امەريكا-قىتاي قاقتىعىسىنىڭ قازاقستان مەن ورتالىق ازياعا اسەرى

covid-19 جاھاندىق پاندەمياسى كەزىندە اقش-قىتاي قاراما-قايشىلىقتارى ءبىرقاتار جانجالدارمەن, ۇلكەن مالىمدەمەلەرمەن سيپاتتالدى جانە الەمدىك ساياسي جانە ەكونوميكالىق پروسەستەردىڭ ودان ءارى دامۋى تۋرالى ماڭىزدى سۇراقتار تۋعىزاتىن سانكسيالار دەڭگەيىنە ءوتتى.

الايدا covid-19 تەك وسى پروسەستەردى ەداۋىر جەدەلدەتۋدىڭ كاتاليزاتورى بولدى, ال قارىم-قاتىناستىڭ ناشارلاۋى كوروناۆيرۋستىق ىندەتتەن بۇرىن باستالدى, قىتايدىڭ حۋاۆەي جانە zte يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارىنىڭ كوشباسشىلارىمەن, شپيوندىق ەكسپوزيسيالارمەن, ساۋدا سوعىسىمەن جانە تاعى باسقالارمەن جانجالدى ەسكە تۇسىرگەن ءجون.

امەريكالىق كوزقاراس

ۆاشينگتون quo مارتەبەسىنە مۇلدەم سايكەس كەلمەيتىن تاراپ. ول قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان امەريكالىق ەكونوميكالىق كۇشىنىڭ وسۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى.

سونىمەن قاتار, قىتايلىق كومپانيالار جوعارى تەحنولوگيالار سالاسىنداعى امەريكالىقتارمەن باسەكەگە تۇسە باستادى, اتاپ ايتقاندا حۋاۆەي مەن ءapple-دىڭ بولاشاق 5g تەحنولوگياسى مەن بۇكىل مەگاپوليستەردىڭ ينفراقۇرىلىمىن باسقارۋعا ارنالعان "اقىلدى تەحنولوگيالاردى" ۇسىنۋداعى باسەكەلەستىگى ەرەكشە.

ايتا كەتۋ كەرەك, قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ بارلىق سالالارى امەريكالىق يندۋستريامەن باسەكەلەستىك دەڭگەيىنە تەز كوتەرىلىپ كەلەدى. ۇيالى تەلەفوندار, تۇرمىستىق تەحنيكا, ءتىپتى قىتايلىق اۆتوونەركاسىپ دامىپ كەلە جاتقان ەلدەردە باسەكەگە تۇسە باستادى, ياعني كۇرەس جاقىن ارادا ەڭ ءتيىمدى "التىن ميلليارد" ەلدەرى ايماقتارىندا باستالادى.

امەريكالىق تاراپتىڭ الاڭداۋشىلىعىنىڭ باستى سەبەبى ؛&ndash؛ ءوسۋ مەن باسەكەلەستىك ۆاشينگتون ءۇشىن باقىلانبايتىن ارنادا. مىسالى, جاپونيانىڭ ءوسۋى جانە جاپون كومپانيالارىنىڭ بەلسەندى كەڭەيۋى امەريكالىق شەڭبەرلەردە الاڭداۋشىلىق تۋدىردى, سودان كەيىن ول كوپ ۇزاماي ۆاشينگتوننىڭ توكيوعا ساياسي اسەر ەتۋ مۇمكىندىكتەرىمەن توقتاتىلدى.

ارينە, جاپوندىق تاجىريبە كوپ جاعدايدا قىتايلىق تاجىريبەمەن ۇندەسەدى. جاپونيا 1968 جىلعا قاراي قازىرگى قىتاي سەكىلدى الەمنىڭ ەكىنشى ەكونوميكاسى بولدى جانە پروبلەمالىق نۇكتەلەردىڭ ءبىرى يەنانى 360 usd/jpy باعامى بويىنشا دوللارعا قاتاڭ بايلانىستىرۋدى كوزدەدى.

70-شى جىلدارى اقش-تىڭ كۇشتى قىسىمىمەن توكيو يەنانى رەۆالۆاسيالاۋعا ءماجبۇر بولدى, بۇل كەيىننەن جاپونيانى 90-شى جىلداردان باستاپ "جوعالعان ونجىلدىقتارعا" (失われた10年 ؛) الىپ كەلگەن ناقتى تىزبەكتى اسەر تۋدىردى, ونىڭ بارىسىندا كوپتەگەن جاپون ەكونوميكالىق الىپتارى الەمدىك نارىقتاردان كەتىپ, باسەكەلەستىكتى كورەيا جانە قىتاي كومپانيالارىنا بەردى. جاپونيانىڭ ءوزى ءتىپتى الەمدىك ەكونوميكالىق ارتىقشىلىققا دەگەن امبيسياسىن جوعالتتى.

دوللارعا قاتىستى يۋاننىڭ رەۆالۆاسياسى ماسەلەسى اقش-قىتاي قاراما-قايشىلىقتارىندا ەكى مىڭىنشى جىلداردىڭ باسىنان باستاپ ماڭىزدى بولا باستادى. قىتاي جۇمىس كۇشىنىڭ قۇنى ارزاندىعىن الدەقاشان جوعالتقانىنا قاراماستان, ءيۋاننىڭ جوعارى ساتىپ الۋ قابىلەتى قىتاي تەحنولوگيالىق الىپتارىنا الەمدىك دەڭگەيدەگى ونىمدەردى قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جوعارى بىلىكتى جۇمىس كۇشىن تارتۋعا, سونداي-اق يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار باستاماسىن ۇستاپ تۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇل دونالد ترامپقا جامان مامىلە تۋرالى ايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى, ونىڭ ءمانى اقش ءوزىنىڭ نارىعى مەن يننوۆاسياسىن ۇسىنا وتىرىپ, كۇن ءتارتىبىن, باسقا قۇندىلىقتاردى ۇسىناتىن جانە "اق ءۇيدىڭ" نۇسقاۋلارىن ورىنداۋعا دايىن ەمەس گەوساياسي باسەكەلەستى وسىرەدى.

ايتا كەتەتىن جايت, بۇل تەزيستى تەك رەسپۋبليكاشىلدار عانا ەمەس, دەموكراتتار دا بولىسەدى. بۇل سونىمەن قاتار قۇندىلىقتاردىڭ, اتاپ ايتقاندا دەموكراتيانىڭ, ادام قۇقىقتارىنىڭ جانە حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ ايىرماشىلىعىن كورسەتەدى. سوندىقتان, بۇگىندە اقش-تا ەكى بيلەۋشى پارتيا اراسىندا گەوساياسي باسەكەلەستىڭ گۇلدەنۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن قىتايمەن قارىم-قاتىناستى تۇبەگەيلى قايتا قاراۋ كەرەك دەگەن تۇراقتى كونسەنسۋس بار.

قىتايلىق كوزقاراس

باستاپقىدا قىتاي باسشىلىعى ەكونوميكالىق قاتىناستاردىڭ ديناميكاسىنا وڭ باعا بەرگەن بولاتىن, سوندىقتان ساياساتتا پەكين قاتال ريتوريكادان جانە اقش پەن ونىڭ وداقتاستارىمەن كەز-كەلگەن قاقتىعىستارعا ارالاسۋدان اۋلاق بولدى. ساۋدا-ەكونوميكالىق سوعىستىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە قىتايلىق مەكەمەدە امەريكالىق ارىپتەستەردىڭ باستى حابارلامالارىنىڭ ءبىرى بارلىعىن قارجىلىق وتەماقىمەن شەشۋگە دەگەن ۇمتىلىس بولدى. ياعني, قىتايداعى ماسەلە ەكونوميكالىق تۇرعىدان اقش-قىتاي ساۋداسىنىڭ ساۋدا بالانسى قىتايعا قاراعاندا ەداۋىر كوپ ەكەنىن كوردى, سايكەسىنشە بۇل سومانى قىتاي تاراپىنىڭ امەريكالىق تاۋارلاردى ساتىپ الۋى ارقىلى وتەۋگە بولادى.

covid-19 پاندەمياسى كەزىندە مۇنداعى ەكونوميكالىق ماسەلە گەوساياسي جاعدايدىڭ سالدارى ەكەنى بەلگىلى بولدى, سايكەسىنشە ەشقانداي ساۋدا كەلىسىمى نەمەسە قارجىلىق وتەماقى نەگىزگى قاراما-قايشىلىقتى شەگەرمەيدى: قىتايدىڭ ەكونوميكالىق كۇشىنىڭ وسۋىمەن اقش-تى الەمدىك وليمپتەن يتەرمەلەۋى مۇمكىن. بۇل ماسەلەنى ەشقانداي «؛مامىلەلەرمەن»؛ شەشۋگە بولمايدى جانە پەكين quo مارتەبەسىن ساقتاپ قالعىسى كەلسە دە, بۇل مۇمكىن بولمايتىنى انىق.

سوندىقتان قىتاي باسشىلىعىنىڭ اقش-قا جانە جەكە دونالد ترامپقا قاتىستى ريتوريكاسى بۇكىل الەمدە ايتارلىقتاي نىقتالىپ ورنالاستى. ارينە, بەيجىڭدە ەگەر اقش-تاعى قاراشاداعى سايلاۋدان كەيىن رەسپۋبليكاشىل ترامپتى دەموكرات بايدەن الماستىرسا, ۆاشينگتوننىڭ قاتاڭدىق دەڭگەيى, كەم دەگەندە, جەكە فاكتورعا بايلانىستى ايتارلىقتاي تومەندەيدى دەگەن ءۇمىت بار. وسىعان بايلانىستى بەيجىڭ امەريكالىق ەليتاعا تاتۋلاستىرۋشى حابارلامالار جىبەرۋدى توقتاتپايدى. مىسالى, قحر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆان جانە بيىل مامىر ايىندا وتكەن ءباسپاسوز كونفەرەنسياسىندا: "قىتاي مەن اقش-تىڭ ەكى حالىقتىڭ جەكە تاڭداۋى بولعان جانە قۇرمەتكە لايىق ءار ءتۇرلى الەۋمەتتىك جۇيەلەرى بار. قىتاي مەن اقش ءبىرشاما الشاقتاسا دا, بۇل ىنتىماقتاستىق الاڭىنىڭ جوقتىعىن بىلدىرمەيدى" دەگەن.

الايدا, كەز كەلگەن پرەزيدەنت جانىنداعى "اق ءۇي" قىتايدى ءقاۋىپتى قارسىلاستى كورەدى, ونىڭ ءوسۋىن كەز كەلگەن جاعدايدا توقتاتۋ كەرەك دەپ سانايدى. بۇل كوپتەگەن قىتاي ەليتالارى ءۇشىن ايقىن. سوندىقتان بەيجىڭنىڭ تاكتيكالىق مىندەتى - ارتتا قالۋدى ازايتۋ ءۇشىن قۇمارلىقتىڭ قىزۋىن تومەندەتۋ جانە كوبىرەك ۋاقىت جەڭىپ الۋ.

سانكسيالىق بۇعاۋ

ۆاشينگتوننىڭ قىتايدىڭ ءوسۋىن توقتاتۋعا تىرىسۋداعى باستى ماسەلەسى - اقش - قىتاي ەكونوميكالارىنىڭ تىعىز ارالاسۋى. كوپتەگەن امەريكالىق ساراپشىلار كسرو-عا قاراعاندا قىتايمەن كۇرەسۋ الدەقايدا قيىن ەكەنىن اشىق ايتادى. كسرو سىرتقى الەمنەن وقشاۋلانعاندىقتان, سايكەسىنشە ماسكەۋگە قارسى بارلىق ارەكەتتەر مەن سانكسيالار اقش پەن ونىڭ وداقتاستارىنا اسەر ەتپەدى.

قىتاي ەكونوميكاسى باتىستىق تەحنولوگيالىق پروسەستەرگە تەرەڭ ينتەگراسيالانعان. ءتىپتى ءبىلىم بەرۋ دە دە. قىتاي ستۋدەنتتەرى اقش-تىڭ بارلىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا شەتەلدىك ستۋدەنتتەردىڭ ەڭ ۇلكەن توبى بولىپ سانالادى. ول اقش-تىڭ بۇكىل جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ۇلكەن پايدا الىپ كەلەدى. قىتايلىق ستۋدەنتتەردى قىسقارتۋ امەريكالىق عىلىمنىڭ الدىڭعى قاتارلى ورتالىقتارى بولىپ تابىلاتىن امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ تابىسىنا بىردەن تەرىس سوققى بەرەدى. ەكىنشى جاعىنان, قىتايلىق ستۋدەنتتەردى وقىتۋ ارقىلى امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەر بارلىق قىزمەت سالالارىندا امەريكالىق كومپانيالارعا كوپتەگەن باسەكەلەستەردى شىعارادى.

مۇنداي ديلەمما ءىس جۇزىندە بارلىق جەردە بار, سوندىقتان امەريكالىق ساياساتكەرلەرگە قىتايعا قارسى سانكسيالار سالۋ وتە قيىن. الايدا, بۇل سانكسيالار بولمايدى دەگەندى بىلدىرمەيدى, سونىمەن قاتار ولار ءقازىردىڭ وزىندە باستالدى. بۇل مەحانيزم الدىمەن جەكەلەگەن ساياساتكەرلەردەن باستاۋ الىپ, ودان ءارى باستى كومپانيالارعا كوشەدى, سوسىن بارلىق سفەرالاردا ورىن الادى. وسىنى ىسكە اسىرۋدا ۆاشينگتون ىس-ارەكەتتەردىڭ كەزەكتىلىگىنە جۇگىنۋى ماڭىزدى, سەبەبى امەريكالىق كومپانيالار ساياسات سوڭىنان ەرۋى ءتيىس.

بىرىنشى سوققى ءقازىردىڭ وزىندە امەريكالىق پاتەنتتەلگەن تەحنولوگيالارعا قول جەتكىزۋدى توقتاتاتىن قىتايدىڭ فلاگمانى حۋاۆەيگە ءتيدى. امەريكالىق چيپتەر مەن باعدارلامالىق جاساقتامانى بەلسەندى قولداناتىن حۋاۆەي ءۇشىن بۇل وتە اۋىر سوققى. حۋاۆەيدىڭ كيرين پروسەسسورى جانە ءوزىنىڭ وپەراسيالىق جۇيەسى سياقتى وزىندىك دامۋى بار, ءبىراق بۇل تەحنولوگيانىڭ ورتاشا سەگمەنتىن عانا قامتاماسىز ەتە الاتىن شيكى ءونىم, الدىڭعى قاتارلى قىمبات ونىمدەر ءۇشىن ولار ءالى دە كۇشتى ەمەس.

وسىلايشا, اق ءۇيدىڭ باستى مىندەتى - قىتايدى وزىق تەحنولوگيالاردان وقشاۋلاۋ, وسىلايشا ونى "جوعارى ليگاعا" جىبەرمەي, باتىس تۇك مۇددەلەرىنە قىزمەت ەتەتىن "الەمدىك زاۋىت" پوزيسياسىندا قالدىرۋ. ءبىراق بۇل قيمىلدىڭ قىرى قىتاي رەسۋرستارى مەن نارىعىن ودان ءارى پايدالانۋ ءۇشىن ورىن قالدىرۋ, سونداي-اق بەيجىڭنىڭ اقش-پەن قاقتىعىسىندا راديكالدانۋىنا جول بەرمەۋدى كوزدەيدى.

قىتاي رەاكسياسى

قىتاي امەريكالىق شابۋىلدارعا جاۋاپ رەتىندە ارەكەت ەتەدى, بۇل وسال پوزيسيا, ويتكەنى قورعانىس كوپ كۇش جۇمسايدى, ەڭ باستىسى, قارسىلاستىڭ كەلەسى سوققىسى قايدا بولاتىنى بەلگىسىز. ەكىنشى جاعىنان, اقش-تىڭ ۇلكەن ساياسي جانە ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەرى بار بولعاندىقتان, ءوز كۇن ءتارتىبىن ەنگىزۋ مۇمكىن ەمەس. سونىمەن قاتار, ۆاشينگتوندا قاراما-قايشىلىقتار, سانكسيالار مەن ساياسي قىسىم جاساۋ تاجىريبەسى مول. 1978 جىلعى "اشىقتىق رەفورمالارى" باستالعاننان بەرى قىتاي بەيتاراپتىق تاكتيكاسىن جانە وعان قاتىستى ەمەس كوپتەگەن ماسەلەلەر بويىنشا ارالاسپاۋدى ۇستاندى.

بىراق بەيجىڭنىڭ كۇشتى جاعى - اقش-تىڭ بارلىق سەكتورلارىنىڭ, ءتىپتى جەكەلەگەن مەملەكەتتەردىڭ قىتايمەن ىنتىماقتاستىققا تاۋەلدىلىگى. مىسالى, قىتايداعى امەريكالىق "بيۋيك" كونسەرنىنىڭ (buick) اۆتوموبيلدەرىن ساتۋ اقش-تىڭ نارىعىنداعى ساتىلىمنان ەداۋىر اسىپ تۇسەدى. سونىمەن قاتار, قحر نارىعى وسى كومپانيا ءۇشىن نەگىز بولدى. ايگىلى iphone جانە باسقا دا apple ونىمدەرى قىتايدا ورنالاسقان زاۋىتتاردا جينالادى.

سونىمەن قاتار, مۇنداي ءوندىرىستى قىتايدان كورشى ەلدەرگە اۋىستىرۋ وتە قىمبات, ال كەيبىر جەرلەردە بۇل مۇمكىن ەمەس. مىسالى, كيىم وندىرۋدەن ايىرماشىلىعى, جوعارى تەحنولوگيالىق ءونىمدى جاساۋ كوپتەگەن ينجەنەرلەردى, ەلەكتر قۋاتىن, دامىعان لوگيستيكانى جانە قىتايدا ونداعان جىلدار بويى قالىپتاسقان كوپتەگەن باسقا زاتتاردى قاجەت ەتەدى. ءبىر تۇندە بۇل ينفراقۇرىلىمدى, مىسالى, كامبودجادا نەمەسە ورتالىق ازيادا سالۋ مۇمكىن ەمەس.

اقش-تىڭ ەڭ باي كاليفورنيا شتاتى ؛&ndash؛ كرەمنيي القابى جانە گولليۆۋد سياقتى الەمدىك نۇكتەلەر ورنالاسقان تاۋەلسىز ەل بولسا, ءىجو الەمدەگى ء5-شى مەملەكەت بولار ەدى, قىتاي وندىرىسىمەن تىعىز بايلانىستى. سان-فرانسيسكودان پاندەمياعا دەيىن كۇن سايىن قىتايدىڭ ءارتۇرلى قالالارىنا 26 رەيس بولدى.

تاعى ءبىر ماڭىزدى فاكتور ؛&ndash؛ قىتايدىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە ۆەتو قۇقىعىمەن تۇراقتى مۇشەلىگى, بۇل وعان بۇۇ سانكسيالارىن ەنگىزۋدى بولدىرمايدى. يادرولىق دەرجاۆا مارتەبەسى قىتايدىڭ اسكەري قاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك بەرەدى.

الايدا قىتايدىڭ سەنىمدى وداقتاستارى سانىنىڭ ازدىعى پروبلەما بولىپ قالا بەرەدى. ياعني, جاناشىرلار كوپ, سونىمەن قاتار ودان قارجىلىق ينفۋزيانى كۇتەدى, ءبىراق كيتاەفوبتار دا كوپ. سوندىقتان, باتىس ەلدەرىنىڭ ءمونوليتتى بلوگىنا قارسى قىتاي ءىس جۇزىندە جالعىز قالادى. ارينە, قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ كۇشى اتلانت بلوگىنا كىرەتىن كوپتەگەن ەلدەردىڭ وعان قارسى اگرەسسيۆتى قادامدارىن توقتاتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ماسەلەن, 2020 جىلعى 19 مامىردا قىتاي ۇكىمەتى اۆستراليادان ارپا يمپورتىنا 5 جىل مەرزىمگە 80,5% مولشەرىندە دەمپينگكە قارسى جانە انتيدوتاسيالىق باجداردى ەنگىزدى. اۆستراليا قىتايعا ارپانىڭ ەڭ ءىرى جەتكىزۋشىسى بولسا دا, ەلدىڭ بارلىق ەكسپورتىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى قىتاي باجىنىڭ ءوسۋى اۆستراليالىق اۋىلشارۋاشىلىق تاۋار وندىرۋشىلەرى ءۇشىن اۋىر سوققى بولادى.

باجداردى ەنگىزۋدىڭ رەسمي سەبەبى اۆستراليالىق كومپانيالاردىڭ دەمپينگى بولسا دا, ناقتى سەبەپ &ndash؛ اۆستراليا پرەمەر-مينيسترى سكوتت مورريسوننىڭ covid-19 باستالۋىنا بايلانىستى قىتايعا قاتىستى حالىقارالىق تەرگەۋ جۇرگىزۋ تۋرالى ۇندەۋىنە جاۋاپ. بەيجىڭ, بيزنەس-سەرىكتەسكە "ارتقا سوققى بەرۋ" ؛دەپ قاتاڭ جاۋاپ بەردى, ويتكەنى بۇل كوپتەگەن اۆستراليالىق كومپانيالاردىڭ باستى كليەنتى بولىپ تابىلاتىن ەل ول  ؛&ndash؛ قىتاي.

اۆستراليا رەسمي دەڭگەيدە ارپاعا قىتايلىق باج سالىعىن تولەمەيتىنىن مالىمدەدى. ءسىرا, كانبەررا ساۋدا سوعىسى جاعدايىندا پەكين بۇكىل قىتاي نارىعىن اۆستراليالىق وندىرۋشىلەر ءۇشىن جابادى دەپ قورقادى جانە بۇل نارىقتى الماستىراتىن ادام بولمايدى. بۇل اۆستراليا ەكونوميكاسىنىڭ بارلىق سالالارى ءۇشىن وتە اۋىر بولادى.

كۇشتى جانە ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتەتىن وداقتاستاردىڭ قاجەتتىلىگى اياسىندا قىتايدا رەسەيگە قاتىستى ريتوريكا كۇرت جاقساردى. مىسالى, 24 مامىردا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆانگ رەسەيمەن قارىم-قاتىناس تۋرالى وتە جاعىمدى پىكىر ءبىلدىردى: «؛نەگىزسىز شابۋىلدار مەن جالا جابۋ جاعدايىندا قىتاي مەن رەسەي ءبىر-بىرىن قولداپ, «؛ساياسي ۆيرۋستىڭ»؛ الدىندا بۇزىلمايتىن بەكىنىسكە جينالىپ, ستراتەگيالىق ءوزارا ارەكەتتەستىكتىڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتتى»؛.....

"قىتاي مەن رەسەي ءبىر قاتارعا تۇرادى, عالامشارداعى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق تولىعىمەن كەپىلدەندىرىلىپ, حالىقارالىق ادىلەتتىلىك سەنىمدى تۇردە قورعالادى".

مۇندا ءسىز رەسەيدە سانكسيالار سالىنعاننان كەيىن بولعان جاعدايعا ۇقساس جاعدايدى بايقاي الاسىز, سودان كەيىن رەسەيلىك باق-تا قىتايعا قاتىستى ريتوريكا جاقساردى, ال جوعارى دەڭگەيدە "شىعىسقا بەت بۇرۋ" جاريالاندى. سونىمەن قاتار, كۇردەلى سەبەپتەرگە بايلانىستى شىعىسقا بۇرىلۋ ناتيجە بەرمەدى. ودان بولەك, اقش پەن قىتاي اراسىنداعى «؛ساۋدا سوعىسى»؛ كەزىندە, 2019 جىلدىڭ جازىندا, سانكت-پەتەربۋرگ حالىقارالىق ەكونوميكالىق فورۋمىندا رەسەي فەدەراسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين كرەملدىڭ وسى قاقتىعىستاعى ۇستانىمى تۋرالى ناقتى جاۋاپ بەردى: "بىلەسىز بە, قىتايلاردىڭ مىناداي ماقال-ماتەلى بار: جولبارىستار القاپتا توبەلەسكەندە, اقىلدى مايمىل وتىرىپ جانە ونىڭ قالاي اياقتالاتىنىن كورەدى".

ايتا كەتەتىن ماسەلە, بۇل ءسوز قىتايلارعا قاتىستى بولسا دا, ءتۇپنۇسقادا باسقاشا ەستىلەدى: "جولبارىستاردىڭ توبەلەسىن كورۋ ءۇشىن تاۋدا وتىرۋ". ءبىراق ەڭ قىزىعى, قىتاي باسشىلارى, اسىرەسە ماو سزەدۋن, بۇل ورنەكتى قارسىلاستارىن سىناۋ ءۇشىن قولدانعان. مىسالى, 1939 جىلى ماو جەتەكشى دەرجاۆالاردى "جاپونيانىڭ قىتايعا قارسى اگرەسسياسىنا جول بەردى, ال وزدەرى «؛جولبارىستاردىڭ كۇرەسىن تاۋعا شىعاردى"دەپ ايىپتادى. 1940 جىلى ماو "جاپونياعا قارسى بىرىككەن مايدانداعى تاكتيكانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى" ماقالاسىندا ۆاشينگتوندى "تاۋدا وتىرۋ, جولبارىستار شايقاسىن باقىلاۋ" ساياساتى ءۇشىن سىنعا الدى. 1945 جىلى ماو چيانگ-شەكتى جاپونياعا قارسى ءپاسسيۆتى سوعىس جۇرگىزدى دەپ ايىپتاپ, باسقىنشىلارمەن سوعىستىڭ بارلىق اۋىرلىعى كوممۋنيستەرگە ءتيدى, ال "تاۋدا وتىرعان كۋومينتانگتار جولبارىس شايقاسىن باقىلاپ وتىر" دەدى.

وسىلايشا, قىتاي ءۇشىن رەسەيدىڭ ءرولى كۇرت ارتادى, ءبىراق كرەملدىڭ مورالدىق جاعىنان كوبىرەك قولداۋ كورسەتۋى وتە كۇماندى. مۇمكىن, كەرىسىنشە, ماسكەۋ ۆاشينگتونمەن قاقتىعىستىڭ اۋىرلىعىن "تاۋدان توبەلەسكە قاراپ" الىپ تاستاۋعا تىرىسادى. الايدا, تاريحي تۇرعىدان العاندا, پەكين بۇل ساياساتتى وزىنە قولدانعان كەزدە جاقسى ەمەستىگىن كورسەتكەن بولاتىن.

سوت ىستەرى

پاندەميا كەزىندە اقش پەن قىتاي اراسىنداعى قاقتىعىس اياسىندا الەمدىك قوعامداستىق ءۇشىن تالقىلاناتىن ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ؛&ndash؛ دونالد ترامپتىڭ قحر-دان covid-19-نىڭ پايدا بولۋى ءۇشىن اقش-تىڭ قىتاي الدىنداعى قارىزىن الىپ تاستاۋ نەمەسە الىپ تاستاۋ ەسەبىنەن زالالدى ءوندىرىپ الۋ تۋرالى مالىمدەمەسى.

دال وسى يدەيانىڭ اياسىندا ميسسۋري مەن ميسسيسيپي شتاتىندا قىتايعا قارسى جەكە كونگرەسسمەندەر قولداعان سوت ءىسى قوزعالدى. بۇل شاعىمدار اسىرەسە پرەزيدەنت ترامپ پەن رەسپۋبليكالىق پارتياعا پايدالى, ويتكەنى قىتايدىڭ اقش-قا ىندەتتىڭ تارالۋى تۋرالى ايىپتاۋلارى سىننىڭ سىرتقى جاۋعا اۋىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

دەموكراتيالىق پارتيا دونالد ترامپتىڭ ءوزىن كىنالاۋعا بەيىم, ول سوڭعى ساتكە دەيىن اقش-تاعى ىندەت پەن كارانتيندىك شارالار قاجەتتىلىگىن جوققا شىعاردى.

قىتاي تاراپى ءوزىنىڭ ديپلوماتيالىق ۆەدومستۆولارىنىڭ وكىلدەرىمەن "اق ءۇيدىڭ" ايىپتاۋلارىن بىرنەشە رەت "ماعىناسىز اڭگىمە" دەپ اتادى, سەبەبى قىتاي 2019 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان covid-19 ىندەتىمەن كۇرەسىن باستاعانىن مالىمدەدى. اتاپ ايتقاندا, قحر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆان ي پاندەمياعا بايلانىستى ۆاشينگتوننىڭ بەيجىڭگە قارسى تالاپتارىن زاڭدى نەگىزدەن ايىرىلعانىن جانە حالىقارالىق قۇقىقتى "تاپتادى" دەپ جاۋاپ بەردى.

ايتا كەتەتىن ماسەلە, اقش-تا "شەتەلدىك ەگەمەندىك يممۋنيتەتتەرى تۋرالى زاڭ" (fsia) بار, وعان سايكەس شەت مەملەكەتتەر قۋدالاۋدان قورعالعان. الايدا, بۇل زاڭ, اتاپ ايتقاندا ساۋد ارابياسىنا قارسى, "تەرروريزم دەمەۋشىلەرىنە قارسى سوت تورەلىگى تۋرالى زاڭنىڭ" (jasta) قابىلدانۋىمەن اقش ازاماتتارىنا وسى ەلگە قارسى سوت ءىسىن جۇرگىزۋگە, ەگەر ولار ساۋد ارابياسىمەن بايلانىستى بولسا, تەرروريزمنەن كەلتىرىلگەن زالالدى وتەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن جاعدايلار بولدى.

covid-19 تۋرالى ۇقساس زاڭنىڭ قابىلدانۋى تەوريالىق تۇرعىدان مۇمكىن, ءبىراق ناقتى "پاندورا قورابىن" اشادى, ونىڭ سالدارى از, ءبىراق بۇكىل الەم ءۇشىن جاعىمسىز ەكەنى انىق.

ەڭ باستىسى, قىتايداعى سىرتقى قارىز ەسەبىنەن اقش-تاعى پاندەميادان كەلتىرىلگەن زالالدى وتەۋ ارەكەتى الەمدىك ەكونوميكا ءۇشىن اۋىر زارداپتارعا اكەلۋى مۇمكىن. وقيعالاردىڭ وسىنداي دامۋىمەن دوللار بۇگىنگى كۇنى دە-فاكتو بولىپ تابىلاتىن الەمدىك ۆاليۋتا ءرولىن جوعالتۋى مۇمكىن. ويتكەنى قارجىلىق قاتىناستاردا ناقتى سەنىم داعدارىسى باستالادى. ال ەلدەردى نەسيەلەندىرۋدىڭ بۇكىل حالىقارالىق جۇيەسىنە سۇراق تۋىندايدى, ويتكەنى ەگەر تاراپ ءوزىن ءبىرجاقتى تارتىپتە ودان بوساتۋعا قۇقىلى دەپ ساناسا, قارىزدىڭ جويىلۋى مۇمكىن ەكەندىگى بەلگىلى بولادى.

ارينە, قىتاي مۇنداي وتەماقىلارمەن ەشقاشان كەلىسپەيدى, ويتكەنى بىرەۋىن تولەپ, بارلىق تاراپتاردىڭ قىسىمىنا تاپ بولادى, ولار ءوز بيۋدجەتتەرىن باسقالاردىڭ ەسەبىنەن تولىقتىرادى دەپ ۇمىتتەنەدى. سونىمەن قاتار, قكپ-نىڭ السىزدىگى ەل ىشىندە ناشار قابىلدانادى, ويتكەنى جاعداي ەۋروپالىق يمپەريالاردىڭ ىس-ارەكەتىنەن زارداپ شەككەن كەزدە "اپيىن سوعىستارىنا" جانە قىتاي تاريحىنىڭ باسقا بەتتەرىنە ماڭىزدى سىلتەمە جاسايدى.

قازاقستان مەن ورتالىق ازياعا نەسىمەن ءقاۋىپتى

قىرعي قاباق سوعىستىڭ جاندانۋى بارلىق دامۋشى ەلدەر ءۇشىن ۇلكەن قاۋىپ-قاتەرگە يە, ويتكەنى ولار الەمدىك الىپتار وزدەرىنىڭ قارىم-قاتىناستارىن انىقتاۋعا تىرىساتىن «؛ۇرىس الاڭىنا»؛ اينالادى.

اقش پەن قحر اراسىنداعى قازىرگى قاراما-قايشىلىقتا جاعداي تەك يدەولوگيالىق سوعىستى عانا ەمەس, بەيتاراپ ەلدەرگە كوپ ۆەكتورلى ساياساتقا توتەپ بەرۋ وتە قيىن بولاتىن "تەحنولوگيالىق ايماقتاردى" قۇرۋ مۇمكىندىگىمەن كۇردەلەنە تۇسەدى, ويتكەنى تەحنولوگيانىڭ دامۋى بىرەۋدىڭ پايداسىنا تاڭداۋ جاساۋدىڭ قاتاڭ قاجەتتىلىگىنە تاپ بولادى.

ەڭ جارقىن مىسال - 5g فورماتى, وعان دەرەكتەردىڭ ۇلكەن اۋقىمىن باسقارۋ, "اقىلدى" قالالار, لوگيستيكا, اسكەري تەحنولوگيالار, بايلانىس قۇرالدارى جانە ت.ب. قۇرۋ مۇمكىندىگى كىرەدى. ارينە, ەپل نەمەسە حۋاۆەيدەن الىنعان فورمات بىر-بىرىمەن جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى, سايكەسىنشە ءبىر تەحنولوگيالىق الپاۋىتپەن جۇمىس ىستەي باستاعاندا, ول ءىس جۇزىندە باسقاسىنا اۋىسادى.

ارينە, قازىرگى الەمدە جاڭا ەشتەڭە جوق, ەگەر ەسكە تۇسىرسەك, ناتو مەن ۆارشاۆا بلوگىنىڭ اسكەري تەحنولوگيالارى سالاسىندا 20 عاسىردا تەك تاۋەلسىزدىك العان جانە قورعانىس ونەركاسىبىن قۇرۋدى تاڭداعان ەلدەر ءۇشىن بىردەي ديلەمما بولدى.

بىراق 21 عاسىردا بۇل الشاقتىق تەك مەملەكەتتىك قورعانىس سالاسىنا عانا ەمەس, قازىرگى قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالالارىنا دا اسەر ەتەدى.

مۇنداي گەوساياسي تاڭداۋدىڭ ءوزى باسقا گەوساياسي ويىنشىلاردىڭ بۇل وپسيانى دۇرىس ەمەس قادام ءۇشىن, ياعني "جازالاۋ" ءۇشىن بارلىق رەسۋرستارىن تارتا وتىرىپ, قاتاڭ اسەر ەتۋ قاجەتتىلىگى رەتىندە قابىلداۋى مۇمكىن.

قىتايمەن تىكەلەي شەكتەسەتىن ورتالىق ازيا ءۇشىن گەوساياسي مانەۆردى ساقتاۋ جانە ەكى جاعىنان دا مىقتى ۇگىت-ناسيحات پەن ەكونوميكالىق قىسىم استىندا ەكونوميكالىق دامۋدى جالعاستىرۋ ءۇشىن گەوساياسي بلوكتاردىڭ سوقتىعىسۋىندا شەبەر مانەۆر جاساۋدىڭ كۇردەلى ماسەلەسى تۋىندايدى. بۇل جوعارى ديپلوماتيالىق شەبەرلىك پەن قيىن شەشىمدەر قابىلداۋدى تالاپ ەتەدى.

***

وسىلايشا, اقش-تاعى سايلاۋ جاعدايىنا بايلانىستى covid-19 پاندەمياسى حالىقارالىق جاعدايدى ۋشىقتىرىپ, باتىس اليانسىنىڭ قىتايعا جانە ونىڭ وداقتاستارىنا قارسى حالىقارالىق قاتىناستارىنىڭ جاڭا بولىنۋىنە ءقاۋىپ ءتوندىردى.

مۇنداي جاعداي كوپتەگەن ايماقتاردا الاڭداۋشىلىق تۋدىرادى, ويتكەنى ول ەلدەردى گەوساياسي تاڭداۋ الدىندا قويا الادى, بۇل ءسوزسىز ەكونوميكالىق جانە ساياسي قاۋىپ-قاتەرلەرگە الىپ كەلەدى.

بۇل قۇرىلىمدا ماسكەۋدىڭ پوزيسياسى بەلگىسىز بولىپ قالادى, ءبىراق ول قىتايعا "وتتى" جاعۋ ارقىلى ديۆيدەندتەر الۋعا ۇمىتتەنىپ, ءوز ويىنىن جۇرگىزۋدى ءجون كورەدى.

بۇۇ-نىڭ قىتايعا قارسى سانكسيالارى مۇمكىن ەمەس, ويتكەنى ونىڭ «؛ۆەتو قۇقىعى»؛ بار, ءبىراق اقش-تىڭ سانكسيالار ۇشقىنى تارالا باستايدى جانە قارقىن الادى. دونالد ترامپ سايلاۋدا جەڭىلگەن جاعدايدا دا, بۇل جاعداي وزگەرۋى ەكىتالاي. الايدا, "اق ۇيدەگى" دەموكراتيالىق پارتيانىڭ باسشىلىعىمەن ريتوريكا ءبىرشاما از قارقىندى بولادى.

قازىرگى جاعدايدا قىتايعا قارسى سوت ءىسى پەرسپەكتيۆالى ەمەس جانە ساۋدا الاڭىن قۇرۋ ءۇشىن ۇگىت-ناسيحاتتىق سيپاتقا يە.

قىتايعا قىسىم نەعۇرلىم كۇشتى بولسا, بەيجىڭ ءوزىنىڭ سانكسيالارىن ەنگىزىپ, دوستاس ەمەس ەلدەردىڭ نارىقتارىن جاۋىپ, قاتاڭ جانە شەشىلمەيتىن ۇستانىمعا يە بولادى.

ۆاشينگتون ءۇشىن ەڭ جاقسى سەناريي - قىتايدىڭ ءوسۋىن توقتاتۋ, وعان «؛الەمدىك قۇراستىرۋ سەحى»؛ ءرولىن قالدىرۋ. قىتاي ءۇشىن ماقسات - وقشاۋلانۋعا جول بەرمەۋ, اقش-تى ساياسي جانە ەكونوميكالىق سالماعى بويىنشا قۋىپ جەتۋ, الەمدىك تارتىلىس پوليۋستەرىنىڭ بىرىنە اينالۋ.

اديل كاۋكەنوۆ