• usd 468.56

  • eur 497.56

  • rub 7.3

  • cny 67.18

28 ناۋرىز, 20:29:35
الماتى
+35°

حالىقارالىق ورتالىقتاردىڭ مالىمەتىنشە جىل سايىن تەمەكىدەن الەم بويىنشا 7 ميلليون ادام ولىمگە دۋشار بولادى ەكەن. ال ولاردىڭ 900 مىڭى شىلىم تارتپايتىن, تەك تەمەكى تۇتىنىمەن دەمالعاندارىنىڭ سالدارىنان باقيلىق بولادى. بۇل دەرەكتەردى ەلىمىزدىڭ قازاق ونكولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ماماندارى دا راستاپ وتىر. اتالمىش ينستيتۋتتىڭ باس ديرەكتورى ديليارا قايداروۆانىڭ ايتۋىنشا, قاتەرلى ىسىك دەرتىنە اكەلەتىن بىردەن-بىر سەبەپ تەمەكىگە تاۋەلدىلىك ەكەن. ونىڭ سوزىنشە, ءقازىر قازاقستاندا وكپە قاتەرلى ىسىگى الدىڭعى ساپتا تۇر.

&ndash؛ ماسەلەن ءبىز وكپە قاتەرلى ىسىگىن ەرتە انىقتاۋعا كوپ كوڭىل ءبولىپ وتىرمىز. سەبەبى ەلىمىزدە عانا ەمەس, بۇكىل الەمدە دە وسى وكپە وبىرىنان بولاتىن ءولىم-جىتىم ءبىرىنشى ورىندا تۇر. ارينە, بۇعان حالىقتىڭ تەمەكىنى كوپ تۇتىنۋى, ەكولوگيالىق فاكتورلار جانە اۋىلدىق جەرلەردە كوگىلدىر گازدىڭ بولماۋى سەبەپ بولىپ وتىر, ؛&ndash؛ دەدى قازاق ۇلتتىق ونكولوگيا جانە راديولوگيا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ديليارا قايداروۆا.

قازىر بۇل ماسەلەگە دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى دا قاتتى نازار اۋدارا باستادى. سەبەبى الەم بويىنشا 7 ميلليون ادامنىڭ تەمەكى ىندەتىنەن كوز جۇمۋى بۇل وتە ۇلكەن تراگەديا ەكەنى داۋسىز.

&ndash؛ الەمدە 1 ميللياردتان استام شىلىمقورلاردىڭ 80%-عا جۋىعى تەمەكى شەگۋمەن بايلانىستى اۋرۋشاڭدىق پەن ءولىم-جىتىمنىڭ ەڭ اۋىر اۋىرتپاشىلىعى تيەسىلى تابىس دەڭگەيى تومەن جانە ورتاشا ەلدەردە ءومىر سۇرەدى. الەمدە ءولىم-جىتىمنىڭ باسقا كەز كەلگەن سەبەپتەرىنە قاراعاندا, جۇرەك-قانتامىر اۋرۋلارىنان كوپ ادام قازا تابادى, ال تەمەكى شەگۋ مەن تەمەكى ءتۇتىنىن قايتا جۇتۋدىڭ اسەرىنەن جۇرەك اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىم-جىتىم دەرەگىنىڭ شامامەن 12%-ى تيەسىلى. تەمەكى شەگۋ جوعارى قان قىسىمىنان كەيىنگى جۇرەك-قانتامىر اۋرۋلارىنىڭ ەكىنشى سەبەبى بولىپ تابىلادى.

2018 جىلى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى مەن ونىڭ سەرىكتەستەرى تەمەكى شەگۋمەن بايلانىستى دەنساۋلىققا تونەتىن قاۋىپ-قاتەر مەن تەمەكى تۇتىنۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋ بويىنشا ءتيىمدى ساياسي شارالارعا نازار اۋدارتۋ ماقساتىندا دۇنيەجۇزىلىك تەمەكىسىز كۇندى «؛تەمەكى جانە جۇرەك اۋرۋلارى»؛ ۇرانىمەن  ؛وتكىزەدى. وسعان وراي قازاقستاندا دا ء«؛بىز تەمەكىسىز قازاقستاندى قولدايمىز»؛ اتتى شارالار ۇيىمداستىرىلىپ جاتىر. بۇل وتە قولدايتىن ءىس, ؛&ndash؛ دەيدى ەلىمىزدىڭ باس ونكولوگي ديليارا قايداروۆا.

جالپى, ماقساتى مەن مىندەتىنە جۇگىنسەك, ء«؛بىز تەمەكىسىز قازاقستاندى قولدايمىز»؛ ۇلتتىق باعدارلاماسىنىڭ مىندەتى:

&ndash؛ ؛شىلىمقورلىقپەن كۇرەس بويىنشا قارقىندى ناۋقان؛

&ndash؛ حالىق اراسىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن اقپاراتتىق ءورىستى قۇرۋ؛

&ndash؛ تەمەكىدەن باس تارتۋعا كومەك كورسەتۋ؛

&ndash؛ ؛تەمەكى تۇتىنىنەن ازات ورتانى قامتاماسىز ەتۋ؛

&ndash؛ ؛دەنساۋلىقتى ساقتاۋ مەن نىعايتۋعا قوعامدىق جاعىمدى پىكىردى قالىپتاستىرۋ؛

&ndash؛ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا باعدارلامالاردى جاريالاۋ؛

&ndash؛ بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا تەمەكى شەگۋدىڭ الدىن الۋ؛

&ndash؛ حالىقتىڭ نىسانالى توپتارىن سكرينينگتىك تەكسەرىپ-قاراۋ شەڭبەرىندە شىلىمقورلاردى انىقتاۋ مەن ءارى قاراي پروفيلاكتيكالىق دەنساۋلىق مەكتەپتەرىندە تەمەكى بۇيىمدارىن تۇتىنۋدان باس تارتۋعا قولداۋ كورسەتۋ.

قازاقستاننىڭ مۇنداي ۇلتتىق باعدارلامىن قولعا الىپ وتىرعانىنا قاتىستى الەۋمەتتانۋشى مامان ايمارا تىلەۋكينا بىلاي دەيدى:

&ndash؛ رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە مۇنداي ۇلتتىق باعدارلامالاردىڭ قولعا الىنۋىن ءوز باسىم قولدايمىن. الداعى ۋاقىتتا بۇل باعدارلامالاردى وڭىرلەردە, الىس اۋىلدى-ايماقتاردا ورىندالۋىن قاداعالاۋ كەرەك. اۋداندىق, اۋىلدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارمالارى, مساك ۇيىمدارى, سالالىق قىزمەتتەر, وبلىستار مەن استانا, الماتى قالالارىنىڭ سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ورتالىقتارى, وبلىستار مەن استانا, الماتى قالالارىنىڭ قدسك دەپارتامەنتتەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بىرلەسە وتىرىپ جۇمىس جاساسا, بۇل ءوز ناتيجەسىن بەرەتىن باعدارلاما. مۇنداي باعدارلامالارىن ۇلت دەنساۋلىعى ءۇشىن قاجەت. وسىنداي باعدارلامالاردىڭ ناتيجەسىندە 2018 جىلدان بەرى ەلىمىزدەگى شىلىمقورلاردىڭ سانى 30 پايىزعا ازايعانى بەلگىلى بولىپ وتىر. سوندىقتان اتالمىش باعدارلامالار ومىرشەڭ بولۋى كەرەك, ؛&ndash؛ ؛ دەدى الەۋمەتتانۋشى.

ماماننىڭ پايىمىنشا, اسىرەسە بالالارعا مەكتەپ جاسىنان ؛ «؛وكپە»؛, «؛جۇرەك»؛ دەگەنىمىز نە, ادام قانداي اۋامەن دەمالۋى كەرەك ەكەندىگى تۋرالى اقپاراتتى مولىنان ؛ بەرۋ كەرەك.

&ndash؛ بالالارمەن «؛وكپە اۋرۋلارى»؛ دەگەنىمىز نە, نەگە تەمەكى شەگۋ جامان ادەت جانە ادامدى اۋرۋعا شالدىقتىرۋى مۇمكىن ەكەندىگى تۋرالى اڭگىمەلەسۋ اسا ماڭىزدى. ؛جۇرەك &ndash؛ وتە ماڭىزدى مۇشە. ءبىزدىڭ جۇرەگىمىز قاندى بۇكىل دەنەگە سورعى سەكىلدى ايداۋ ءۇشىن كۇندىز-تۇنى جۇمىس ىستەيدى. ادام ءومىر ءسۇرىپ, ءوسىپ جانە دامۋى ءۇشىن جۇرەك قاندى باستان اياققا دەيىن ايداۋعا كومەكتەسەدى. جۇرەك ساۋ جانە مىقتى بولۋى كەرەك. ادام تىنىس الماي ءومىر سۇرە الا ما؟ دۇرىس تىنىس الۋ ءۇشىن وكپە ساۋ, تازا جانە مىقتى بولۋى كەرەك»؛ دەگەن جايتتاردى ۇنەمى ايتىپ وتىرۋ كەرەك. مىنە, ءبىز ءقازىر قولعا الىپ وتىرعان «؛تەمەكىسىز قازاقستان»؛ ۇلتتىق باعدارلاماسىندا وسى جايتتاردىڭ ارنايى بولىمدەرى قامتىلعان. سوندىقتان ءوز باسىم وسى باعدارلامالاردى ساۋاتتى ورىنداۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن, ؛&ndash؛ دەيدى الەۋمەتتانۋشى مامان ايمارا تىلەۋكينا.

جالپى, قازىردە ەلىمىزدە تەمەكىمەن كۇرەس جوباسىنا بايلانىستى قوعامدىق ورىنداردا تەمەكى شەگۋگە, تەمەكى تۇقىلىن كوشەگە تاستاۋعا زاڭمەن تىيىم سالىنعان,

تەمەكى ونىمدەرىن تۇتىنۋدىڭ الدىن الۋ جانە شەكتەۋ جونىندەگى شارالار ؛قر "حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى" 2009 جىلعى 18 قىركۇيەكتەگى № 193-iv كودەكسىندە بەلگىلەنگەن.

بۇل زاڭ, حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ ماقساتىندا, تەمەكى ونىمدەرىنە شەكتەۋ مەن قولدانىسىن ازايتۋعا باعىتتالعان.

بۇل رەتتە زاڭگەر ايدىن جاكەشباەۆ:

&ndash؛  ؛«؛حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى»؛ كودەكستىڭ 159-بابىنىڭ 5-بولىگىنە سايكەس تەمەكى ونىمدەرىنە تىيىم سالىنعان ورىنداردى دا ناقتىلاپ قويدىق. مىسالى, ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا, سونداي-اق كامەلەتكە تولماعان ادامداردىڭ دەمالۋىنا ارنالعان ۇيىمداردا؛ دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىندا؛ قوعامدىق تاماقتانۋ ورىندارىندا؛ كينوتەاترلاردا, تەاترلاردا, سيركتەردە, كونسەرت, كورۋ جانە كورمە زالدارىندا, سپورت ارەنالارىندا جانە كوپشىلىكتىڭ دەمالۋىنا ارنالعان باسقا دا جابىق عيماراتتاردا, سونىڭ ىشىندە تۇنگى كلۋبتاردا, ديسكوتەكالاردا؛ مۇراجايلاردا, كىتاپحانالاردا جانە لەكتورييلەردە؛ پوەزدار مەن تەڭىز جانە وزەن كولىگى كەمەلەرىندە بەلگىلەنبەگەن جەرلەردە, بۇدان باسقا تاعى ءبىرقاتار ورىنداردا تەمەكى شەگۋگە بولمايدى. ءبىز مۇنداي شارالاردى حالىقارالىق تاجىريبەگە سۇيەنە وتىرىپ الدىق. قوعامدىق ورىنداردا تەمەكى شەككەندەرگە 3 ؛اەك (ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش) تۇرىندەگى اكىمشىلىك جازا قاراستىرىلعان. ءبىر جىل ىشىندە زاڭبۇزۋشىلىق قايتالانعان جاعدايدا 6 ؛اەك ايىپپۇل سالىنادى. مۇنىڭ ءوزى قوعامدا تەمەكىگە بەلگىلى ءبىر شەكتەۋ قويا الاتىندىعىمىزدى ءبىلدىرىپ وتىر. سوندىقتان مۇنداي شارالاردى قولداۋ كەرەك, &ndash؛ دەدى.

جالپى, دەرەكتەرگە جۇگىنسەك, قازاقستان حالقى قازىردە تەمەكى ونىمدەرىن ساتىپ الۋعا جىل سايىن 1 ملرد دوللاردان استام قارجى جۇمساسا, تەك قانا تەمەكى شەگۋدەن حالقىمىزدىڭ اعزاسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىقتى ەمدەۋگە جىل سايىن 5 ملرد دوللار كولەمىندە قارجى كەتەدى.

بۇل رەتتە زاڭگەر ايدىن جاكەشباەۆ:

&ndash؛ ەلىمىزگە ەنەتىن تەمەكى ونىمدەرىنىڭ 90 پايىزى سىرتتان كەلەتىندىكتەن, بۇل جەردە تەك پايدانى شەتەلدىك كومپانيالار عانا كورىپ وتىر. پايداسىن ەسەلەي ءتۇسۋدى كوزدەيتىن سول كومپانيالاردىڭ قازاقستانعا شىلىم ساتۋدان كورەتىن جىل سايىنعى پايداسى 200 ملن دوللاردى قۇرايدى. سوندىقتان ونكولوگ ماماندار ۇسىنعان مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك, بۇگىندە 20-25 جاستاعى ازاماتتار تەمەكىنىڭ قۇربانىنا اينالۋدا.

وسىعان وراي ونكولوگتار:

&ndash؛ تەمەكى ونىمدەرىن دۇكەندەردە ساتۋعا قاتاڭ تىيىم سالۋ كەرەك. بۇل رەتتە, تەك ارنايى ليسەنزياسى بار تەمەكى ساتاتىن شاعىن دۇڭگىرشەكتەر اشقانىمىز ءجون. اسىرەسە قالالىق جەرلەردە بۇل جۇيەنى مىقتاپ قولعا الۋعا مۇمكىندىك مول. ال اۋىلدىق وكۋرگتەردە دۇكەندەر ونسىز دا ساناۋلى عانا. اۋىلدىق جەرلەرگە بۇل ءادىستى دۇكەن ىشىنەن ارنايى ليسەنزياسى بار بۇرىشتاما اشۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. تەمەكى ونىمدەرىن ساتۋشى كومپانيالارعا سالىناتىن سالىق بەس ەسەگە كوبەيتىلگەنى ابزال. ويتكەنى جىل سايىن قازاقستاننىڭ تەمەكى نارىعىنا 30 ميلليارد دانا شىلىم تۇسەدى. ال شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ تولەپ جاتقان سالىقتارى ماردىمسىز, تاپقان پايدالارى شاشەتەكتەن. سوندىقتان وسىعان وراي تەمەكىنىڭ ءار داناسىنا سالىق سالىنعانى ءجون. سوندا ەلگە تۇسەتىن كىرىس ەسەلەنە تۇسەدى. &ndash؛ ؛دەگەن ۇسىنىستاردى دا العا تارتتى.

تىزبەلەي بەرسەك, تەمەكىگە تاۋەلدىلىكتى تومەندەتۋ حاقىندا ايتىلار ۇسىنىستار جەتىپ-ارتىلادى. ءبىر باسىمدىق بەرىپ ايتا كەتەرلىگى, بۇگىندە دەنى ساۋ ۇرپاق وربىتكىسى كەلەتىن ەلدەر تەمەكىمەن كۇرەستى بىرتىندەپ شەشىپ-اق كەلەدى.

&ndash؛ سوندىقتان بىزگە دە تەمەكىمەن كۇرەس ۇلت دەنساۋلىعىنىڭ كەپىلى ەكەنىن ۇعىناتىن كەزەڭ الدەقاشان جەتتى. وسى ورايدا مەملەكەتتىك, ۇلتتىق باعدارلامالداردى قولداۋ ازاماتتىق پارىزىمىز, ؛&ndash؛ دەيدى بىزبەن پىكىرلەسكەن ماماندار.

قارلىعاش زارىققانقىزى

 ؛

"قامشى" سىلتەيدى

قاتە تاپساڭىز, قاجەتتى بولىكتى تاڭداپ ctrl+enter باسىڭىز.

پىكىر قالدىرۋ

پىكىر