قازاقتا نەگە "؛بيلىك جوباسى"؛ مەن "؛ساتقىندار"؛ كوپ؟

شەتەلدەگى وپپوزيسيونەر مۇحتار ءابليازوۆ پەن ونىڭ قازاقستانداعى جاقتاستارى جەر ميتينگتەرى كەزىندە سوتتالىپ, بوساپ شىققان ماكس بوقاەۆ پەن تالعات اياندى بەلسەندى جانبولات مامايمەن يدەيالاس بولعانى ءۇشىن "بيلىكپەن كەلىسىمگە كەلدى", "حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتامادى" دەپ كورسەتۋگە تىرىسىپ جاتىر. بۇل ءبىر عانا كەيس. ال جالپى قازاقستاندا قوعام بەلسەندىلەرى ءبىرىن-بىرى "بيلىك جوباسى", "ساتقىن" دەپ ءجيى ايىپتايدى. ماماندار مۇنىڭ استارىندا بيلىك تاراپىنان ادەيى ۇيىمداستىرىلعان ارەكەت, قوعامنىڭ بەلسەندىلەرگە دەگەن سەنىمسىزدىگى, جەكەلەگەن ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن كوزقاراسى سەكىلدى سەبەپتەر جاتقانىن ايتادى.

تاريحشى, اكادەميك مامبەت قويگەلدى حالىق مۇددەسى جولىنداعى ازاماتتاردى قارالاۋ تاريحتا بۇرىننان بار ساياسي تەحنولوگيا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

&ndash؛ پاتشا زامانىندا قازاق مۇددەسىن قورعاعان ادامدى سەپاراتيستەر دەيتىن. رەسەيدەن ءبولىنىپ كەتۋدى اڭساۋشىلار دەپ ايىپتايتىن. ال كەڭەس زامانىندا سەپاراتيستەر ءسوزىن "ۇلتشىلدار" دەگەنمەن اۋىستىردى. مىسالى, الاشوردالىقتاردى ۇلتشىلدار رەتىندە ايىپتاپ, جازالادى. بۇل تۋرالى احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ "بۇل قانداي ارەكەت, قانداي زامانعا تاپ بولدىق. قازاقتىڭ ءسوزىن ايتقانداردى ءىشى وتكەن سيىر سياقتى قۋدالايتىن بولدى. ءبىراق ايىپتادى ەكەن دەپ ءبىز قازاقتىڭ مۇددەسىن ايتپاي قالمايمىز" دەگەن ەدى. توتاليتارلىق جۇيەدە ۇلتتى ءبولىپ-جارۋ ارەكەتتەرى بولاتىن. سول ءقازىر دە بايقالادى. مەنىڭشە, ۇلتتىق مۇددە جولىنداعى, ساياسي كۇرەسكە شىققان ازاماتتار ءوزىنىڭ اق ەكەنىنە سەنىمدى بولسا, قارالاۋ مەن كۇيەدەن قورىقپاۋى كەرەك. ءتىپتى اقتالۋدىڭ دا قاجەتى جوق. قوعام ايىپتاۋشىنىڭ وزىنە كۇمانمەن قاراۋى كەرەك, &ndash؛ دەيدى عالىم.

تاريحشى حانگەلدى ءابجانوۆ "وسىنداي ايىپتاۋلار بولشەۆيكتىك بيلىكتىڭ تاڭعان كەلەڭسىزدىگى, مۇنداي كەلەڭسىزدىكتى ءقازىر بايلىق پەن بيلىككە ۇمتىلعان ادامدار كوپ جاساپ وتىر" دەپ سانايدى.

&ndash؛ مۇنداي ادامدار بايلىق پەن بيلىككە قول جەتكىزسە, "قارعادان قارعا تۋار قارقىلداعان" دەگەندەي كەلەڭسىز دۇنيەلەر ۇلعايىپ كەتەدى. ولار بۇقارانىڭ وزدەرىنەن تەرىس اينالىپ كەتۋىنە مۇددەلى ەمەس. مۇنداي جاعىمسىز جايتتارعا ازاماتتاردىڭ ەلەڭدەۋى قازاقستان سەكىلدى قوعامدىق ساناسى قالىپتاسۋشى ەلدەردە ءجيى ۇشىراسادى. بولشەۆيكتىك زاماندا بىرىزدىلىكپەن, جولمەن, فورمامەن ءجۇرىپ ۇيرەنگەن قوعام بۇگىندە جولدان, تارتىپتەن اۋىتقىسا, ۇركىپ قالاتىن بولعان. ال قوعام ساياسي مادەنيەتىنە سۇيەنىپ, تابيعي بولمىسىمەن جۇرسە, مۇنداي كولدەنەڭ كەزدەسكەن ايىپتاۋدىڭ ادىمىن اشتىرماس ەدى. ال ءبىز ءارالۋاندىققا ۇيرەنبەگەنبىز, جاڭاشىلدىققا ۇركە قارايتىن سياقتىمىز. ساياسي مادەنيەتىمىز, مەنتاليتەتىمىز سوندايلاردىڭ اق-قاراسىن اجىراتا الاتىن دارەجەگە جەتكەندە وسى ىسپەتتى ايىپتاۋلار وزىنەن-وزى جولدا قالادى. بۇل قوعامدىق عىلىمدا وتپەلى كەزەڭنىڭ قيىنشىلىعى دەپ قارالادى, &ndash؛ دەدى تاريحشى.

پسيحولوگ جاراس سەيىتنۇر ادامعا جالا جابىلسا, ول ادام ءبىر نارسەگە تۇرارلىق دارەجەگە جەتكەنىن بىلدىرەتىنىن جەتكىزدى.

&ndash؛ تۇككە تۇرعىسىز, كوزگە تۇسپەيتىن كۇيكى ادامدارعا عانا جالا دا جابىلمايدى. جالا جابۋ دەڭگەيى جالا جابىلعان ادامنىڭ ماسشتابىنا تىكەلەي بايلانىستى. جالا &ndash؛ دۇشپان ادامنىڭ ءسىزدىڭ بويىڭىزدا جارقىن تۇلعالىق قاسيەتتەردىڭ بار ەكەنىن باعالاعانى.

جالپى وسى ماسەلەدە ادامداردىڭ مىنەز-قۇلقىن رەتتەيتىن الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق تەتىك تە جانە ۇلتتىڭ ساياسي تاجىريبەسى دە كورىنىس تاۋىپ جاتىر. قازاقتا "اۋزى كۇيگەن ۇرلەپ ىشەدى" دەگەن ماقال بار. قوعام جانە ساياسي قايراتكەرلەرگە كوپ الدانعان حالىقتىڭ سەكەمشىل بولۋى پسيحولوگيالىق زاڭدىلىق. قازاقتار بۇگىن كۇدىكشىل بولىپ العان, كەيدە ءتىپتى پارانوييالىق دەڭگەيگە دە ءوتىپ كەتەدى. ويتكەنى, قوعامنىڭ, ۇلتتىڭ ساياسي ساحنادا جۇرگەن تۇلعالاردان كۇتكەن ۇمىتتەرى اقتالماي جاتادى. ونىڭ ۇستىنە قازاقتىڭ اسىل قاسيەتتەرى ۇلكەن وزگەرىستەرگە ۇشىرادى. بۇرىنعى زامانداردا حالىق سەنىم ارتىپ ەكى تىزگىن, ءبىر شىلبىردى بەرگەن كوشباسشىلار مورالدىق قۇندىلىقتاردى بەرىك ۇستاۋعا تىرىسقان. كوپشىلىكتىڭ قامىن ويلاعان يگى جاقسىلار كوپ ازباعان-تۇعىن. اقساقالدىڭ ءوزى اقساقالعا ۇقساۋشى ەدى. ءىسى مەن ءسوزىنىڭ اراسىنا زور الشاقتىق بۇگىنگىدەي بولمايتىن. باس كوتەرەر تۇلعالاردى سىيلاۋ ءداستۇرى شايىلدى.

ەكىنشىدەن, بيلىك پەن حالىقتىڭ تۇلعالاردى باعالاۋى ساي كەلە بەرمەيدى. رەسمي سىي-ماراپات الىپ جاتقان قوعام قايراتكەرلەرى مەن جاي حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ايتاتىن بەيرەسمي قايراتكەردىڭ سوزدەرى دە ءارتۇرلى. باسشىعا سىن ايتقان ادال جاننىڭ وردەن, مەدالعا يە بولۋى سيرەك جاعداي. ويتكەنى, سىيلىقتى ۇيلەستىرۋشى حالىق ەمەس.

ۇشىنشىدەن, بۇل ارنايى ۇيىمداستىرىلعان شارا بولۋى ابدەن مۇمكىن. حالىق تاراپىنان شىققان تۇلعانىڭ بەدەلىن ءتۇسىرۋ, وعان دەگەن سەنىمدى جويۋ ساياسي باسەكەلەستىكتىڭ ءبىر ءتۇرى, &ndash؛ دەيدى پسيحولوگ.

ساياساتتانۋشى دوس كوشىم "بيلىك جوباسى", "ساتقىن" دەگەن اڭگىمە تىم لاس, تومەنگى دەڭگەيدەگى ءسوز دەگەن پىكىردە.

&ndash؛ بۇلاي دەپ ايىپ تاعاتىندار ءسوزىنىڭ سالماعى بولسا, ناقتى مىسال كەلتىرسىن. الەۋمەتتىك جەلى كەڭ قولدانىلا باستاعالى وسىندايلار كوبەيدى. ءبىراق ايتاتىندارى قۇرعاق ءسوز. ناقتى فاكت جوق. مەنىڭشە, "جوبا", "ساتقىن" دەپ جاتقانداردىڭ استارىندا قاراپايىم پەندەشىلىك جاتىر. قىزعانىش, امبيسيا. وزدەرى كۇشتى بولا الماعاندار باسقالاردى جامانداۋ ارقىلى اتىن شىعارادى-اۋ دەيمىن. نەگىزى ناقتى جۇمىس ىستەمەگەن ادامداردىڭ ءسوزى كوپ بولادى. ادامدار ءوزىنىڭ كورگەنىنە عانا سەنۋى كەرەك دەپ سانايمىن, &ndash؛ دەيدى ول.