"؛ۇيىڭدى تارتىپ الامىز"؛. كرەديتكە قاتىستى زاڭسىزدىقتار

جاقىندارىنىڭ جايىن ويلاپ, كرەديت الىپ بەرىپ, كەيىن وپىق جەپ قالاتىندار از ەمەس. سونداي-اق قاراجاتتان قىسىلعاندا, وڭاي دەپ ونلاين كرەديتتى دە الاتىنداردىڭ قاراسى ازايماي تۇر. بورىشكەرلەر بانككە قارىزدى وتەي الماعاندا, كوللەكتورلار قوقان-لوققى كورسەتەتىنىن دە ەستىپ ءجۇرمىز. الايدا وسى ارەكەتتەردىڭ قايسىسى زاڭدى؟ قاراپايىم حالىق زاڭ تۇرعىسىنان نەنى بىلگەنى ءجون؟ قامشى ءتىلشىسى وسى تاقىرىپتار توڭىرەگىندە زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, phd دوكتورى الماس جۇماعاليمەن سۇحباتتاستى.

كوللەكتورلاردىڭ ء"ۇيىڭدى تارتىپ الامىز" دەۋى زاڭدى ما؟

كوللەكتوردىڭ ولاي ايتۋى تۇبىرىمەن زاڭسىز. ءۇيىن تارتىپ الۋ, تۇرمەگە جاپتىرۋ دەگەن ارەكەتتەر تەك سوتتىڭ شەشىمىمەن جاسالادى. بورىشكەر قارىز بولىپ قالۋىنا بايلانىستى بانك ءۇيدى ارەستكە قويادى. ودان كەيىن ءۇيدى ساتۋ ارقىلى قارىزىن الادى. ءبىراق ونىڭ ءوزى دە تەك قانا سوت شەشىمى نەمەسە سوت ورىنداۋشىلارى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. كەز كەلگەن بىرەۋ كوللەكتورمىن دەپ, مۇلكىڭىزدى تارتىپ الۋعا ەش حاقىسى جوق.

ازاماتتىق كەلىسىم شارتتاردى ورىنداماعانى ءۇشىن تۇرمەگە جاپتىرۋ دەگەن جوق. ؛قىلمىستىق پروسەستىك كودەكستىڭ 179-بابى بويىنشا ازاماتتىق شارتتى ورىنداماعانى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپقا تارتسىن دەگەن پوليسياعا ارىز تۇسسە, ولار ارىزدى تىركەمەۋگە مىندەتتى. سوندىقتان ازاماتتىق شارتتى ورىنداماعانى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋ دەگەن اتىمەن جوق. كەي كوللەكتورلار حالىقتىڭ زاڭ بىلمەيتىنىن جانە زاڭدى وكىلدەرگە حابارلاسپايتىنىن ءبىلىپ, وسىنداي قوقان-لوقى ارەكەتتەرگە بارادى.

مۇنداي كەزدە نە ىستەۋ كەرەك؟ تەلەفوندا كىرىس-شىعىس قوڭىراۋلاردى جازاتىن باعدارلامالار بار. ەڭ ءبىرىنشى, ءاتى-جونىن سۇراڭىز. قانداي كوللەكتورلىق كومپانيا, قاي بانكتىڭ اتىنان ەكەنىن انىقتاڭىز. "مەنىڭ تەلەفونىمدا ءسىزدىڭ ءسوزىڭىز جازىلىپ جاتىر" دەپ ەسكەرتۋدى ۇمىتپاڭىز. وسى ەسكەرتۋدەن كەيىنگى سوزدەر عانا سوتتا تولىق دالەل بولىپ سانالادى. جاسىرىن الىنعان اۋديوجازبالار سوتتا دالەل رەتىندە قابىلدانبايدى. جاسىرىن اۋديونى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى, پروكۋراتۋرا عانا جازا الادى. باسقا جاعدايدا اشىق تۇردە جازىلعان جازبالار زاڭدى دالەلدەمە رەتىندە قابىلدانادى. ؛"جازساڭ جازا بەر" دەيتىن بولسا, وسى مالىمەتتەردى پروكۋراتۋراعا بەرۋگە ءماجبۇرمىن دەپ ايتقانىڭىز ءجون. بۇدان كەيىن ۇزاق ۋاقىتقا دەيىن ءسىزدى مازالامايتىنىنا سەنىمدىمىن. ەگەر ۇنەمى مازالاي بەرەتىن بولسا, پروكۋراتۋراعا نەمەسە كوللەكتورلىق كومپانيانىڭ وزىنە ارىزدانساڭىز بولادى.

جاقىنىڭىزعا كرەديت الىپ بەرسەڭىز...

تۋىسىنا, دوسىنا كرەديت الىپ بەرىپ, سوڭىنان تولەتە الماي جۇرگەندەر بار. كامەلەتتىك جاسقا تولعان ادام بارلىق ارەكەتتەرىنە ءوزى جاۋاپ بەرەدى. مۇنداي جاعدايدا جاقىنىڭىزدى قىلمىستىق نەمەسە ازاماتتىق جولمەن جازالاي المايسىز. ونىڭ ءاۋ باستان قايتارۋ نيەتى بولماعان جاعدايدا قىلمىس بولىپ ەسەپتەلۋى مۇمكىن. الايدا ونى دالەلدەۋ وتە قيىن. ەگەر سىزدەن باسقا بىرنەشە ادامدى وسىلاي الداعان بولسا, دالەلدەي الۋىڭىز مۇمكىن. جەكە بىر-ەكى جاعدايعا بولا قىلمىستىق جولمەن دالەلدەنبەيدى. ازاماتتىق جولمەن دە جازالاي المايسىز. سەبەبى نەسيە ءسىزدى قيناپ, نە قۇجاتقا جالعان قول قويىپ الىنبادى. ءوز ەركىڭىزبەن نەسيە الىپ بەرگەندىكتەن, زاڭدى تۇردە جازالاۋ قيىنعا سوعادى.

نەسيە الىپ بەرەردە كوڭىلدە كۇمان بولسا, جولاماعان دۇرىس. "ەسەپتى دوس ايىرىلماس" دەگەندەي, ادامدى مىندەتتى تۇردە ابدەن تەكسەرىپ, وعان تولىق سەنگەن جاعدايدا عانا نەسيە الىپ بەرۋ كەرەك. ەگەر جاقىنىڭىز قارىزىن تولەي الماسا, وزىڭىزگە تولەۋگە تۋرا كەلەتىنىن ەسكەرىڭىز.

نەسيە راسىمدەگەندە ساقتاندىرۋعا كەلىسۋ كەرەك پە؟

نەسيە شارتىن الدىن الا دۇرىستاپ وقىپ الۋ كەرەك. ساقتاندىرۋ مىندەتتى مە, مىندەتتى ەمەس پە, ءبىلىپ الىڭىزدار. مىندەتتى ساقتاندىرۋ زاڭمەن بەلگىلەنگەن. جالپى ەرەجە بويىنشا نەگىزى ساقتاندىرۋ ادامنىڭ ءوز ەركىمەن جاسالۋى كەرەك. كەيبىر بانكتەردىڭ شارتىندا ساقتاندىرۋسىز نەسيە بەرىلمەيتىنى كورسەتىلگەن. ال كەيبىرىندە ساقتاندىرۋ مىندەتتەلمەيدى. ءبىراق مەنەدجەرلەر ساقتاندىرۋ بولماسا, نەسيە بەرمەيمىز دەۋى دە مۇمكىن. سول ءۇشىن بانكتىڭ شارتىن وقىپ, ساقتاندىرۋ بار-جوعىنا كوز جەتكىزە الاسىز.

ونلاين كرەديت الۋدىڭ قانداي ءقاۋپى بار؟

ونلاين كرەديت بەرەتىن قىلمىستىق توپتار تەك قازاقستاندا ەمەس, ۋكراينا, رەسەيدە دە وتىرۋى مۇمكىن. بۇلاردى فيشينگ دەيدى, ياعني "بالىق اۋلاۋشىلار". ءبىرىنشى قارماقتى تاستاپ كورەدى. ەگەر ءسىز قارماقتى قاپساڭىز, ءسىزدىڭ مالىمەتتەرىڭىزدى پايدالانىپ, باسقا بانكتەن كرەديت الادى. كوپ جاعدايدا كارتوچكانىڭ ءنومىرىن سۇرايدى. ال ونىڭ كەلەسى بەتىندە ءۇش سان بار. ونى ەشكىمگە دە بەرۋگە بولمايدى. كەز كەلگەن كۇماندى نارسەلەر بولعان كەزدە سەنىم تەلەفوندارىنا حابارلاسقان دۇرىس.

مەنىڭ تىگىن ماشيناسىن ساتاتىن كليەنتىم بولدى. بىرەۋ ساتىپ الاتىنىن ايتىپ حابارلاسىپتى. "كاسپي گولد ارقىلى جىبەرە الماي جاتىرمىن. سىزگە كۇيەۋىم باسقا ەسەپشوتتان جىبەرەدى. جەكە كۋالىگىڭىزدىڭ ءنومىرى كەرەك بولىپ جاتىر" دەيدى. سودان كەيىن بانك كارتوچكاسىنىڭ نومەرىن دە سۇراتادى. تەلەفون نومىرىنە كەلىپ تۇرعان سمس-كودتى ايتىپ جىبەرۋىن وتىنەدى. ءبىر ۋاقىتتا كليەنتىمنىڭ ەسەپشوتىنا كولەمدى سوما كەلىپ تۇسەدى. الگى ايەل كۇيەۋىنىڭ جۇمىسىنان "بايقاماي" اقشا اۋدارىپ جىبەرگەنىن, كاسپي گولدىنا قايتا اۋدارىپ جىبەرۋىن وتىنەدى. مەنىڭ كليەنتىم بۇل وقيعاعا سەنىپ قالادى. ال شىن مانىندە الاياق ايەل مەنىڭ كليەنتىمنىڭ اتىنان جەكە مالىمەتتەرى ارقىلى كرەديت العان. نەسيە العاندا سۇرالاتىن سمس-كود جەكە مالىمەتى تىركەلگەن نومەرگە عانا كەلەدى. سول سەبەپتى "نومىرىڭىزگە, ەسەپشوتىڭىزعا اتاكا جاسالىنىپ جاتىر" دەپ حابارلاسىپ, سمس كودتى سۇرايتىندارعا جاۋاپ بەرمەۋ كەرەك. ويتكەنى سىزگە كەلىپ تۇرعان ءسمستىڭ قاۋىپتىلىگى وتە جوعارى. اينالدىرعان ءتورت ءسيفردىڭ كەسىرىنەن اتىڭىزدان كرەديت الىنىپ, بىرنەشە جىل تولەۋىڭىز مۇمكىن.

ونلاين نەسيە العىسى كەلگەن ادام نە ىستەۋ كەرەك؟

بىرىنشىدەن, ونلاين نەسيە بەرەتىن سايت بانكتىڭ نەمەسە ميكروكرەديت ۇيىمىنىڭ ناقتى رەسمي سايتى ەكەنىن تەكسەرۋ كەرەك. زاڭ مۇنى مىندەتتەمەيدى, ءبىراق ءوزىڭىز ازامات رەتىندە بىلگەنىڭىز ءجون. كەيبىر الاياقتار بانكتىڭ رەسمي سايتىنا ۇقساس ەتىپ كوشىرمە سايت جاسايدى. الدانىپ قالماس ءۇشىن رەسمي سايت ۇسىنعان سىلتەمەگە ءوتۋ كەرەك. whatsapp-تاعى ونلاين كرەديت بەرىپ جاتىر دەپ كەلگەن حابارلاماعا الدانباۋ كەرەك.

ەكىنشىدەن, "نومىرىڭىزگە جىبەرىلگەن سمس-كودتى ايتا عوي" دەپ حابارلاسقاندارعا ايتپاۋ كەرەك. بانكتىڭ نەمەسە ميكروكرەديت ۇيىمىنىڭ قوسىمشا باعدارلاماسى بولسا, قىزمەتكەرلەر وزدەرى-اق سول جەردەن سمس-كودتى وقي الاتىنىن ەسكەرىڭىز.

كرەديتكە قاتىستى ءسىز ءبىلۋ كەرەك قاراپايىم ەسەپ

كەيدە بانك پايىزى مەن ارتىق تولەم اراسىنداعى ايىرماشىلىق ۇلكەن بولىپ جاتادى. ؛وسىندايدا نەسيە شارتتارىمەن ءجىتى تانىسۋ, ەسەپتەي ءبىلۋ وتە ماڭىزدى.

مىسالى ءسىز 100 000 تەڭگەنى ەكى جىلعا الدىڭىز. بانككە 320 000 تەڭگە ەتىپ قايتاراسىز. ولار 20-22 پايىز جىلدىق پايىز قوسامىز دەيدى. ەندى وسىنى ەسەپتەپ كورەيىك. 320 000 تەڭگەدەن قارىزعا العان 100 000 تەڭگەنى الىپ تاستايسىز. قالعان ارتىق تولەمدى 2 جىلعا بولەسىز. سول شىققان سۋممانى 100-گە كوبەيتىڭىز. شىققان ساندى قارىزعا العان سۋمماڭىزعا ءبولىڭىز (100 ؛000-عا - رەد). وسى ساندى كرەديتتى نەشە جىل تولەيسىز, سول سانعا بولەسىز. ەگەر ەكى جىل تولەسەڭىز, ەكىگە بولەسىز. سوندا جىلدىق پايىز وزىنەن-وزى شىعا كەلەدى. وسى مىسالدان 55 پايىز شىقتى. سىزگە بانكتىڭ ايتقان پايىزى مەن ءسىزدىڭ ەسەپتەۋىڭىز ەكى ءتۇرلى بولىپ شىعادى. ءبىراق ونى بانككە ءتۇسىندىرۋ مۇمكىن ەمەس. زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديتاتى مەنىڭ ءوزىم دالەلدەي المايمىن. بانكتەر "اننۋيتەت ادىسىمەن ەسەپتەيمىز" دەپ سىلتاۋ ايتادى.

الاياقتارعا الدانىپ كولىك ساتىپ العان كليەنتتەر دە كەزدەستى. ادامدار قۇجاتقا دۇرىس ءمان بەرمەيدى. قۇجات كىمنىڭ اتىنا راسىمدەلگەنىن, ول ادام قايدا ەكەنىن انىقتامايدى. ەگەر كولىكتىڭ يەسى بولماسا, نوتاريۋس ارقىلى سەنىمحاتىن العان ءجون. سەنىمحاتى بولماسا, كۇماندى دەگەن ءسوز. قانشا ءتيىمدى ۇسىنىس جاساسا دا مۇنداي مامىلەلەردەن باس تارتقان ابزال. الاياقتار ادامداردىڭ ەڭ ءالسىز پسيحولوگيالىق تۇسىن ءبىلىپ العان. سوعان بايلانىستى "اينالدىرا" باستايدى. "جىلى" كليەنتىن "ىستىق" كليەنتكە اينالدىرۋ ءۇشىن بارىن سالادى.

نەسيە ارقىلى جاسالعان الاياقتىق ارەكەتتەردى دالەلدەۋ وتە قيىن. ولار تاقىرعا وتىرعىزىپ كەتەدى. نەسيەگە كەلگەندە, جەتى رەت ولشەپ, ءبىر رەت كەسۋ كەرەك. كەز كەلگەن كۇماندى نارسەنى بانك, نە ميكروكرەديت ۇيىمى ارقىلى تەكسەرگەن ابزال. ەگەر وزىڭىزگە سەنىمسىز بولساڭىز, قارجىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن ءجون. ادامداردىڭ كوبى ءىس ناسىرعا شاپقاندا بارىپ زاڭعا جۇگىنەدى.

قارجى جونىنەن مەكتەپتە دە, ۋنيۆەرسيتەتتە دە تولىق ءبىلىم بەرىلمەيدى. سودان سوڭ ادامدار زاڭنان بەيحابار بولىپ جۇرەدى. ەڭ قاراپايىم قۇقىقتار مەن مىندەتتەردى ۇيرەتەتىن "قايراتكەر" كۋرسىن اشتىم. ىشىندە تاپسىرمالارى دا بار. حالىقتىڭ قارجى ساۋاتىن اشۋ ءۇشىن بۇگىندە ونلاين تۇردە ۇيرەتىپ جاتىرمىن.