاعدايدا مۇلدە سوسياليستىك ەمەس قوعامدى باسقارۋعا ۇلكەن فيلوسوفيالىق مۇمكىندىك بەردى.

الايدا, 2021 جىلى قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باس حاتشىسى سي سزينپين "بۇل (كونسەپسيا) ەندى قابىلدانبايدى" دەپ شەشكەن سياقتى.
سيدىڭ باسشىلىعىنداعى بەيجىڭ بيلىگى كوممۋنيستىك پارتيانى كوممۋنيزمگە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە قايتارا باستاعانعا ۇقسايدى.

قىتايدا "ورتاق وركەندەۋ" دەگەن جاڭا تىركەس پايدا بولدى. بۇل كوشەدەگى ۇگىت -ناسيحات پلاكاتتارىندا ءالى پايدا بولعان جوق, ءبىراق ونىڭ اۋىلى الىس ەمەس. بۇل ءقازىر قىتاي كوشباسشىسىنىڭ جاساپ جاتقان ءىسىنىڭ ىرگەتاسى.

كۇندەلىكتى ومىردەگى بۇزىلۋلار

كوممۋنيستىك جولعا جاقىنداعانىن كورسەتكەن سي سالىق تولەۋدەن جالتارعان بايلاردى جازالاۋدى كۇشەيتتى. جەكە رەپەتيتورلىق كومپانيالارعا تىيىم سالدى. ونى ء"بىلىم بەرۋدى ادىلەتتى ەتۋگە باعىتتالعان" دەپ ءتۇسىندىردى. ەلدىڭ تەحنولوگيالىق الپاۋىتتارىنا قارسى جۇرگىزىلىپ جاتقان رەپرەسسيانى دا "كوممۋنيستىك جوسپاردىڭ" ءبىر بولىگى رەتىندە قاراستىرۋعا بولادى.

سونىمەن سي سزينپين كوممۋنيستىك جوبا يدەياسىنا شىنىمەن سەنە مە؟ 100% سەنىمدى بولۋ قيىن, ءبىراق كەيبىر باقىلاۋشىلار "سولاي كورىنەدى" دەيدى.

سالىستىرىپ قاراساق, قىتايدىڭ بۇرىنعى باسشىلارىندا بۇلاي بولعان ەمەس.

بۇل جولعى كوممۋنيستىك رەفورما بايلىقتى قايتا ءبولۋ اسپەكتىلەرىن عانا قامتىمايدى. سي پارتيا ارقىلى ادامداردىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىنىڭ كوپتەگەن اسپەكتىلەرىن رەتتەۋدى قالايتىن سياقتى. سي مۇنى "قاجەت نارسەگە قول جەتكىزۋدىڭ بىردەن-بىر شىنايى ءادىسى" دەپ سانايدى.
مىسالى, بالالار جالقاۋ بولىپ بارا جاتىر ما, جاستىق شاقتارىن ۆيدەو ويىندارىمەن وتكىزە مە؟ پارتيا قۇتقارۋعا كىرىسەدى: ءۇش ساعاتتىق ويىن شەگىن قويادى.

جاسوسپىرىمدەر اقىلسىز بولىپ, پۇتقا تابىنا ما, تەلەديدارمەن ۋلانعان با؟ قۇتقارۋ ءۇشىن پارتيا كەلەدى: سىمباتتى جىگىتتەر تەلەۆيزيالىق باعدارلامالارعا قاتىسۋعا تىيىم سالىنادى.
دەموگرافيالىق پروبلەما ءۇشىن دە پارتيانىڭ شەشىمى بار: بارلىعىنا ءۇش بالا ساياساتى.

فۋتبول, كينو, مۋزىكا, فيلوسوفيا, سابيلەر, ءتىل, عىلىم ...بارىنە پارتيانىڭ جاۋاپتارى بار.

سيدىڭ سەنىمى اكەسىنىڭ سەنىمدەرىنە قاراما-قارسى

سي ءسزينپيننىڭ قانداي باسشى بولعانىن تۇسىنۋگە تىرىسۋ ءۇشىن ونىڭ تاريحىنا شولۋ جاساۋ كەرەك.

ونىڭ اكەسى سي چجۋنسيۋن - كوممۋنيستىك پارتيانىڭ سوعىس باتىرى, بايسالدى ادام رەتىندە بەلگىلى, كەيىنىرەك ماو داۋىرىندە تۇرمەگە جابىلعان.

سول كەزدە ءسيدىڭ اناسى اكەسىن ايىپتاۋعا ءماجبۇر بولدى. 1978 جىلى رەسمي اقتالعاننان كەيىن ءسيدىڭ اكەسى گۋاندۋن پروۆينسياسىندا ەكونوميكانى ليبەراليزاسيالاۋعا ۇمتىلدى جانە قىتايدىڭ پروگرەسسيۆتى كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى حۋ ياوبانگتى قورعادى.
سيدىڭ اكەسى رەفورماعا بەيىم بولعان. كوممۋنيستىك پارتياعا ادال ادامداردى قۋدالاعان. ال, ءسيدىڭ ساياساتى اكەسىنە كەرىسىنشە. كوممۋنيستىك جولعا جاقىن ساياساتتار جۇرگىزۋدە.

بۇل تۋرالى ءتۇرلى ىقتيمال تۇسىندىرۋلەر بار. مۇمكىن ول بەلگىلى ءبىر ساياسي ماسەلەلەر بويىنشا اكەسىنىڭ ۇستانىمىمەن كەلىسپەيدى.

نەمەسە قىتايدىڭ كوشباسشىسى اكەسىنە ۇقسامايتىن كوزقاراسى بولعانىنا قاراماستان, ونىڭ جولى ماو ءداۋىرىنىڭ ساياساتىنا ۇقسامايدى.

اكەسى تۇرمەگە جابىلعاندا, سي سزينپين 15 جاسىندا جەرتولەدەگى ۇيدە تۇرىپ, ۇزاق جىلدار بويى ەگىستىككە جۇمىس ىستەۋگە جىبەرىلدى.
بۇل الاساپىران كەزەڭدەر ونى قاتال ەتكەن بولۋى مۇمكىن.

كەيبىر قىتايلىق باقىلاۋشىلاردىڭ پىكىرىنشە, سي "مىقتى ليدەر عانا قىتايدىڭ 60-70 ء-شى جىلدارداعى حاوسقا قايتا ورالمايتىنىنا كەپىلدىك بەرە الادى" دەپ سەنەدى.

سي ءومىر بويى بيلىكتە بولۋى ىقتيمال

بۇل بولجامعا كەلۋدىڭ ءبىر سەبەبى- ءبىز ونىڭ كەلەسى سايلاۋلارعا بايلانىستى نە ىستەپ جاتقانى تۋرالى ەشتەڭە بىلمەيمىز. قىتاي باسشىلارى پارتيانىڭ باقىلاۋىنداعى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا دا سۇحبات بەرمەيدى.

تىپتى, قىتايداعى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىككە قانداي جاڭا ەرەجەلەر, شەكتەۋلەر نەمەسە نۇسقاۋلىقتار ەنگىزىلۋى مۇمكىن ەكەنىن نەمەسە ولاردىڭ قايسىسى بولاتىنىن بولجاۋ قيىن. كەيدە كەنەتتەن بيلىكتەن جاڭا وزگەرىستەر بولادى.

ەگەر ءبىر ايدان كەيىن نەگىزگى ەرەجەلەر قانداي بولاتىنىن بىلمەسە, كەز كەلگەن ادام ينۆەستيسيالىق شەشىمدەردى قالاي سەنىمدى تۇردە قابىلداي الادى؟ بۇل بەلگىسىزدىككە شەتەلدىك ينۆەستورلار قاتتى الاڭداۋلى.

كەيبىرەۋلەر بۇل پروسەستى ەلدىڭ جۇيەسىنىڭ "وسىپ-جەتىلۋىنىڭ" ءبىر كەزەڭى دەپ سانايدى. ولار "وسى پروسەسستە رەتتەلمەگەن نارسەلەر رەتتەلىپ جاتىر" دەيدى.

ەگەر سولاي بولسا, وندا تاكتيكالىق اۋىسۋدىڭ بۇل كەزەڭى ۋاقىتشا بولۋى مۇمكىن. وندا جاڭا ەرەجەلەر انىقتالعان كەزدە ءبارى قالپىنا تۇسەدى.

بۇل قىتايدىڭ الەمدەگى ءرولىنىڭ وزگەرۋىن قاراستىراتىن ءۇش بولىمنەن تۇراتىن ماقالانىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى.

ەكىنشى جانە ءۇشىنشى بولىمدەر بەيجىڭنىڭ بيزنەس جۇرگىزۋ ەرەجەلەرىن قالاي قايتا جازاتىنىن جانە ونىڭ جاھاندىق سالدارىن زەرتتەيدى.