كەكەش بالانى قالاي ەمدەۋ كەرەك؟

22 قازان ؛&ndash؛ حالىقارالىق كەكەش ادامدار كۇنى. وسى كۇنگە وراي قامشى ءتىلشىسى "train your brain" بالالار وقىتۋ ورتالىعىنىڭ لوگوپەدى نۇرگۇل بولاتوۆامەن سۇحباتتاستى. مامان "بالانى نەشە جاستان باستاپ لوگوپەدكە كورسەتۋ كەرەك؟ كەكەشتىكتى قالاي ەمدەۋگە بولادى؟ اتا-انالار ءتىل مۇكىسى بار بالالارمەن قالاي قارىم-قاتىناس ورناتۋ كەرەك؟" دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.

&ndash؛ كەكەشتىك (تۇتىقپا) بۇل ؛&ndash؛ سويلەۋ اپپاراتى بۇلشىقەتتەرىنىڭ تىرىسۋىنان بولاتىن سويلەۋ قالپىنىڭ بۇزىلۋى. بۇل كەزدە ادامدا سويلەۋ ىرعاعى مەن تىنىس الۋ رەتى ناشارلايدى. كەيبىر دىبىستاردى سوزىپ نەمەسە بۋىنداردى (ممە-مە-مەكتەپ, كى-كى-كىتاپ, اۆت-تت-تت-وبۋس) قايتالاپ, ەرىكسىز ءمۇدىرىپ, ىركىلىپ ايتادى. بۇل ىركىلىس كەيدە تىم ۇزاققا دا سوزىلۋى مۇمكىن. جاڭا تۋعان سابيدە كەكەشتىك بايقالمايدى. تۇتىقپا كوبىنەسە مەكتەپكە دەيىنگى جاستا (2-6 جاس اراسىندا) كەنەتتەن نەمەسە بىرتىندەپ پايدا بولادى.

قازىرگى ۋاقىتتا كوپتەگەن اتا-انالار لوگوپەدكە تەك ر دىبىسىن ايتا الماعان كەزدە نەمەسە كەڭەس الۋ ءۇشىن 3-5 جاستى كۇتۋ كەرەك دەپ ويلايدى. الايدا بۇل كەزدە بالانىڭ ۋاقىتى بوسقا جوعالادى. ەگەر ۋاقىتىندا مامانعا جۇگىنسە, ءتىل مۇكىسىن تەزىرەك ەمدەۋگە بولادى. ؛

لوگوپەدكە قاي̆ ۋاقىتتا بارۋ كەرەك؟

1 جاسقا دەي̆ىن بالا كۇلمەسە, قىزارماسا, العاشقى سوزدەردى ايتپاسا؛

2-3 جاس ارالىعىندا نارەستە مۇلدەم سويلەمەسە, ء"وز تىلىندە" سويلەسە, ءسىزدى تۇسىنبەسە؛

3-6 جاس ارالىعىندا سوزدىك قورى ناشار, گرامماتيكالىق قاتەلەرى بولىپ, دىبىستاۋى بۇزىلسا؛

6-9 جاس ارالىعىندا بالا قاتە جازسا, ارىپتەردى توڭكەرىپ جازسا, ارىپتەردى ءجيى "قالدىرىپ" كەتسە, لوگوپەدتىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن ءجون, &ndash؛ ؛دەيدى ول.

لوگوپەد اۋىر ءتىل مۇكىسىن ۇيدەن ەمدەمەي, مامانعا كورسەتكەن ءجون دەپ سانايدى.

&ndash؛ ەگەر سويلەۋ ءتىلىنىڭ بۇزىلىسى اۋىر بولسا, وندا اتا-انا ۇيدە ءوز بەتىنشە ەمدەي المايدى. ۋاقىتتى جوعالتپاي لوگوپەدتىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن دۇرىس.

وسى ورايدا اتا-انالارعا پايدالى اقپارات بەرىپ كەتەيىن:

1) بالانىڭ سوزدىك قورى وتە از بولسا, كۇندە تەك بىر-ەكى سوزدەن ۇيرەتىڭىز.

2) تۇتىقپا كەزىندە ءۇي جاعدايىندا جاسالاتىن جاتتىعۋلار. ارتيكۋلياسياعا جانە ميميكالىق بۇلشىقەتتەرگە ارنالعان رەلاكساسيالىق جاتتىعۋلار:

1.تىستى كورسەتە وتىرىپ, بارىنشا كۇلۋ. زەيىندى بەتتەگى قىسىمعا اۋدارۋ.

2. ەرىندى العا شىعارا وتىرىپ, 10 سەكۋند بويى ۇرلەۋ.

3. ءتىلدى الدىڭعى تىسكە تىرەپ, زەيىندى تىلدەگى قىسىمعا اۋدارۋ.

4. اۋىزدى اۋاعا تولتىرىپ, كوزدى بارىنشا اشۋ.

5. داۋىستى دىبىستارمەن جۇمىس. تىلىندە كەمىستىگى بار بالالارعا سوزدەگى داۋىستى دىبىستى ءبولىپ ايتۋدى ۇيرەتۋ ۇلكەن ناتيجە بەرەدى. دەم شىعارۋ ارقىلى داۋىستى دىبىستارمەن جۇمىس جاساۋ كەرەك: ا-و ا-و-ۋ-ى م-م-م-م-م-ا-ا-ا م-م-م-م-م-ۋ-ۋ-ۋ
ا-و-ۋ ا-و-ۋ-ى-ي م-م-م-م-م-و-و-و م-م-م-م-م-ى-ى

6.ساناۋ جاتتىعۋلارىن جاساۋ كەزىندە ءبىر تىنىستا تەرەڭ تىنىس الىپ, ساناۋ قاجەت. 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10, كەيىن سانداردى كەرى ساناۋ قاجەت.

7. كوبىرەك ءان شىرقاۋ كەرەك, ؛&ndash؛ دەيدى مامان.

ونىڭ ايتۋىنشا, ءتىل مۇكىسى بار بالا كوزىنشە "لوگوپەدكە اپارۋ كەرەك ەدى" دەگەن سوزدەردى ايتپاۋ كەرەك. وسى سوزدەرمەن اتا-انالار بالالارىنا كومپلەكس جاساپ بەرەدى.

&ndash؛ بارلىق اتا-انا ءوز بالاسى ءۇشىن الاڭداي̆دى جانە ولارعا تەك جاقسىلىق تىلەي̆دى. الاي̆دا كەي̆بىر اتا-انالاردىڭ ۋاي̆ىمداعانى سونشالىق, ەموسيالارىنا ەرىك بەرىپ, ءوز وي̆ىن بالاعا دۇرىس جەتكىزە الماي̆, ونى رەنجىتىپ الماۋ ءۇشىن قاجەتتى ءسوز تابا الماي̆دى. بالانى سوزبەن كەمسىتپەۋ كەرەك. "دۇرىستاپ سويلە!", "ەركەلەمەي سويلە!", "ول ادەيى ىستەيدى!" دەگەن دەگەن سوزدەردى سوزدىك قولدانىستان الىپ تاستاعان ءجون.

سونداي-اق بالانىڭ كوزىنشە "بالام دۇرىس سويلەمەيدى. لوگوپەدكە اپارۋ كەرەك ەدى" دەگەن سوزدەرمەن بالاعا كومپلەكس جاساپ بەرمەڭىز. ۇيدە بالاڭىزدى قولداپ, كومەكتەسىڭىز.

تۇتىقپادان ارىلۋدىڭ ەرتە-كەشى جوق. سويلەۋ ىرعاعىن قايتا قالىپتاستىرىپ, كەز كەلگەن جاستا تۇتىقپانىڭ بەلگىلەرىن باسۋعا نەمەسە جويۋعا بولادى. ودان ءبىرجولا قۇتىلا الماۋ وز-وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىكتەن, ەمدەلۋگە دۇرىس ءمان بەرمەۋدەن بولادى. تۇتىقپانى تۇزەتۋ ءۇشىن, ەڭ الدىمەن, ادامنىڭ وز-وزىنە دەگەن سەنىمى جوعارى بولۋعا ءتيىس, &ndash؛ دەيدى لوگوپەد. ؛  ؛  ؛  ؛  ؛  ؛  ؛

نۇرگۇل بولاتوۆا "ر"-دى "ل" دەپ, "ڭ"-دى "ن" دەپ, "س"-نى "ش" دەپ ارىپتەردى اۋىستىرىپ ايتاتىنداردى ەمدەۋگە قانشا ۋاقىت كەتەتىنىن ايتىپ بەردى.

&ndash؛ بالالاردا سويلەۋ ءتىلىنىڭ الۋان ءتۇرلى بۇزىلىستارى بايقالادى. ولاردىڭ ىشىندە ەڭ كەڭ تارالعانى &ndash؛ دىبىس ايتۋ بۇزىلىستارى. لوگوپەديادا سويلەۋ تىلىندەگى دىبىستاردى ايتۋدىڭ بۇزىلۋىن "ديسلاليا" دەپ اتايدى. كەي ادامدار ؛ "ر" دىبىسىن "ل" دىبىسىمەن (ج-ز , ش -س , د-ت, ۆ-ف, ك-ق, گ-ق) ؛ الماستىرىپ نەمەسە دىبىستى ايتپاي تاستاپ كەتىپ, بۇرمالاپ ايتىپ جاتادى. بۇل بۇزىلىس ەستۋ قابىلەتى دۇرىس, سويلەۋ اپپاراتى قالىپتى دامىعان بالالاردا دا كەزدەسەدى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ 25-30 پايىزىندا ديسلاليا ءجيى كەزدەسەدى.

اتا-انالار مەنەن "بالام "س" دىبىسىن "ش" دەپ, "ج" دىبىسىن "ز" دەپ ايتادى, بۇل قالىپتى ما؟ قالاي تۇزەتسەم بولادى؟" دەپ سۇرايدى. ارينە, بۇل قالىپتى ەمەس. بالانىڭ ءتىلى شىققان ساتتەن باستاپ, بەلگىلى ءبىر دىبىستىڭ وزىندىك ورگانيكالىق پايدا بولۋ ۋاقىتى بار. ياعني, بالادا ۋىلدەۋ, بىلدىر ۋاقىتىلى پايدا بولسا, ىزىڭ دىبىستار دا (س, ز, س, ش, ج, شش, چ) ءوز ۋاقىتىمەن شىعۋى قاجەت.

نەگىزىنەن "س" دىبىسى 1 جاس 11 اي مەن 3 جاس ارالىعىندا شىعۋى قاجەت. ال "ش" دىبىسى 2 جاس 4 اي مەن 4 جاس 11 ايدىڭ ارالىعىندا شىعۋى شارت. ارينە, ءار بالادا ءار ءتۇرلى ۋاقىتتا پايدا بولادى. ءبىراق وسى ۋاقىتتاردان اسىپ كەتپەۋى قاجەت.⠀

ال ەندى "س" دىبىسىنىڭ دىبىستالۋىنا توقتالساق. ىزىڭ دىبىستاردا ءتىل جاق پەن كۇرەك تىستەردىڭ ىقپالىندا بولعاندىقتان, جاققا كوبىرەك كۇش تۇسەدى. "س" دىبىسى استىڭعى كۇرەك تىستەردىڭ ارتقا شەگىنۋى ناتيجەسىندە, ءتىلدىڭ استىڭعى تىستەردىڭ ارتىنا كەلىپ ورنالاسقان كەزەڭىندە اۋا اعىنىنىڭ كۇشىمەن سىرتقا سۋىق اۋامەن شىعادى. ال "ش" دىبىسىنىڭ ارتيكۋلاسيالىق قالپى وزگەشە. ونى دىبىستاعاندا, ۇستىڭگى جانە استىڭعى كۇرەك تىستەر ءتۇيىسىپ, سىرتقا جىلى اۋا اعىنىمەن شىعادى. مىنە, بۇل جەردەگى بار ماسەلە ءتىس پەن ءتىلدىڭ ورنالاسۋىندا بولىپ تۇر. ەڭ الدىمەن, بالانىڭ كۇرەك تىستەرىنە ءمان بەرىڭىز, سونان سوڭ بالانىڭ فونەتيكو-فونەماتيكالىق قابىلداۋىن تەكسەرگەن ءجون. بالانىڭ قاي كەزدە دىبىستاردى الماستىراتىنىنا, قاي كەزدە دۇرىس ايتاتىنىن ەسكەرىپ, قورىتىندى جاساعان دۇرىس.

ەندى وسى بۇزىلىستى تۇزەتۋ ءار بالادا ءارقالاي ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى. تەك ءبىر عانا ەمەس بىرنەشە دىبىستى دۇرىس ايتا الماسا نەمەسە ورىندارىن الماستىرسا, وندا بىرنەشە كۋرستىڭ ىشىندە تۇزەتۋگە بولادى (شامامەن 1-1,5 اي). كەي بالالار 2-3 ساباقتى, كەيبىرەۋى 7-8 ساباقتى قاجەت ەتۋى مۇمكىن, &ndash؛ دەيدى ول.

لوگوپەدتىڭ پراكتيكاسىندا بىرنەشە اۋىر دياگنوزبەن كەلگەن ناۋقاستار بولعان. قازىرگى تاڭدا ءتىلى مۇلدە تۇسىنىكسىز ەگىز قىزداردىڭ بۋىنداپ سويلەپ كەلە جاتقانىن بايانداپ بەردى.

&ndash؛ مەنىڭ تاجىريبەمدە ءار ءتۇرلى ءتىل كەمىستىگى بار بالالار كەزدەسەدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن 400-دەن استام ءتىل مۇكىسى بار بالامەن جۇمىس جاسادىم. كەيبىرەۋى جەڭىل, كەيبىرى اۋىر دياگنوزبەن كەلەدى. قىس ايىندا ءبىر اتا-انا ەگىز قىزدارىن دياگنوستيكاعا الىپ كەلدى. سول كەزدە اناسى "كىزدارىم ءبارىن تۇسىنەدى, ءبىراق سويلەي المايدى" دەپ مۇڭايىپ وتىر.

دياگنوستيكا جاساماس بۇرىن اناسىنان ءتىل كەمىستىگىنىڭ سەبەبىن انىقتاپ الدىم, ياعني انامنەز جينادىم. "جۇكتىلىك قالاي ءوتتى؟ نەشىنشى پەرزەنتىڭىز؟ بوسانۋ كەزىندە جاراقاتتانۋ نەمەسە بوسانۋ كەزىندە وتتەگىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بولدى ما؟ نارەستەلىك كەزەڭدە قانداي اۋرۋلارمەن اۋىردى؟" دەگەن سياقتى بىرنەشە سۇراقتار قويدىم. سودان جۇكتىلىكتىلىك كەزىندە اناسىنىڭ تۇماۋمەن اۋىرعانى انىقتالدى. بالانىڭ ءتىل مۇكىسىنە سىرتقى جانە ىشكى فاكتورلار, اتاپ ايتساق اناسىنىڭ جۇكتىلىك كەزىندەگى توكسيكوزى, ۆيرۋستى جانە ەندوكريندى اۋرۋلار, جاراقاتتار, رەزۋس-فاكتور بويىنشا قاننىڭ سىيىمسىزدىعى اسەر ەتۋى مۇمكىن. سونداي-اق اناسىنىڭ بوسانۋ كەزىندەگى جاراقاتتانۋى, اسفيكسيا (وتتەكتىڭ جەتىسپەۋى) جانە ءومىرىنىڭ العاشقى جىلدارىنداعى ءارتۇرلى اۋرۋلار سەبەپكەر بولاتىنىن ءتۇسىندىردىم.

قىزدارىن تەكسەرە كەلە, سويلەۋ ءتىلىنىڭ اۋىر بۇزىلىسى ەكەنىن ايتتىم. العاشىندا قىزداردىڭ ءتىلى وتە تۇسىنىكسىز بولدى, "قىتايشا" سويلەيتىن. ءتىپتى ءسوزدى تۇسىنبەيتىن. "مىناۋ نە؟" دەپ سۇراق قويسام, وزىمە "مىناۋ نە؟" دەپ جاۋاپ بەرەتىن. ءبىر وكىنىشتىسى, لوگوپەدكە ءتورت جارىم جاستا كەلگەنى. بۇل جاس ءبىز ءۇشىن وتە كەش. سودان دياگنوستيكا جۇرگىزىپ بولعاننان كەيىن كىزداردى نەۆروپوتولوگ دارىگەرگە بارۋىن, ارنايى دارى-دارمەك الۋىن ايتتىم. كەيىننەن ولار لوگوپەدتىڭ ساباقتارىمەن بىرگە ءوي-ورىسىن دامىتاتىن ءارتۇرلى ۆيتاميندەر قابىلدادى. ءقازىر تۇزەتۋ جۇمىستارىنىڭ ءجۇرىپ جاتقانىنا 5 اي بولدى. ناتيجەمىز جاقسى. ءبىراز بۋىنداردى بىلەدى, 2-3 بۋىندى سوزدەردى دۇرىس ايتا الادى. ەڭ باستىسى, ءسوزدى تۇسىنەتىن بولدى. سۇراقتارعا تولىق جاۋاپ بەرمەسە دە, جارتىلاي جاۋاپ بەرۋگە تىرىسادى. سويلەۋ ءتىلىنىڭ اۋىر بۇزىلىسى بار 3 وقۋشىم ساباقتى جاكسى ناتيجەمەن اياقتاعان بولاتىن. اللا بۇيىرتسا, وسى قىزدارىمنىڭ دا دۇرىس سويلەۋىنە سەبەپشى بولامىن, &ndash؛ دەپ ءسوزىن اياقتادى لوگوپەد.