نەسىبەلى قۋاتوۆا: بالانىڭ ءبارى دارىندى

قازىرگى تاڭدا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ قوسىمشا ءبىلىم الىپ, ءوزىن جەتىلدىرىپ دامىتۋ باعىتىندا جۇمىستاناتىن ۇيىرمەلەردىڭ ءتۇر-تۇرى بار. ال عىلىمي جوبا, ارنايى زەرتتەۋمەن اينالىسۋىنا كومەكتەسىپ ۇيرەتەتىن ورتالىقتار بىرەن-ساران. سولاردىڭ ءبىرى ماڭعىستاۋ وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنا قاراستى «؛دارىن»؛ قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى. جالپى وسى ورتالىقتىڭ اتقارعان جۇمىسى, بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگى مەن العا قويعان جوسپارىن ءبىلۋ ماقساتىندا اقتاۋداعى «؛دارىن»؛ قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى نەسىبەلى قۋاتوۆامەن سۇحباتتاستىق.

-نەسىبەلى قىدىرعاليقىزى, ماڭعىستاۋداعى «؛دارىن»؛ قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىنىڭ اتقارعان جۇمىسىنا توقتالساڭىز. جاڭا وقۋ جىلىنا قانداي جوسپار قۇردىڭىزدار؟  ؛

«؛دارىن ورتالىعى»؛ 2007 جىلدان بەرى جۇمىس جاساپ كەلە جاتىر. ماقساتى بالالاردى قولداۋ. بالالاردىڭ عىلىمي جوبالارمەن اينالىسۋىنا كومەك كورسەتۋ ماقساتىندا اشىلعان ورتالىق. رەسپۋبليكالىق «؛دارىن»؛ ورتالىعىنىڭ جوسپارىنا ساي ءوزىمىزدىڭ جوسپارىمىزدى وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنا بەكىتەمىز. ولاردىڭ ىشىندە بىرنەشە وليمپيادالار, عىلىمي كونكۋرستار, شىعارماشىلىق سايىستار بولادى. ايتىلعان جوبالاردىڭ بارلىعى ءداستۇرلى تۇردە ۇيىمداستىرىلىپ كەلە جاتىر. قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ارنايى بەكىتىلىگەن 514-تىزبەسى بار. سول تىزبە بويىنشا جاڭا وقۋ جىلىنا ارنالعان عىلىمي كونكۋرستار, وليمپيادالار, شىعارماشىلىق سايىستار بەكىتىلگەن. ءبىز سوعان سايكەس رەسپۋبليكالىق, حالىقارالىق وليمپيادالاردىڭ وبلىستىق كەزەڭىن ۇيىمداستىرامىز. اۋدانداردا  ؛ۇيىمداستىرىلۋىن قامتاماسىز ەتەمىز. جىل بويى تولاسسىز جۇمىس جاسايمىز. بىلتىردان باستاپ تاعى ءبىر زەرتحانا اشىلدى. ول ەلباسى قورىنىڭ قولداۋىمەن «؛ەلباسى اكادەمياسىنىڭ»؛ اۋىل وقۋشىلارىن قولداۋعا باعىتتالعان «؛ەل ءۇمىتى»؛ جوباسى. ماقساتى بالالارعا ارنالعان وليمپيادا, كونكۋرستاردى ۇيىمداستىرۋ.

-«؛ەل ءۇمىتى»؛ جوباسى جايلى تارقاتىپ ايتىپ بەرسەڭىز. اۋىلداعى مەكتەپ وقۋشىلارىنا قانداي كومەگى بار؟

«؛ەل ءۇمىتى»؛ جوباسىنىڭ اۋىل بالاسى ءۇشىن مۇمكىندىگى وتە كوپ. سونىڭ ءبىرى, «؛مىڭ بالا»؛ وليمپياداسى دەسەم بولادى. بيىل ەكىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىر. وعان قالانىڭ بالاسى قاتىسا المايدى. ول تەك اۋىل بالالارىن قامتيدى. بۇل جوباعا وقۋشىلار ۇيىندە وتىرىپ ونلاين تىركەلىپ قاتىسا الادى. نەگىزىنەن 5-6 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا ۇيىمداستىرىلادى. سۇراقتارى وتە كۇردەلى. لوگيكالىق سۇراقتارى بار. سول ىرىكتەۋدەن سۇرىنبەي وتكەن 6-سىنىپتىڭ وقۋشىلارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى بويىنشا وزىق مىڭ بالانىڭ تىزىمىنە كىرىپ, ەمتيحانسىز مامانداندىرىلعان مەكتەپتەرگە ياعني, ءتۇرلى پاندەردى تەرەڭدەتىپ وقىتاتىن «؛دارىن»؛ مەن «؛بيل»؛ سىندى مەكتەپتەرگە تۇسە الادى. بىلتىر بىزدەن ؛ 222 بالا قاتىستى. ولاردىڭ ىشىندە 38 بالا جەڭىمپاز بولدى. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بالالارى جالپى وسى وليمپياداعا تىركەلۋ جاعىنان دا, جەڭىمپاز بولۋ جاعىنان دا بۇكىل ءوڭىردىڭ ىشىنەن جەتىنشى, سەگىزىنشى ورىندى تۇرمىز. جەڭىمپاز بالالاردىڭ بارلىعى مامانداندىرىلعان مەكتەپتەرگە ءتۇستى. «؛ەل ءۇمىتى»؛ جوباسىنىڭ ىشىندە تاعى ءبىر ەرەكشە جوبا بار. بۇل «؛ەلباسى مەدالى»؛ جوباسى. بىلتىر ءبىزدىڭ وڭىردەن بۇل مەدالدى جەڭگەن العاشى ون بالانى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى قابىلداپ, مەدال مەن ارنايى سىيلىق نوۋتبۋك تابىستادى. بۇل جوباعا دا بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعى جوعارى. ماسەلەن, بىلتىر 600-دەن اسا وقۋشى قاتىسسا, بيىل 540 وقۋشى تىركەلگەن. جوبانىڭ ارتىقشىلىعى ؛ مەكتەپ وقۋشىسىنان باستاپ, 29 جاسقا دەيىنگى جاس ماماندار قاتىسا الادى. بيىل «؛قابىلەت»؛ دەگەن جاڭا جوبا اشىلماقشى. بۇل دا بالالارعا ارنالعان ۇلكەن مۇمكىندىك دەر ەدىم. 7-11 جاس ارالىعىنداعى دارىندى بالالاردى انىقتاۋعا ارنالعان باعدارلاما. بالانىڭ قابىلەتىن انىقتاپ, وعان باعىت-باعدار بەرەدى. سونداي-اق, «؛ايقانات»؛ دەگەن وليمپيادا دا بار. بۇل دا اۋىل بالالارىنا ارنالعان ۇلكەن مۇمكىندىك. ەل مەسەناتتارىنىڭ قولداۋىمەن جۇزەگە اسادى. وسى جوبا اياسىندا 12 بالا بۋرابايداعى زاماناۋي مەكتەپتە وقىپ جاتىر. جالپى, اۋىل بالالارىنا مۇمكىندىك وتە كوپ. ونى ءتيىمدى پايدالانىپ جاتقان بالالاردا جەتەرلىك. ماسەلەن, بيىل 9-11 سىنىپ وقۋشىلارى اراسىندا ۇيىمداستىرىلعان رەسپۋبليكالىق وليمپيادادا ماڭعىستاۋدىڭ 21 بالاسى جەڭىمپاز بولدى. سولاردىڭ 70 پايىزى اۋىل وقۋشىلارى. بۇل ۇلكەن جەتىستىك. جوعارعى وقۋ ورنىنا گرانت ءبولۋ كەزىندە كوبىنە وسى وليمپيادا جەڭىمپازدارىنا باسىمدىق بەرەدى. بىلتىر وسى وليمپياداعا اقشۇقىر اۋىلىنداعى مەكتەپ-ليسەيدىڭ وقۋشىلارى كوپ قاتىسىپ بالالارى جەڭىمپاز بولىپ مەكتەپتەرى رەسپۋبليكادا «؛ۇزدىك اۋىل مەكتەبى»؛ نوميناسياسىن جەڭىپ العان بولاتىن. بۇل نوميناسيا بيىل دا وسى ماڭعىستاۋدىڭ مەكتەبىنە بۇيىردى. مۇنايلى اۋدانىنداعى №3 مەكتەپ رەسپۋبليكا بويىنشا «؛ۇزدىك اۋىل مەكتەبى»؛ نوميناسياسىنا يە بولدى. وسىلايشا قازاقستان بويىنشا «؛ۇزدىك 10 مەكتەپتىڭ»؛ تىزىمىنە ەندى. بۇل دا بولسا وسى وليمپياداعا قاتىسقان وقۋشىلاردىڭ ارقاسىندا دەپ بىلەمىن. وسى ءپانارالىق وليمپياداعا بيىل وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. مىسالى, بۇرىن رەسپۋبليكالىق جالپى ءبىلىم بەرەتىن وليمپيادا تەك 9-11 سىنىپ وقۋشىلارى اراسىندا ۇيىمداستىرىلاتىن ەدى. ەندى بيىلدان باستاپ 2-4 سىنىپقا بولەك, 5-6 سىنىپقا بولەك, 7-8 سىنىپقا بولەك وتكىزىلەدى. بۇل دەگەنىمىز بارلىق بالا قامتىلادى دەگەن ءسوز. وليمپيادا سانى كوبەيسە قۋانامىز. سەبەبى, وعان قاتىسقىسى كەلىپ دايىندالاتىن بالالاردا كوبەيەدى.

فوتو سۇحباتتاسۋشىنىڭ جەكە مۇراعاتىنان

-دارىندى بالانى قالاي انىقتايسىزدار؟ جالپى قازىرگى تاڭدا دارىندى بالا كوپ پە؟

بالانىڭ ءبارى دارىندى. دارىنسىز بالا جوق. تەك سونى دەر كەزىندە انىقتاي ءبىلۋ قاجەت. بۇل تۇستا اتا-انانىڭ ءرولى زور. اتا-انا بالاسىنىڭ نەگە قىزىعاتىنىن ءبىلۋ كەرەك. سول باعىتتا جۇمىستانسا, ىزدەنسە جاقسى بولادى. «؛قابىلەت»؛ دەگەن جاڭا جوبادا وسى دارىندى بالانى تەز انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ناقتى ايتقاندا بالانىڭ نەگە يكەمى بار سول باعىتىن تەز تابۋعا بولادى. ءمۇعالىم دە بالانىڭ دارىنىن انىقتاۋدا ايانىپ قالمايدى. نەگىزى سول اتا-انا كوپ قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. سوندا عانا جاقسى ناتيجە بولادى. قازىرگى تاڭدا اۋىل بالالارىنا جاسالىپ جاتقان مۇمكىندىك كوپ. جوبا, وليمپيادالاردىڭ ءتۇر-تۇرى بار. بالالار ۋاقىتىن بوسقا وتكىزبەي, بارىنە قاتىسۋ كەرەك.

-وقۋشىلاردىڭ عىلىمي جوبا جازۋعا قىزىعۋشىلىعى قانداي؟

سوڭعى كەزدە مەكتەپ وقۋشىلارى عىلىمي جوبا جازۋعا مىقتاپ دەن قويىپ كەلەدى. بۇل ءبىزدى قۋانتادى. وسى قىركۇيەك ايىنىڭ 15&ndash؛نە دەيىن عىلىمي جوبالار كونكۋرسىنا تىركەلۋ كەرەك. قازىرگى تاڭدا وبلىستان 700-دەن استام وقۋشى تىركەلدى. بۇلاردىڭ ىشىنەن تاعى دا ىرىكتەلەدى. سەبەبى, كەيدە عىلىمي جوبالاردىڭ تاقىرىبى ۇقساس بولىپ كەتەدى. سودان سوڭ, ونىڭ وزەكتىلىگىنە دە ءمان بەرەمىز. وسى باعىتتا بالالارعا باعدار بەرەمىز. بالالارعا باعىت-باعدارمەن قاتار, ءدارىس بەرۋگە عىلىمي جوبالارمەن اينالىسىپ جۇرگەن مۇعالىمدەردى شاقىرامىز. ول مۇعالىمدەردىڭ وزىنە ارنايى سەمينارلار ۇيىمداستىرامىز. جاقىندا وسى فيزيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرىنە عىلىمي جوبانى قالاي جاساۋ كەرەك, ونىڭ راسىمدەلۋىن ۇيرەتەتىن ارنايى سەمينار وتكىزدىك. جوسپار بويىنشا وسىلاي جۇمىستار جۇرگىزەمىز.

 ؛

سۇحباتتاسقان: ايمان نۇرماعانبەت

 ؛