"؛بۇل – ساياسي رەفورما ەمەس, يميتاسيا جاساۋ"؛. توقاەۆتىڭ ەكس-قارسىلاستارى نە دەيدى؟

بۇگىن قازاقستانداعى مەرزىمىنەن بۇرىن وتكەن سوڭعى پرەزيدەنت سايلاۋىنا &ndash؛ 1 جىل. سايلاۋدا بيلىكشىل ؛nur otan پارتياسىنان ۇسىنىلعان كانديدات قاسىم-جومارت توقاەۆ سايلاۋشىلار داۋسىنىڭ 70,96 پايىزىن جيناپ, جەڭىسكە جەتكەن بولاتىن. ؛

9 ماۋسىم كۇنى داۋىس بەرۋگە قۇقىلى قازاقستاندىقتاردىڭ ءبىر بولىگى سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنە قاراي اعىلسا, ءبىر بولىگى ؛سايلاۋعا بايكوت جاريالاپ, نۇر-سۇلتان مەن الماتى قالالارىندا رۇقسات ەتىلمەگەن ميتينگكە شىقتى. ميتينگ كەلەسى كۇندەرى دە جالعاستى. شەرۋشىلەر بۇل جولى سايلاۋ قورىتىندىسىمەن كەلىسپەيتىنىن ايتتى. بىرنەشە قالاداعى ميتينگتەر كۇشپەن باسىلىپ, نارازىلىق اكسياسىنا قاتىسقان مىڭداعان ادام ۇستالدى. ۇستالعاندار اراسىندا اكسيالار وتكەن ورىن ماڭىندا ءوز بەتىنشە جۇرگەن ازاماتتار, وقيعادان حابار تاراتقان بىرنەشە جۋرناليست, ونىڭ ىشىندە قامشى ءتىلشىسى دە بار.

ىشكى ىستەر مينيسترلىگى 9-13 ماۋسىم كۇندەرى رۇقسات ەتىلمەگەن ميتينگ كەزىندە 4 مىڭعا جۋىق ازاماتتىڭ ۇستالعانىن حابارلادى. ونىڭ 3 مىڭى پروفيلاكتيكالىق جۇمىستان كەيىن بوساتىلسا, 677 ادام سوت ارقىلى اكىمشىلىك قاماۋعا الىنىپ, 305-ىنە اكىمشىلىك ايىپپۇل سالىنعان.

پرەزيدەنت توقاەۆ 12 ماۋسىم كۇنى ۇلىقتاۋ راسىمىندە ازاماتتاردى بيلىك پەن قوعام ديالوگىنىڭ دامۋى قاتتى الاڭداتاتىنىن ايتىپ, ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىن قۇرۋدى شەشكەنىن حابارلادى.

توقاەۆ 14 ماۋسىمدا امەريكالىق the wall street journal باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا ءوزىن "رەفورماتورمىن" دەپ اتاپ, نارازىلىق اكسيالارىندا ايتىلعان شاعىمدارعا قۇلاق تۇرىلەتىنىن جەتكىزدى. سونداي-اق قازاقستاندا ساياسي رەفورماسىز ەكونوميكالىق رەفورمالار العا باسپايتىنىن ءمالىم ەتتى. پرەزيدەنت وسى مازمۇنداس سوزدەردى قىركۇيەكتە جاساعان جولداۋىندا دا ايتتى.

20 جەلتوقسان كۇنى ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ەكىنشى وتىرىسىندا ساياسي رەفورمالاردىڭ العاشقى پاكەتى تانىستىرىلىپ, ۇزاماي زاڭ جوباسى قوعامدىق تالقىلاۋعا ۇسىنىلدى. كەيبىر زاڭگەرلەر, ساياساتكەرلەر بەيبىت جيىندار, ساياسي پارتيالار تۋرالى زاڭ جوبالارىنىڭ مازمۇنى ءىس جۇزىندە بۇرىنعى زاڭنان ايتارلىقتاي ايىرماشىلىعى جوق ەكەنىن ايتتى. ءبىرقاتار ساراپشى قوعامدىق تالقىلاۋ كەزىندە بىلدىرىلگەن ۇسىنىستار ەسكەرۋسىز قالعانىنا نازار اۋدارىپ, قوعامدىق ءومىر ءۇشىن ماڭىزدى زاڭداردىڭ كارانتين كەزىندە قابىلدانعانىن سىنعا الدى.

پارلامەنت ماقۇلداپ, سەنات بەكىتكەننەن كەيىن قوعام قارسىلىعىنا قاراماستان پرەزيدەنت توقاەۆ 26 مامىردا ساياسي پارتيالار تۋرالى, سايلاۋ تۋرالى, بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى زاڭدارعا قول قويدى. ەندى ەلدە پارتيا تىركەۋ ءۇشىن قاجەتتى 40 مىڭ قول 20 مىڭعا تومەندەتىلدى. سايلاۋ تۋرالى زاڭعا سايكەس, پارتيالىق سايلاۋ تىزىمىندەگى ادامداردىڭ 30 پايىزى مىندەتتى تۇردە ايەلدەر مەن 29 جاسقا دەيىنگى جاستار بولۋعا تيىس. ؛ميتينگ ۇيىمداستىرۋدا ەسكەرتۋ قاعيداتى قابىلدانىپ, پارلامەنتتىك وپپوزيسيا تۇسىنىگى ەنگىزىلدى.

قامشى ءتىلشىسى ساياسي رەفورمالار جاساۋعا باعىتتالعان وسىنداي زاڭدىق قادامدار تۋرالى ءبىر جىل بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋىنا تۇسكەن ۇمىتكەرلەرلەردىڭ نە ويلايتىنىن سۇراپ كوردى.

 ؛

&ndash؛ كەز كەلگەن ساياساتكەر سايلاۋ الدىندا سايلاۋشىلارعا ءوز باعدارلاماسىن ۇسىنادى. ءبىرى پوپۋليزمگە سالىنىپ, ۋادەنى ۇيىپ-توگەدى. ەكىنشىسى &ndash؛ قالىپتاسقان جاعداي مەن مەملەكەتتىڭ, ءوزىنىڭ مۇمكىنشىلىكتەرىنە ساي جوسپار قۇرادى. مەنىڭشە, توقاەۆ مىرزا ەكىنشى, پراگماتيكالىق جولعا ءتۇسىپ, سونىمەن كەلەدى. ول جاريا ەتكەن رەفورمالار تەك قانا ساياسي سيپاتتا ەمەس.

بىراق 30 جىل بويىنا يگەرۋسىز كەلە جاتقان ءدال وسى ساياسي وزگەرتۋلەر الاڭىنا قاتىستى باستامالار قوعامنىڭ بەلسەندى بولىگىنىڭ ەكى ءتۇرلى باعالاۋىنا ۇشىراپ جاتقان دا راس. جۇرتتىڭ ءبىرى ەۆوليۋسيالىق وزگەرتۋلەرگە تۇسىنىستىكپەن قاراسا, ەكىنشى ءبىر بولىگى, ياعني "وزگەرىستەر مەيلىنشە تەز ءارى راديكالدى بولسىن" دەۋشىلەر, ول باستامالارعا سىن كوزىمەن قاراپ جاتىر. بۇل ءوزى زاڭدى ءارى وبەكتيۆتى پروسەسس دەپ سانايمىن, &ndash؛ دەيدى ول.

امىرجان قوسانوۆتىڭ پىكىرىنشە, ميتينگىلەر مەن پارتيالار تۋرالى زاڭنامادا ءبىراز ىلگەرلەۋ بار بولعانىمەن, ونى ودان سايىن تەرەڭدەتە ءتۇسۋ كەرەك.

&ndash؛ ميتينگ تۋرالى زاڭنامانى وزگەرتسە دە, كۇنى كەشە تاعى دا قوعام ءۇشىن ەشبىر ءقاۋپى جوق بەيبىت تۇرعىنداردى پوليسيا شەتىنەن تۇتقىنداپ جاتىر. ال سايلاۋ تۋرالى زاڭناما ءالى دە سول قالپىندا. ءبىراق توقاەۆ مىرزانىڭ ءبىر جىلدىق كەزەڭى كەزەكتى قارجى داعدارىسى, كوروناۆيرۋس سەكىلدى كۇتپەگەن سىندارعا كەزىگىپ جاتىر. مۇنىڭ ءوزى قازىرگى قازاقستاننىڭ دامۋىنىڭ تاعى دە ءبىر ەرەكشەلىگىن ءارى كەمشىلىگىن تايعا تاڭبا باسقانداي, اپ-انىق ەتىپ اشىپ بەردى.

ونىڭ ءمانىسى مىنادا: پرەزيدەنت تاراپىنان وڭ, ءپوزيتيۆتى, حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ جاتقان باستامالار بارشىلىق, ءبىراق ولاردىڭ ناقتى ومىردە جۇزەگە اسۋى سىن كوتەرمەيدى. ونى پرەزيەنتتىڭ ءوزى دە ايتىپ جاتىر. ياعني, ءوز شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر قوعامدا ودان سايىن قوردالانىپ بارادى. سول سەبەپتى ەل ىشىندە نارازىلىق تولاستار ەمەس. ونىڭ ۇستىنە بۇگىندە ەلدىڭ بيلىككە دەگەن سىني كوزقاراسىن, ءوز قارسىلىعىن بىلدىرە الاتىن قۇرالدارى كوبەيدى: الەۋمەتتىك جەلىلەر, نارازىلىق اكسيالارى بەلسەندى ازاماتتاردىڭ مىقتى الاڭىنا اينالدى. ەندىگى جەردە جاڭا بيلىك وسى فاكتورلاردى ەسكەرە وتىرىپ, جۇمىس ىستەمەسە, ءىس ناسىرعا شابۋى مۇمكىن. ەڭ باستىسى, بۇرىنعى &ndash؛ ءبىر ادامعا عانا باعىنعان اۆتوريتارلىق باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ابدەن توزىعى جەتتى, ول زاماناۋي تالاپتار مەن ترەندتەرگە ىلەسە الماي, مۇلدەم جارامسىز بوپ قالدى. سوندىقتان دا باسقارۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ, ياعني دەموكراتيالاندىرۋ ماقساتى مەيلىنشە وزەكتى بولىپ جاتىر, &ndash؛ دەيدى جۋرناليست.

سايلاۋدا 5,05 پايىز داۋىس العان ەكس-كانديدات, "اقجول" پارتياسىنىڭ مۇشەسى, پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى دانيا ەسپاەۆا شارۋاسىنىڭ قاۋىرت بولۋى سەبەپتى قامشى تىلشىسىنە پىكىر بىلدىرە المايتىنىن ايتتى.

 ؛

&ndash؛ ەلدەگى تاڭداپ الىنعان باعىت, اتقارىلىپ جاتقان جۇمىس وتە دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە ول جاقتا ىستەلىنىپ جاتقان شارۋانى, ۇسىنىلعان ساياسي رەفورمالاردىڭ قانداي تالقىلاۋدان وتكەنىن ءبىر كىسىدەي بىلەم. كەڭەس جۇمىسى, ونىڭ ماڭىزى تۋرالى ءارتۇرلى پىكىر بار. "پارتيا تىركەۋ ءۇشىن قاجەتتى قول نەگە 20 مىڭ, نەگە 10 مىڭ ەمەس, 500 ەمەس؟", "پارلامەنتتەگى ايەلدەر مەن جاستاردىڭ ۇلەسى نەگە 50 پايىز ەمەس, 30 پايىز؟" دەگەن سياقتى پىكىرلەردىڭ ايتىلىپ جاتقانىن كورىپ, ەستىپ ءجۇرمىز. مۇنداي ديسكۋسسيا جۇمىس توبىنىڭ ىشىندە دە بولدى. بۇل شەشىمدەردىڭ ءوزى ۇلكەن پروگرەسس دەپ ەسەپتەيمىن. كەزىندە پارتيانى تىركەۋ ءۇشىن 40 مىڭ قول سۇرالاتىن, ەندى مىنە, 20 مىڭعا دەيىن ءتۇستى. مۇمكىن بولاشاقتا 10 مىڭعا دەيىن تۇسەر. قازاقتا "اسىقپاعان اربامەن قويان الار" دەگەن ءسوز بار عوي. كورەيىك. كەيبىرەۋلەر "تومەنگى شەك 1000 قولعا دەيىن ازايتىلسا, پارتيا قۇرىپ الار ەدىم" دەيدى. ال تومەندەتتىك دەلىك. سوندا 200 پارتيا قۇرىپ العاندا نە پايدا؟ پارتيا دەگەن ساياسي ماقساتتار قوياتىن قوعام بىرلەستىكتەرىنىڭ ءبىر ءتۇرى عوي. ول ؛&ndash؛ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. سوندىقتان كوپ جەڭىلدىكتەر بولا بەرگەۋگە ءتيىس دەپ ەسەپتەيمىن, ؛&ndash؛ دەپ اتاپ ءوتتى ۇلتتىق كەڭەس مۇشەسى.

ەكس-كانديدات كەز كەلگەن ماسەلەنى بەيبىت شەشۋ كەرەكتىگىنە ءمان بەردى.

&ndash؛ بەيبىت شەرۋلەر تۋرالى ءتۇرلى اڭگىمە ايتىلىپ جاتىر. ءبىراق ونىڭ ەكىنشى جاعى دا بار عوي. بىرەۋ شەرۋلەتىپ جاتسا, ول ەكىنشى ادامعا ۇناماۋى مۇمكىن. ماسەلەن, بىرەۋلەر الاڭعا بالا-شاعاسىمەن دەمالۋعا كەلسە, ول جەردە الدەكىمدەر ميتينگ وتكىزىپ جاتادى. ەكى ادام بولعان سوڭ ەكىتۇرلى كوزقاراس بار عوي. سوندىقتان وسىنداي ساتتەردە قوعامدىق بالانستى تابۋ قيىن شارۋا. وتان &ndash؛ وتباسىنان باستالادى دەپ جاتامىز. ءار وتباسىندا ەكىجاقتى كوزقاراس بولىپ تۇرادى. سونى شاشاۋ شىعارماي, ىدىس-اياقتى سىلدىرلاتپاي شەشۋ وتە ماڭىزدى. مەملەكەت تە سولاي. ءتۇرلى ۇستانىم, پروبلەما بولۋى مۇمكىن, ءبىراق باستىسى ىدىس-اياقتى سىلدىرلاتپاي شەشە ءبىلۋ قاجەت, ؛&ndash؛ دەدى ول.

تولەۋتاي راحىمبەكوۆ ۇلتتىق كەڭەستىڭ ءۇشىنشى وتىرىسىندا ماسەلەلەر سالا-سالا بويىنشا قارالعانىن ەسكە سالدى.

&ndash؛ كەلەشەگىن ويلاعان مەملەكەت ءبىلىم, عىلىم مەن دەنساۋلىقتى ويلاۋى كەرەك. ۇسىنىستاردى بىلدىرگەن كەزدە جان-جاقتى قاراستىرعا ءجون. بيۋدجەت جاعدايى قالاي, وعان قوعام دايىن با دەگەندەي. كوبى اقش-تى, كۋۆەيتتى, جاپونيانى مىسالعا كەلتىرىپ جاتادى. ءوز جاعدايىمىزدى, مەنتاليتەتىمىزدى ەسەپكە الۋىمىز كەرەك, &ndash؛ دەدى ۇلتتىق كەڭەس مۇشەسى.

 ؛

&ndash؛ ۇلتتىق كەڭەس جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىن كورە الماي وتىرمىز. ايتىلدى-ايتىلدى, ءبىراق جۇزەگە اسىرىلۋى شامالى بولىپ تۇر. قابىلدانعان زاڭدار الدە دە حالىقارالىق نورمالارعا سايكەس كەلمەيدى. سولاردى جەتىلدىرە ءتۇسۋ كەرەك ەدى. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر سانى كوپ ەلدەردىڭ ءبىرىمىز. وسى باعىتتا جۇمىس جۇرگىزىلىپ, مەمقىزمەتكەرلەردى قىسقارتۋ كەرەك. اتى بار دا زاتى جوق, مەملەكەت قارجىسىن جۇمساۋدى عانا بىلەتىن كۆازيمەملەكەتتىك مەكەمەلەردى الدەقاشان قۇرتۋ كەرەك ەدى. ۇلتتىق قورداعى اقشانىڭ جۇمسالۋى اشىق ەمەس, ول جەردەگى قارجى قانشا, ول التىنمەن ساقتالعان با, باسقالاي ما دەگەن سەكىلدى سانسىز سۇراقتاردىڭ جاۋابى اشىپ ايتىلمايدى. پرەزيدەنتكە دە, ۇكىمەت باسشىسىنا دا اشىقتىق ءپرينسيپى جەتىسپەيدى. ولار ەلدىڭ الدىنا جيىرەك شىعىپ, جاعدايدى ءتۇسىندىرىپ, قولدا بار مۇمكىندىكتەردى ايتىپ وتىرۋعا ءتيىس, &ndash؛ دەيدى امانگەلدى تاسپيحوۆ.

ونىڭ سوزىنشە, پارلامەنتتىك وپپوزيسيا تۇسىنىگى, پارلامەنتتە ايەلدەر مەن جاستارعا ورىن بەرۋ سەكىلدى قادامدار ؛&ndash؛ ساياسي رەفورما ەمەس, يميتاسيا جاساۋ.

قازاقستان كوممۋنيستىك حالىق پارتياسىنان ۇسىنىلعان ءماجىلىس دەپۋتاتى جامبىل احمەتبەكوۆپەن (1,82%) تىلدەسۋدىڭ ءساتى تۇسپەدى. ءوزىنىڭ جەكە تەلەفونى ءسوندىرۋلى. قامشى ءتىلشىسى پارتيانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە حابارلاسقانىندا تۇتقانى كوتەرگەن قىزمەتكەر اپپارات باسشىنا سىلتەدى. اپپارات باسشىسى ءوز كەزەگىندە دەپۋتاتتىڭ كومەكشىسىنە حابارلاسۋ كەرەكتىگىن ايتتى. دەپۋتات كومەكشىسىنىڭ جۇمىس تەلەفونىنا قوڭىراۋ بارىپ تۇرعانىمەن, تۇتقانى ەشكىم كوتەرمەدى. بىرنەشە رەت شالىنعان قوڭىراۋلار ءساتسىز اياقتالدى.

 ؛

ول "ساياسي وزگەرىس ءبىر كۇندە ورناي قالمايدى, الايدا ەلدە وزگەرىسكە باستار ىستەردىڭ العىشارتتارى تولىقتاي جاسالعان" دەپ سانايدى.

ەكس-كانديدات پرەزيدەنتتىڭ كرەديتتىك امنيستيانى جاساۋى مەن قازاق ءتىلىن دامىتۋ تۋرالى ايتقان باستامالارى ەرەكشە اتاپ وتەرلىك جايت ەكەنىن ايتتى.

&ndash؛ سىزگە ءبىر وقيعانى ايتايىن. الماتىدان استاناعا پويىزبەن قايتىپ كەلە جاتقانمىن. ۆاگونداعى 4 ادامنىڭ ءبىرى جاس كەلىنشەك ەدى. 3-4 جاستاعى مۇگەدەك بالاسى بولاتىن. ەمگە دەپ كرەديت العان ەكەن. سول كەلىنشەك پرەزيدەنتتىڭ كرەديتتىك امنيستياسىنا ءىلىنىپ, قارىزىنان قۇتىلىپتى. سونى ايتىپ, ەبىل-دەبىل جىلاپ, "مەملەكەت باسشىسى بار ەكەن عوي", "ۇكىمەت بار ەكەن عوي" دەپ ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. بۇل &ndash؛ ءبىر عانا مىسال. ال مۇنداي مىسالدار جەتىپ ارتىلادى. اتالمىش يگى ءىس قاراپايىم ازاماتتارىمىزعا ۇلكەن كومەك بولدى, &ndash؛ دەيدى سادىبەك تۇگەل.