ەلباسىمىز باستاپ, قازىرگى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى جالعاستىرىپ وتىرعان «؛رۋحاني جاڭعىرۋ»؛ باعدارلاماسى اياسىندا تاريحىمىز تۇگەندەلىپ, تاريحي قاتەلىكتەر تۇزەتىلىپ كەلەدى. سونىڭ ءبىرى, سەلينوگراد اۋدانىنداعى تاريحي جەر اتاۋلارىنىڭ قالپىنا كەلتىرىلۋى. سونداي تاريحي ادىلەتتىلىكتىڭ ورناۋى بارىسىندا قازاقتىڭ بەلگىلى باتىرلارىنىڭ ءبىرى قارامەندى باتىر اتاۋى دا قايتا قالپىنا كەلتىرىلدى. وسىناۋ تاريحي ماڭىزى زور ەرەكشە كۇندى قالاي ۇلىقتاساق دا جاراسادى.
«؛باتىر تۋسا ەل ىرىسى»؛ دەگەن كونەدەن قالعان ءتامسىل بار. اتادان قالعان قۇتتى قونىس پەن قارا ورمانداي قالىڭ ەلىن جاۋدان قورعاعان باتىرلاردىڭ ەرەن ەرلىگى ەشقاشان ۇمتىلماق ەمەس. اتى اڭىزعا اينالىپ, رۋحى قايتا جاڭعىرعان سايىپقىراننىڭ ءبىرى &ndash؛ قارامەندى باتىر.
قازاقتىڭ ايگىلى وعلانى قارامەندى باتىردىڭ رۋحىنا جانە تاريحشى, پروفەسسور جامبىل ارتىقباەۆتىڭ قارامەندى باتىردىڭ تاريحي تۇلعاسىن سومداعان «؛قيىر جايلاعان قىزاي»؛ اتتى كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرىنە ارنالعان سالتاناتتى شارا ءوتتى. اتالعان شارانى سەلينوگراد اۋدانى مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى, قارامەندى اۋىل اكىمدىگى جانە باتىر ۇرپاقتارى بىرلەسە ۇيىمداستىرىپ وتىر.
ەڭ الدىمەن اۋىل ماڭىنداعى كونە زيراتقا بارىپ باتىردىڭ ارۋاعىنا قۇران باعىشتاپ, رۋحىنا تاعزىم جاسالدى. بابالار ەرلىگىن ۇلىقتاعان اتالمىش شارا قارامەندى باتىر اۋىلىنداعى مادەنيەت ۇيىندە جالعاسىن تاپتى. القالى جينالىسقا ارنايى كەلگەن تاريحشى, عالىمدار مەن اقىندار, زيالى تۇلعالار جانە ءبىر ءبولىم اۋدان باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن جامبىل ارتىقباەۆتىڭ «؛قيىر جايلاعان قىزاي»؛ اتتى كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى جاسالدى.
سەلينوگراد اۋدانى مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايگۇل ۇكىمەتقىزى باتىر ەسىمىن ۇلىقتاپ جينالعان قاۋىمعا العىسىن ايتىپ, ەل يگىلىگى ءۇشىن اتقارىلاتىن شارۋالاردىڭ الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسىن تاباتىندىعىن جەتكىزدى. بەرەكە مەن بىرلىكتىڭ جارقىن ۇلگىسىن كورسەتىپ وتىرعان قارامەندى باتىر اۋىلىنداعى بارشا اعايىننىڭ اتىنان ىزگى تىلەگىن بىلدىرگەن كانات تەميروۆ جانە ارداك ناگانوۆ باتىر ەسىمىن جاڭعىرتىپ, ەل رۋحىن كوتەرەتىن وسىنداي كەلەلى شارالاردىڭ كوپتەپ وتۋىنە تىلەكتەستىك ءبىلدىردى.
ەل تاريحىنان تەرەڭنەن سىر قوزعاعان جامبىل ارتىقباەۆتىڭ «؛قيىر جايلاعان قىزاي»؛ اتتى كىتابىندا: «؛1922 جىلى قازاقستاندا كەڭەس ۇكىمەتى جاڭا ورناپ جاتقان تۇستا قاراوتكەلدىك قازاق ازاماتتارى وزدەرى قاسيەتتى دەپ سانايتىن ەسىل بويىنداعى قارامەندى باتىردىڭ بەيىتىندە كەنەسارى مەن ناۋرىزبايدىڭ قازا تاپقانىنا 75 تولۋىنا ارناپ اس بەرىپ, ات شاپتىرىپ ۇلكەن جيىن وتكىزگەن ەكەن. وسى استا قازاقتىڭ حان كەنەسى, ونىڭ سوڭىنان ەرگەن سەرىكتەرى ناۋرىزباي, اعىباي, جانايدار, جەكە باتىر, بۇعىباي, تاناش, باسىعارالاردىڭ اتتارى اتالىپ, ولاردىڭ ارۋاقتارىنا دۇعا وقىلىپتى.»؛ وسىناۋ ىزگى ءداستۇر قازاقتىڭ بەرەكە-بىرلىگىنىڭ ايعاعىنداي عاسىرعا جۋىق ۋاقىت وتكەن سوڭ تاعى دا قايتالانىپ وتىر. جيىلعان جۇرتشىلىق بۇل جاقسىلىققا دا شۇكىر دەستى.
ەجەلگى حاندار مەن بيلەردىڭ, قاسقا مەن جايساڭنىڭ, يگى جاقسىلاردىڭ قونىسى بولعان, بۇگىندە قازاق ەلىنىڭ ەلورداسى ورناعان سارىارقا دالاسى قازاقتىڭ ءار ازاماتى ءۇشىن ىستىق. ماڭعىستاۋ وڭىرىنەن كەلگەن اقىن, دارىن مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, قۇرمەت وردەنىنىڭ يەگەرى سۆەتقالي نۇرجان: ء«؛بىر عانا استانانىڭ اينالاسىندا وتارشىلداردان قالعان جات اتاۋلار ءالى سىڭىسىپ تۇر. سولاردىڭ ءبىرى سەمەنوۆكا اۋىلى ەدى. تۇلعالى تاريحشى جامبىل ارتىقباەۆتىڭ, اقىن الماس تەمىرباي باستاعان وسىنداعى ازاماتتاردىڭ جانكەشتى كۇرەسىمەن 2018 جىلى قارامەندە باتىر اتىن العان. 1890 جىلعى پاتشالى رەسەي كارتاسىندا قاراوتكەل-اتباسار جولىنداعى مەڭزىل (بەكەت) ەسەپتى قارامەندە اۋىلىنىڭ اتى بار ەكەن. بۇگىنگى قازاقستاندىق ورىس شوۆينيستەرىنە سونىڭ ءوزىن دالەلدەۋ وڭايعا سوقپاعان... اتالمىش باتىر كىم ەدى؟ قاراماندە توقسانۇلى نايمان ۇلىسىنىڭ قىزاي تايپاسىنىڭ وكىلى, حان ابىلايدىڭ اتىشۋلى باتىرلارىنىڭ ءبىرى-تىن. تورىنە شىعارعان, تورەدەي كۇتكەن, توبەگە تۇتقان قاسيەتتى قازاق ەلىنىڭ ايبىنى اسا بەرسىن!..»؛ دەگەن جۇرەكجاردى تىلەگىمەن ءبولىستى.
cالتاناتتى شارانىڭ ءبىر پاراسى تۇرەڭنەن جول سالىپ, سونى تاريحقا جول اشقان جامبىل ارتىقباەۆقا ارنالدى. ول قازاق ەلىنىڭ جانە قازاق حالقىنىڭ شۇعىلالى تاريحىنا تەرەڭنەن ءۇڭىلىپ, بابالار ەرلىگىن بۇگىنگى ۇرپاققا جەتكىزگەن زيالى تۇلعا. قازاقتىڭ ايگىلى حانى ابىلاي حاندى, كومەكەي اۋليە بۇقار جىراۋ باستاعان قازاقتىڭ قاداۋ-قاداۋ تۇلعالارى تۋرالى قۇندى دۇنيەلەر جازعان قارىمدى قالامگەر. ول ء«؛ار قازاق مەنىڭ جالعىزىم»؛ دەپ قازاقتى جان-تانىمەن سۇيە ءبىلدى. بۇگىندە ەلىنە ەرلىكتىڭ وشپەس ءىزىن قالدىرعان قارامەندى باتىردىڭ رۋحىن وياتىپ وتىر. تاريحشى-ەتنوگراف, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور جامبىل ارتىقباەۆ ءوز كەزەگىندە ءسوز الىپ, «؛قيىر جايلاعان قىزاي»؛ اتتى كىتاپتىڭ جازىلۋ بارىسىمەن, ونىڭ قازاق تاريحىندا الار ماڭىزى تۋرالى كەڭىنەن اڭگىمەلەدى.
تاريحشى, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, عالىم ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پروفەسسورى ءنابيجان مۇقامەتحانۇلى: «؛بۇگىن تاريحىمىزدا ەلەۋلى كۇن بولىپ وتىر. قارمەندى باتىر بابامىزدىڭ اتىنا اۋىل اتى بەرىلىپ, مازارىنا قۇران وقىپ كەلدىك. بۇل تاريحي وقيعا قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزگەن تابىستارىمىزدىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن. تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا ەل قايتا بىرىگۋ پروسەسىن باستان كەشىپ وتىر. سونىڭ ناتيجەسىندە وتكەنىمىزدى تولىقتاپ, وشكەنىمىزدى ءتىرىلتىپ, بارىمىزدى كوركەيتىپ وسىنداي جاڭعىرۋ كەزەڭىندە تۇرمىز. قارامەندى بابامىزدىڭ تاريحىن كەلتىرۋگە ارىپتەسىم جامبىل ارتىقباەۆتىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگىنە مىڭ العىس ايتامىن»؛ دەگەن ىزگى تىلەگىن بىلدىرە وتىرىپ, قارامەندى باتىر ۇرپاقتارى اتىنان جامبىل ارتىقباەۆقا شاپان جاۋىپ, ات مىنگىزدى.
اقىن, جۋرناليست, قر پرەزيدەنتى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ اقمولا وبلىسى فيليالىنىڭ ديرەكتورى الماس تەمىرباي قارامەندى باتىر اۋىلىندا بۇكىل قازاقتىڭ رۋحىن ايگىلەپ تۇراتىن باتىرعا ارنالعان مۋزەي اشىلسا دەگەن ۇسىنىسىن ءبىلدىردى. تاريحشى, بەلگىلى جازۋشى, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور تۇرسىنحان زاكەنۇلى xviii عاسىرداعى قازاق تايپالارىنىڭ جانە قىزاي رۋىنىڭ كوشى-قونى تۋرالى ايرىقشا توقتالدى. شەجىرەشى توقمۇقامەت تۇرسىنۇلى وبلىس, اۋدان باسشىلارىنا, اۋىل تۇرعىندارىنا جانە باستاماشى ازاماتتارىنا قارمەندى باتىر ۇرپاقتارى اتىنان شەكسىز العىسىن ءبىلدىردى. سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ رەسمي وكىلى ءابدىعاني ءپازىلحانۇلى سولتۇستىك وڭىرگە قانداستاردىڭ قونىس اۋدارىپ, اتالعان ءوڭىردىڭ ءارتۇرلى سالاسىنا ەسەلى ەڭبەك ەتۋىن ءۇمىت ەتتى.
سالتاناتتى شاراعا وراي بەلگىلى ونەر جۇلدىزدارى قاتىسقان كونسەرتتىك باعدارلاما جالعاسىن تاپتى. ەل مەن جەر تاريحىنان تەرەڭنەن سىر قوزعايتىن اۋەزدى اندەر ايتىلىپ, كۇمبىرلى كۇي شەرتىلدى. ەلىنە ەرلىكتىڭ وشپەس ونەگەسىن قالدىرعان قارامەندى باتىر رۋحى ۇرپاقتان-ۇرپاققا جاڭعىرا بەرمەك.
؛
الاش ءتۇرسىنالى
اقىن, جۋرناليست
؛
؛
؛
؛
قاتە تاپساڭىز, قاجەتتى بولىكتى تاڭداپ ctrl+enter باسىڭىز.
پىكىر قالدىرۋ
پىكىر