قازاقى شاپاننىڭ قاسيەتى

مەكتەپتەگى تاربيە ساباعىندا قازاعىمنىڭ ۇلتتىق كيىمى تۋرالى ءسوز قوزعاعان كەزدە رۋحاني ۇستازىم, بايان اپايىمنىڭ بالالىق شاعى تۋرالى ەستەلىگى ەسىمە ءتۇستى. ول 1945 جىلى تالدىقورعان وبلىسى, سارقاند اۋدانىندا تۋعان. اۋلەتىندە جالعىز قىز بولعاندىقتان, اتاسى ەركەلەتىپ وسىرەدى. سونىمەن قاتار اتاسى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويىنا ءسىڭىرىپ, 5 جاسىنان اتقا وتىرعىزىپ, دومبىرا ۇيرەتىپ, ان-كۇي تىڭداتىپ, حالقىمىزدىڭ ءسالت-داستۇرىن, ىرىم-تىيىمدارىن ايتىپ وتىراتىن.

بىرىنشى سىنىپقا اتاسى ءوزى ەرتىپ بارادى دا, سىنىپ جەتەكشىسىنە بىلاي دەپ تابىستايدى: ؛

- شىراعىم, مىنا بالانىڭ كيىمى مەن ىشەر تاماعىنا كوز قىرىڭدى سالىپ ءجۇر. بوتەننىڭ قولىنان اس ىشپەسىن, ساباقتا تاقياسىن شەشپەي وتىرسىن! ۇزىلىستە ويىن بالاسى ءجۇرىپ-تۇرىپ تاماقتانباسىن, اجەسى سالىپ بەرگەن ايران مەن تابا ناندى تەك وتىرىپ ءىشسىن.

اپايىم كۇندەلىكتى ساباققا قوس ەتەكتى قازاقي كويلەك, سىرتىنان تەڭگەلەر, مارجان, كوز مونشاق قادالعان كوكىرەكشە, اياعىنا بىلعارىدان تىگىلگەن ساپتاما ەتىك كيىپ بارادى. باسىندا جىلى كۇندەرى جۇقا ماتادان تىگىلگەن ويماقتاي قىزىلدى-جاسىلدى تاقيا, قىستا ۇكىلى بورىك كيەتىن.

باستاۋىشتى ءبىتىرىپ, ورتا بۋىنعا اۋىسقاندا ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى مەن ديرەكتور اپايىما ءبىرىڭعاي مەكتەپ فورمانى كيۋدى جايلاپ ايتا باستايدى (قاھارلى اتاسىنا ايتۋعا قايمىعادى). جىل بويى وقۋشى قىزعا ەسكەرتە وتىرىپ, كەڭەس وكىمەتى اقىرى اتامىزدى جەڭىپ شىعادى.

1955 جىلى 6-شى سىنىپقا كوشكەندە نەمەرەسى جىلارمان بولىپ, مەكتەپ فورماسىن الدىرتادى.
اپايىم قوس ەتەك كويلەك پەن تاقيانى تەك 30 كۇن ورازادا, ايت كۇندەرى جانە ناۋرىز مەرەكەلەرىندە كيەتىن بولعان.

بىز وسى شاپاننىڭ قادىر-قاسيەتىن تۇسىنە بەرمەيمىز. كىم كورىنگەنگە سىيعا بەرىپ جاتامىز. شاپاندى اسا قادىرمەندى, سىيلى, بەتكە ۇستار اقساقال, اعالارىمىزدىڭ يىعىنا جاباتىن سالتىمىزدى بۇزعان سياقتىمىز. شاپاننىڭ دا كيەسى بار عوي!..

وتكەندە ءبىر رەكتور اعامىز رەنىشىن جازىپ جاتىر: تاجىريبەمەن الماسۋ ماقساتىندا ءبىر توپ قازاق رەكتورلارى اقش-قا بارادى. جەرگىلىكتى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ باسشىسى كەشكە ۇيىنە قوناق اسقا شاقىرادى. قول جۋاتىن بولمەگە كىرگەندە, دارەتحاناسى مەن ءدالىزى بىرگە ورنالاسقان جەردە ۇلتتىق ورنەك سالىنعان قىمبات قازاقتىڭ شاپانىن كورەدى دە كوڭىلى ءتۇسىپ كەتەدى (امەريكالىق ارىپتەسى ەلگە كەلگەندە قوشەمەتتەپ كيگىزگەن شاپان).

قازاقتىڭ شاپانىڭ قاستەرلەپ تازا جەرگە ءىلۋشى ەدى. قازاقتىڭ كيىمىن شەتەلدىككە سىيعا تارتۋدىڭ قاجەتى جوق. ولار ونىڭ ءقادىرىن دە تۇسىنبەيدى, نە كيمەيدى دە.
قازاقي كيىمدە ۇلتتىق كود دەگەن بولدى. ءبىز سول ۇلتتىق كودتان ايىرىلىپ قالماۋىمىز كەرەك!

مايرا ايجارىقوۆا