تۇركسىبتىڭ ءتۇيىسۋى

تۇركسىبتىڭ وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك تارماعى ءتۇيىسۋىنىڭ سالتاناتتى شاراسى جوسپاردان 8 اي بۇرىن, 1930 جىلعى 28 ساۋىردە جەتىسۋ جەرىندەگى اينابۇلاق ستانسياسىندا ءوتتى. /بۇل ەلدى مەكەن بۇعان دەيىن وعىز-قورعان دەپ اتالعان ەكەن./ وسىعان وراي, «؛گۋدوك»؛ تەمىرجول گازەتى بىلاي دەپ جازدى: «؛28 ءساۋىر, ءتۇيىسۋ ءساتى تۋدى. مىنە, رەلستەردىڭ سوڭعى جۇبى. ءبىر ءسات جانە سوڭعى سوققى! وسى ۋاقىتتا جۇمىسشى قولىنىڭ كۇرت سەرپىلۋى سولتۇستىك پەن وڭتۇستىكتىڭ قوسىلۋىن اياقتادى. ءتۇيىسۋ جۇزەگە استى. سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك توسەمدەردىڭ جۇزدەگەن جۇمىسشىسى بىر-بىرىمەن كەزدەسۋگە اسىقتى. جاپپاي قۋانىش. "ۋرا!" دەگەن داۋىس دالانى جاڭعىرتتى. بۇل ۇمىتىلماس ءسات بولدى. ادامدار قۇشاقتاسىپ, ءبىر-بىرىن جەڭىستەرىمەن قۇتتىقتادى. قۇرىلىس ارداگەرلەرى قۋانىشتان كوز جاستارىن تىيا المادى»؛.

سالتاناتتى ميتينگتە ركفسر حكك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ت. رىسقۇلوۆ, قازاقستان حكك ءتوراعاسى و. يساەۆ, باشقۇرت واك ءتوراعاسى ت.ش. شافيكوۆ, كومينتەرن اتقارۋ كوميتەتى پرەزيديۋمىنىڭ مۇشەسى سەن-كاتاياما, سونداي-اق سەمەيدەگى قىتاي باس كونسۋلى مو-ۆەي-تۋن ءسوز سويلەدى.

كسرو-نىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن تىلشىلەر, ونىڭ ىشىندە «؛گۋدوك»؛ گازەتىنىڭ وكىلى يليا يلف پەن ەۆگەنيي پەتروۆ كەلدى. ولاردىڭ ايگىلى «؛التىن بۇزاۋ»؛ رومانىندا تۇركسىب «؛شىعىس ماگيسترالى»؛, ءتۇيىسۋ ورنى &ndash؛ «؛داڭعىرلاق باستاۋ»؛ دەپ اتالادى. دەمەك, استىرتىن ميلليونەر ا.ي.كورەيكونىڭ سىرلى ميلليوندى اسقان شەبەر الاياق وستاپ بەندەرگە بەرۋى وسى اينابۇلاق ستانسياسىندا بولعان.

جالپى, اڭىزعا اينالعان الىپ قۇرىلىس, كەڭەستىك ءبىرىنشى بەسجىلدىقتىڭ «؛قارلىعاشى»؛ &ndash؛ تۇركىستان-سىبىر تەمىرجول ماگيسترالى ت.رىسقۇلوۆتىڭ باستاماسىمەن سالىنعان ەدى. ول سول كەزدە حالىق كوميسسارلار كەڭەسى جانىنداعى تۇركىستان-سىبىر تەمىرجولى قۇرىلىسىنا كومەك بەرۋ كوميتەتىن باسقارعان بولاتىن. تۇركسىبتى سالۋ تۋرالى شەشىم 1926 جىلى 3 جەلتوقساندا كسرو ەڭبەك جانە قورعانىس كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا قابىلداندى. تۇركسىب قۇرىلىسىنىڭ جەتەكشىسى بولىپ ؛ ۆ. شاتوۆ تاعايىندالدى.

حح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى ورتالىق ازيا مەن ءسىبىردى بايلانىستىرعان بىرەگەي جوبا قازاقستان ءۇشىن ماڭىزدى وقيعا بولدى. تۇركىستان-سىبىر تەمىر جولىنىڭ قۇرىلىسى (تۇركسىب) 20-جىلداردىڭ اياعى مەن 30-جىلداردىڭ باسىندا قازاق حالقىن بىرىكتىردى. كوپشىلىك ءۇشىن بۇل جاڭا, جاقسى جانە جارقىن ءومىردىڭ ۇمىتىنە اينالدى. تۇركسىب تاريحى &ndash؛ بۇل ەڭ الدىمەن تەمىرجولدا جۇمىس ىستەگەن قاراپايىم قازاقستاندىقتار. قۇرىلىس الاڭىنا كەڭەس ەلىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن جۇمىسشىلار كەلدى. دالا, وزەندەر مەن تاۋلار ارقىلى مىڭداعان شاقىرىم تەمىر جولدار ءوتتى. 1927 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە قۇرىلىسشىلار تەمىر جولدىڭ ءبىرىنشى بۋىنىن سولتۇستىكتە &ndash؛ سەمەي ستانسياسىنان, ال 1927 جىلى قاراشادا &ndash؛ وڭتۇستىك بۋىنىن  ؛لۋگوۆوە ستانسياسىنان سالۋدى باستادى. ال 1931 جىلى تۇركىستان-سىبىر تەمىر جولى مەرزىمىنەن بۇرىن پايدالانۋعا بەرىلدى. ول باستاپقىدا 5 جىلعا جوسپارلانعان بولاتىن, ال ءىس جۇزىندە ءۇش جارىم جىلدا سالىنىپ ءبىتتى. كوپ جىلدان كەيىن, 1974 جىلى, تۇركسىب بويىمەن وتكەن العاشقى پاروۆوز الماتى قالاسىندا قۇرمەتتى تۇراققا ورناتىلدى. الايدا وكىنىشكە قاراي 90-شى جىلداردىڭ سوڭىندا بۇل جادىگەر قىتايعا مەتالل سىنىقتارى رەتىندە ساتىلىپ كەتتى.

كوپتەگەن تاريحي تۇلعالار تۇركسىبپەن بايلانىستى. مىسالى, الەمگە ايگىلى كالاشنيكوۆ اۆتوماتىن جاساۋشى ميحايل كالاشنيكوۆ 18 جاسىندا قازاقستانعا كەلىپ, تۇركسىبتە (ماتاي ستانسياسىندا) جۇمىس ىستەدى جانە ونىڭ ايتۋىنشا, ونىڭ تەحنيكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرعان دەپو ماشينيستەرى مەن تەمىر ۇستالارى بولعان. كەڭەستىك اسكەري تىلشىلەر يليا يلف پەن ەۆگەنيي پەتروۆ  ؛قۇرىلىس كەزىندە جۋرناليستەر رەتىندە تۇركسىبتە بولعان, ولاردىڭ ەستەلىكتەرى «؛التىن بۇزاۋ»؛ رومانىندا كورىنىس تاپقان. تۇركسىب قۇرىلىسىنا كومەك كورسەتۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى مۇحامەدجان تىنىشپاەۆتىڭ ءرولىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون. ونىڭ باستاماسى ارقاسىندا جول جوندەۋشى اگەنتتەر كۋرسى قۇرىلدى, وندا ەلۋدەن استام قازاقتار وقىتىلدى, ول ماگيسترالدى سالۋ كەزىندە 75 ميلليون ءرۋبلدى ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرگەن «؛شوقپار نۇسقاسى»؛ جوباسىن جاسادى. تۇركسىبتەن بەلگىلى قازاق تەمىرجولشىلارى, بولاشاقتا قازاق كسر ەڭبەك سىڭىرگەن قۇرىلىسشىلارى جۇماعالي وماروۆ, قادىر قۇلمانوۆ, مۇستافا قازىبەكوۆ جانە احمەتجان ماجەنوۆ ءوسىپ شىقتى. سوڭعىسى, ايتپاقشى, ياعني احمەتجان ماجەنوۆ 1930 جىلى 28 ساۋىردە سوڭعى «؛كۇمىس»؛ بالداقتى قاعىپ كىرگىزگەن جۇمىسشى بولاتىن.

ال, بەلگىلى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ بۇل قۇرىلىستى باسقارىپ, جۇرگىزۋدەگى ورنى مەن ءرولى وراسان زور. ول قازاقتاردى تەمىرجول قۇرىلىسىنا تارتىپ, ولاردان جۇمىسشىلار جانە مامان كادرلاردىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلكەن ەڭبەك ءسىڭىردى. «؛كۇندىز وتىرماي, تۇندە ۇيىقتاماي»؛ قۇرىلىستىڭ تىكەلەي باسى-قاسىندا بولىپ, جان اياماي ەڭبەك ەتتى. ف.گولوششەكيننىڭ جانە ونىڭ اينالاسىنداعىلاردىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان ءوزى بۇرىننان بىلەتىن م.تىنىشپاەۆتى قازاقتان شىققان العاشقى جوعارى ءبىلىمدى تەمىرجول مامانى رەتىندە تۇركسىب قۇرىلىسىنا تارتتى.

1958 جىلى تۇركىستان-سىبىر تەمىرجولى قاراعاندى تەمىر جولىمەن بىرگە قازاق تەمىر جولىنا بىرىكتىرىلدى. 1971 جىلى قازاق تەمىرجولىنان الماتى تەمىر جولى ءبولىندى. سودان كەيىن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بارلىق تەمىر جولدارى «؛قازاقستان تەمىر جولى»؛ مەملەكەتتىك كاسىپورنىنا بىرىكتىرىلدى.

ۇزىندىعى 1500 شاقىرىمدىق تۇركسىب تەمىرجولىنىڭ ماڭىزى وتە زور. ول ونىڭ قۇرىلىسىنا بايلانىستى بارلىق ۇمىتتەردى تولىق اقتادى, قازاقستان مەن ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارى ەكونوميكاسى مەن مادەنيەتىنىڭ ايتارلىقتاي وسۋىنە ىقپال ەتتى. ونىڭ اينالاسىندا كوپتەگەن ونەركاسىپتىك جانە اۋىلشارۋاشىلىق كاسىپورىندارى قۇرىلدى. تۇركسىب وتاندىق تەمىرجول سالۋ مەكتەبى رەتىندە بەلگىلى. مۇندا كوپتەگەن تەمىرجول ماماندارى قالىپتاسىپ, ولار جاقسى كاسىبي دايىندىق ءوتتى جانە كەرەمەت ينجەنەرلىك كادرلار ءوسىپ شىقتى. تۇركسىب قۇرىلىسشىلارىنىڭ تاجىريبەسى مەن قىزمەتى وتاندىق تەمىرجول قۇرىلىسىنىڭ التىن قورىنا اينالدى. ولاردىڭ ۇرپاقتارى بۇگىنگى كۇنى ءوز اتا-بابالارىنىڭ يگىلىكتى ىستەرىن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن ودان ارى جالعاستىرۋدا.

سابىرحان سماعۇلوۆ,

ال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى

قازاقستان تاريحى كافەراسىنىڭ وقىتۋشىسى