• usd 468.56

  • eur 497.56

  • rub 7.3

  • cny 67.18

29 ناۋرىز, 04:15:43
الماتى
+35°

قازاقستاندى 30 جىلعا جۋىق باسقارعان نۇرسۇلتان نازارباەۆ بيلىكتەن كەتىپ, ونىڭ ورنىنا قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ پرەزيدەنت بولىپ كەلگەنىنە ون اي بولدى. جاڭا پرەزيدەنتتىڭ وسى ون ايداعى ىستەرى نەسىمەن ەستە قالدى, ساياسي رەفورما جۇرگىزۋ تالپىنىستارىنىڭ بارىسى قانداي, مەرزىمىنەن بۇرىن ءوتۋى مۇمكىن دەلىنىپ جۇرگەن پارلامەنت سايلاۋى قارساڭىندا نەندەي وقيعالار بولىپ جاتىر, جالپى قازاقستاننىڭ ساياسي الاڭىنداعى جاعداي قانداي دەگەن ساۋالداردىڭ توڭىرەگىندە تاۋەلسىز جۋرناليست, ساياساتكەر ەرمۇرات باپيدەن سۇحبات الىپ, پىكىرىن بىلدىك.

&ndash؛ توقاەۆ پرەزيدەنت اتانعان ون ايدا قوعام ارتقان ءۇمىتتى اقتادى ما؟

&ndash؛ ءيا, ءسوز جوق, نازارباەۆتىڭ 30 جىلدىق جەكە دارا بيلىگىنەن ابدەن مەزى بولعان حالىق پرەزيدەنتتىك سايلاۋدان كەيىن توقاەۆتان جاڭالىقتار دامەتتى, وزگەرىس جاساۋعا دەگەن نيەت كۇتتى. وكىنىشكە قاراي, وعان ارتىلعان قوعامدىق ءۇمىت اقتالمادى. توقاەۆ ينناۋگۋراسيالىق سوزىندە «؛مەن نازارباەۆتىڭ ساياساتىن جالعاستىرام»؛ دەپ, ەزىلگەن ەلدىڭ ءۇمىتىن اقتاماعانى بىلاي تۇرسىن, ول ءوزىنىڭ حالىقتىق قۇزىرەتىن «؛كىتاپحاناعا»؛ كىرىپتار ەتىپ, قول-اياعىن «؛ەلباسىسىنا»؛ ماتاپ بەردى.

دەگەنمەن, مەنىڭشە, توقاەۆ ازاماتتىق تۇرعىدان بولسىن, پرەزيدەنتتىك پارىز تۇرعىسىندا بولسىن, الدەبىر وزگەرىس جاساۋعا نيەتى بارىن سەزدىرەدى. سودان دا بولار, دامەلى قوعامنىڭ ءبىر بولىگى ودان ءالى دە ءبىر سەرپىلىس كۇتۋدە. الايدا سوڭعى ون ايدىڭ ناتيجەسى كورسەتكەندەي, ول نيەتىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىگى جوق. ول مۇمكىندىك ءاۋ باستا, نازارباەۆپەن ەكەۋارا جاسالعان ىمىرا شارتى بويىنشا ء«؛ولى تۋعان»؛ نارەستە بولعان سياقتى. ول قانداي شارت, استىرتىن كەلىسىمنىڭ استارىندا قانداي قۇيتۇرقى بار &ndash؛ ول بىزگە بەيمالىم. ؛

&ndash؛ ال نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءۇمىتىن قانشالىقتى اقتادى دەپ ويلايسىز؟

&ndash؛ نازارباەۆ ەل اتىنان, مەملەكەتتىك قۇزىرەتپەن شەتەلدىك ساپارلارعا, حالىقارالىق كەزدەسۋلەرگە ەمىن-ەركىن قاتىسىپ, ەلدەگى ساياسي ەليتانىڭ كادر ساياساتىن شەشۋگە ۇستەمدىك ەتىپ جۇرگەنىنە قاراعاندا, ونىڭ ءۇمىتى ازىرگە تولىق اقتالىپ تۇر. ماسەلەن, ارىعا بارماي-اق, سوڭعى تاعايىنداۋلارعا قاراساق: گەنەرەال «؛دياديا كوليا»؛ قاسىموۆتىڭ &ndash؛ مەملەكەتتىك كۇزەت باسشىلىعىنا, يسەكەشەۆتىڭ &ndash؛ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى لاۋازىمىنا تاعايىندالۋى توقاەۆتىڭ تولىق دارمەنسىزدىگىن دالەلدەيدى. پرەزيدەنتتىڭ توڭىرەگى تولىقتاي نازارباەۆتىق كادرلارمەن قورشالىپ, ونىڭ ءاربىر قادامى جاپپاي باقىلاۋعا الىندى. ەندىگى جەردە ونىڭ تىپىر ەتۋگە مۇرشاسى قالمادى. ونىڭ ۇستىنە, پارلامەنت &ndash؛ نازارباەۆتىڭ يەلىگىندە, ۇكىمەتتىڭ قوجايىنى &ndash؛ تاعى دا سول نازارباەۆ؛ كۇشتىك قۇرىلىمدار &ndash؛ «؛كنب»؛, پروكۋراتۋرا, اسكەر, پوليسيا, پروكۋراتۋرا, سوت, «؛فينپول»؛ تەگىستەي ء«؛بىرىنشى پرەزيدەنتتىڭ»؛ ەنشىسىندە. سوندا «؛توقپەيىل»؛ توقاەۆقا نە قالدى؟

«؛قولبالا»؛ پرەزيدەنت و باستا سىزىلىپ بەرىلگەن جولدان وڭعا, سولعا اۋىتقىماي, ءجۇرىپ كەلە جاتىر. 30 جىل بويى ەلدى ەمىن-ەركىن باسقارعان نازارباەۆ ءمىز باقپاي وتىر, ساياسي رەجيم ءالى سىرەسكەن كۇيى تۇر. وسىلاردىڭ ءوزى نازارباەۆتىڭ توقاەۆقا ارتقان ءۇمىتى تولىق اقتالعانىن كورسەتپەي مە؟ نازارباەۆتىڭ بيلىگى جالعاسىپ جاتىر, توقاەۆ ونىڭ ساياسي ءومىرىن جالعاستىرۋعا بارلىق جاعدايدى قامتاماسىز ەتىپ وتىر. نازارباەۆتىڭ بيلىگىن مەيىلىنشە ۇزارتۋ سەناريي ازىرگە ءمۇدىرىسسىز جۇمىس ىستەپ تۇر. نازارباەۆ ءۇمىتىنىڭ اقتالعانى دەگەن وسى!

&ndash؛ ەلدە قاندايدا ءبىر ساياسي رەفورما جاساۋ تالپىنىستارى ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى ارقىلى جۇرۋدە. جۋىردا وتكەن ەكىنشى وتىرىستا ميتينگ وتكىزۋ مەن ساياسي پارتيالاردى تىركەۋ شارتتارىنىڭ وزگەرەتىنى, وپپوزيسيالىق پارلامەنت ينستيتۋتى ەنگىزىلەتىنى ايتىلدى. بۇنداي وزگەرىستەرگە بەرەر باعاڭىز قانداي؟

&ndash؛ نەگىزى, ءدال وسى وزگەرىستەردى جاساۋ اۋاداي قاجەت بولعاندا, ول ءۇشىن ۇلتتىق كەڭەستىڭ قاجەتى شامالى ەدى. ونى قوعامنىڭ بۋىرقانعان بۋىن شىعارۋ ءۇشىن, سايلاۋدان كەيىن ساياسي بەلسەندىلىگى ارتقان حالىقتىڭ اپتىعىن باسىپ, نارازى كوڭىل-كۇي اۋانىن باسقاعا اۋدارۋ ءۇشىن, «؛ساياسي رەفورما وسى كەڭەس ارقىلى جاسالادى»؛ دەپ, حالىققا ءۇمىت سىيلاعانداي بولىپ الدارقاتۋ ءۇشىن قۇرعانى ءاۋ باستا بەلگىلى جايت ەدى. توقاەۆ پەن نازارباەۆتىڭ ساياسي رەفورما جاساۋعا دەگەن شىنايى نيەتى بولعاندا, ونى پارلامەنت ارقىلى جۇرگىزەر ەدى. قانشاما سىرەسكەن, كونسەرۆاتيۆتىك قۇرىلىم دەسەك تە, پارلامەنت نازارباەۆتىڭ ايتقانىنان شىقپايتىن قولبالا قۇرىلىم ەكەنى ءمالىم: ءبىر عانا پرەزيدەنتتىك پارمەنمەن بارلىعىن تاس-تالقان ەتىپ وزگەرتۋ &ndash؛ نازارباەۆ ءۇشىن شىرت تۇكىرگەنمەن بىردەي ەدى. بۇل اراعا ەشقانداي كونستيتۋسيالىق قۇزىرەتى, ساياسي-زاڭنامالىق مارتەبەسى جوق ۇقسك-تى ۇمار-جۇمار تىقپالاۋ قاجەت ەمەس-تىن.

ال سول ۇلتتىق كەڭەستىڭ ەكىنشى وتىرىسىندا الدەقانداي ەتىپ دابىرا ەتكەن باستامالار جۋىق ماڭدا جۇزەگە اسپايتىن سياقتى. ونى قويىپ, ول باستامالار ءالى كۇنگە پارلامەنتكە جەتكەن جوق. ازىرگە ولار پارلامەنتتە قولعا الىندى, ءتيىستى مۇددەلى مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولار ۇقسك-تە ايتىلعان باستامالارعا قاتىستى زاڭ جوبالارىن دايىنداي باستادى دەگەن اڭگىمەنى ەستىمەدىك. بۇلاردى ەنگىزۋ قىسقى كانيكۋلدان كەيىن باستالا ما, الدە كوكتەمگە قالا ما, ءتىپتى كۇزگە دەيىن سوزىلا ما ول جاعى بەلگىسىز. ال بۇل وزگەرىستەر پارلامەنت سايلاۋىنا دەيىن ەنگىزىلمەسە, وندا تاعى سول ەسكى, قاساڭ زاڭدار شەڭبەرىندەگى سايلاۋدىڭ كەبىن كيەمىز. وندا قۇرىلۋ ۇستىندەگى جاڭا ساياسي كۇشتەر مەن پارتيالاردىڭ مۇمكىندىكتەرى بولمايدى.

سوندىقتان بۇگىنگى سەنىم كەڭەسى نازارباەۆتىڭ 30 جىلدىق بيلىگىن ودان ارى قاراي سوزۋعا ىقپال ەتەتىندەي ساياسي كليماتتىق جاعدايدى جاساۋىن جالعاستىرا بەرەدى. باسقاداي تاباندى ىنتا-جىگەردى بۇل كوميسسيا تاراپىنان بايقاي المادىم. بالكىم, كەڭەستىڭ جەكەلەگەن مۇشەلەرى بيلىككە قاتاڭ تالاپ قويىپ, نە مىنا وزگەرىستەر جاسالۋى كەرەك, نە ءبىز بۇل كەڭەستىڭ لەگيتيمدىلىگە كۇمان كەلتىرەمىز دەسە, باتىل ازاماتتىق قادامدار جاسالسا, بيلىك جاقتان ءبىراز قوزعالىس بايقالار ەدى.

&ndash؛ كەڭەس قۇرامىندا تالاپ قويا الاتىندار بار ما؟

&ndash؛ ونداي 4-5 ادام بار. تەك ولاردىڭ ءوزى بيلىكپەن يىق قاعىستىرىپ, بىرگە ءجۇرىپ, وزگەرىس جاساۋدى قۇپ كورەتىن سياقتى. بۇعان قوعامنىڭ سامارقاۋلىعى دا ءوز ىقپالىن تيگىزىپ تۇرعان سىڭايلى. ويتكەنى قازاقستاننىڭ قازىرگى جاعدايىندا قوعام بەلسەندىلىگى سونداي دۇركىرەپ تۇرماعان كەزدە, بيلىكتىڭ ىقپالىنسىز الدەبىر وزگەرىستەردى جاساۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى دەگەن ءسوزدى سول بەلسەندى دەگەن كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ اۋزىنان ەستىپ قالدىق. دەسە دە, كەڭەس مۇشەلەرى باس كوتەرىپ, ناقتى وزگەرىستەردى تالاپ ەتسە, قوعامدا ولاردى قولداۋشىلار تابىلماق تۇگىلى, دۇركىرەپ كوتەرىلىپ كەتۋى مۇمكىن ەدى.

&ndash؛ مەرزىمىنەن بۇرىن ءوتۋى بەك مۇمكىن پارلامەنت سايلاۋى تاقىرىبىنا ويىسساق. سايلاۋدى مەرزىمىنەن بۇرىن وتكىزۋ قانشالىقتى قاجەت؟ ول قوعامعا نە بەرەدى؟

&ndash؛ ەگەر توقاەۆ سايلاۋدان كەيىن ءوزىنىڭ قۇزىرىن تولىق العان بولسا, وندا مەرزىمىنەن بۇرىن پارلامەنتتىك سايلاۋ وتكىزۋ ءبىرىنشى كەزەكتە سايلانعان پرەزيدەنتتىڭ وزىنە قاجەت ەدى. ويتكەنى جاڭا پرەزيدەنت ۇستانعان پوزيسيالارىنا ساي ءوزىنىڭ جاقتاستارىنىڭ ۇلكەن دەپۋتاتتىق كورپۋسىن قۇرۋى ءتيىس بولاتىن. ءبىراق كورىپ وتىرعانىمىزداي, توقاەۆتىڭ ماڭىنا كەرىسىنشە نازارباەۆتىق يستەبليشمەنتتىڭ ادامدارى جينالىپ جاتىر. ۇكىمەتتىڭ باسشىسى اسقار مامين, ءماجىلىستىڭ جەتەكشىسى نۇرلان نىماتۋللين, سوڭعى يسەكەشەۆ پەن قاسىموۆ توقاەۆتىڭ ادامدارى دەۋدىڭ ەشبىر رەتى جوق. بۇلاردىڭ ءبارى توقاەۆتىڭ يدەيالاس ادامدارى ەمەس, كەرىسىنشە پرەزيدەنتتىڭ توڭىرەگىن تارىلتۋدىڭ «؛تارلاندارى»؛. مەنىڭشە, پارلامەنتتى تاراتۋ پرەزيدەنت سايلاۋىنان سوڭ, يناۋگۋراسيادان كەيىن توقاەۆتىڭ ينيسياتيۆاسىندا بولۋى ءتيىس ەدى. نازارباەۆتىڭ «؛قالتاسىنداعى»؛ نۇروتاندىق پارلامەنت حالىققا ەش پايدا اكەلمەيتىن ەكەنىن الدەقاشان دالەلدەدى.

الايدا پارلامەنت سايلاۋى سەنىم كەڭەسىندە كوتەرىلمەن باستامالار زاڭ نەگىزىندە قابىلدانعاننان كەيىن, ازاماتتىق قوعامنىڭ سايلاۋعا ءتۇسۋ مۇمكىندىگى كەڭەيگەننەن سوڭ وتكەنى ءجون. ال ەگەر سايلاۋ ەسكى زاڭنىڭ اياسىندا وتەتىن بولسا, بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى تەكەتىرەس ۋشىعىپ, ەلدە قارسىلىق قوزعالىسى ءورشىپ, تەڭسەلىس بولىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. ءتىپتى, مۇمكىن ەمەس, مۇنداي جاعدايدا نازارباەۆتىق تۇراقتىلىق بىت-شىت بولادى.

&ndash؛ ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ وپپوزيسيالىق بەلسەندى جانبولات ماماي جەتەكشىلىك ەتەتىن «؛قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق پارتياسىن»؛ قۇرعىسى كەلەتىن باستاماشىل توپتى تىركەۋىن الەۋمەتتىك جەلىدە سان-ساققا جۇگىرتىپ بولجاپ جاتقاندار بار. سولاردىڭ اراسىندا مامايدى جوبا دەۋشىلەردىڭ ءۇنى قاتتىراق ەستىلەدى. بۇعان قاتىستى نە ويلايسىز؟

&ndash؛ مەن بىلەتىن جانبولات «؛بيلىكتىك جوبانىڭ»؛ اياسىنان الشاق ازامات. بىلتىر جانبولاتتى جالپىۇلتتىق سوسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنا ءتوراعالىققا تارتۋ جونىندە ءبىراز ارەكەت جاساپ ەدىم, ونىڭ ناتيجەسى قالاي بولعانىن قازاقستان قوعامى جاقسى بىلەدى. سىرتقى كۇشتەر مەن ەلدەگى ساياسات تەحنولوگتارى بولماعاندا, ءبىزدىڭ جوسپارىمىز جۇزەگە اسقان جاعدايدا, ەلدە جاڭا پارتيا قۇرۋدىڭ قاجەتى بولماس ەدى. سەبەبى, مەنىڭ ماقساتىم &ndash؛ پارتيانى قوعامعا الىپ كەلۋ-تىن. ءبىزدىڭ يدەيا جۇزەگە اسقاندا, ءقازىر قازاقستاندىق قوعام ەكى پوليۋسكە بولىنەر ەدى. ءبىرى &ndash؛ جانبولات مامايدىڭ توڭىرەگىنە توپتالعان جسدپ پلاتفورماسىنداعى ساياسي كۇشتەر قاۋىمداستىعى, ەكىنشىسى &ndash؛ بيلىكتىڭ قول استىنداعى «؛نۇروتاندىق»؛ اليانستىڭ ءپوليۋسى. ال جانبولاتتى «؛جوبا»؛ دەۋشىلەر &ndash؛ اقوردانىڭ, ۇقك-نىڭ, ىشكى ساياساتتىڭ توڭىرەگىندەگى «؛نۇربوتتاردىڭ»؛ اڭگىمەسى.

جانبولاتتى مەن جاقسى بىلەم. مەن ونىڭ ساياسي فيگۋراسىنان قوعامداعى ىقتيمالدى كوشباسشى تۇلعانى كورەم. ول ۇلت پاتريوتتارىنا دا جاقىن, سوڭعى كەزدە پايدا بولعان جاڭا قارسىلىق قوزعالىسىنىڭ ۇيىمدارى &ndash؛ oyan, qazaqstan, respublika, «؛مەنىڭ تاڭداۋىم»؛ سياقتى ليبەرالدى كۇشتەرمەن دە, تاۋەلسىز باقىلاۋشىلار توبىمەن دە ونىڭ قارىم-قاتىناسى جاقسى. ستۋدەنتتىك كەزىنەن قوعامداعى ەسكى وپپوزيسيامەن جۇمىس ىستەپ كورگەن, ۇلت زيالىلارى دا ونى جاقسى تانيدى. ونىڭ جەتەكشىلىك تۇلعاسى قازاقستانداعى ازاماتتىق قوعامدى توپتاستىرۋعا وتە ءتيىمدى تۇلعا بولار ەدى. ال ونى «؛جوبا»؛ دەۋشىلەر وسى قوعامدىق يدەيانى ىدىراتۋعا تىرىسۋشىلاردىڭ ءىسى دەپ ويلايمىن. جانە بۇل مامايعا عانا قارسى ارەكەت ەمەس, قوعامدى بىرىكتىرمەۋ جولىندا, ونى جان-جاققا ىدىراتۋ ماقساتىندا جاسالعان, بىرلىككە لاڭ سالۋ ءۇشىن شىققان ساياسي-تەحنولوگيالىق اڭگىمە. ەگەر قۇرىلىپ جاتقان پارتيانىڭ ىنتالى توپ مۇشەلەرىنە قارايتىن بولساق, تولەگەن جۇكەەۆ پەن جانبولاتتىڭ وزىنەن باسقاسى ساياساتقا سوڭعى بىرەر جىلدا عانا كەلگەن جاڭا ادامدار ەكەنىن كورەمىز. سوندىقتان ماماي بيلىكتىڭ جوباسى دەپ ويلامايمىن. ونىڭ ىشكى جان-دۇنيەسى تازا, مەن بىلەتىن جانبولات بيلىكپەن ىمىراعا بارمايدى.

&ndash؛ ماماي بيلىكپەن ەش ىمىراعا كەلمەگەن بولسا, بيلىكتىڭ باستاماشىل توپتى تىركەۋى دەموكراتيا تالاپتارىنا ساي جۇزەگە اسقانى عوي, الدە بۇنىڭ استارىندا قاندايدا ءبىر ەسەپ جاتقان بولۋى مۇمكىن بە؟

&ndash؛ ءيا, بۇل ارادا بيلىك ىنتالى توپتى تىركەۋدى ءوز پايداسىنا ءساتتى پايدالانا ءبىلدى. ىنتالى توپ تىركەۋگە قاجەتتى قۇجاتتى تۇسكە دەيىن وتكىزسە, ادىلەت مينيسترلىگى ونى سول كۇنى كەشكە دەيىن تىركەپ جىبەردى. ولار 1 مىڭ ادامنىڭ اق-قاراسىن تەكسەرىپ تە ۇلگەرمەدى. سونىڭ وزىمەن بيلىك قوعامعا «؛بۇل ءبىزدىڭ جوبامىز»؛ دەگەن سىڭايدا جالعان سيگنال بەردى. جانبولاتتىڭ باستاماسىنا كۇمان كەلتىرۋشىلەر بۇل ايلاعا ءتۇسىپ قالدى. ال بۇل اقوردا ساياسات تەحنولوگتارىنىڭ ادىس-ارەكەتى ەكەنىن قوعامنىڭ كۇمانشىل بولىگى تۇسىنبەدى. بيلىك ىنتالى توپتى ەدەل-جەدەل تىركەپ جىبەردى دە, مامايدىڭ باستاماسىن وزدەرى ازىرلەپ جاتقان ساياسي جوبانىڭ تارماعى سەكىلدى ەتىپ كورسەتتى. قوسانوۆتان كەيىن پايدا بولعان كۇمانشىل توپ «؛مامايدىڭ توبىن بيلىك 3-4 ساعاتتىڭ ىشىندە تىركەپ جىبەردى, دەمەك ول دا جوبا»؛ دەپ الاۋلاتىپ-جالاۋلاتىپ اكەتتى. ال «؛نۇربوتتار»؛ توبى بۇل ءسوزدى ۇرلەپ, ۇلكەن اڭگىمەگە اينالدىردى. جانبولاتتى «؛جوبا»؛ دەيتىن كۇدىگى كوپ اعايىندار الدارقاتۋدىڭ ايلاسىنا ءتۇسىپ قالعانىن سەزبەيتىن سياقتى.

بىراق سوڭعى كۇندەرى پارتيا قۇرۋشى ىنتالى توپ مۇشەلەرىنە قارسى بيلىك تاراپىنان قىسىم جاسالىپ جاتىر. بيلىك وسىلايشا ءبىر قولدارىمەن وت كوسەپ, ەكىنشى قولىمەن جانبولاتتى «؛جوبا»؛ رەتىندە كورسەتۋدىڭ «؛ماڭدايدان سيپاۋ»؛ سىڭايداعى جاندارمەن ارەكەتىن جاساپ جاتىر. بۇل تۇسىنىكتى دە: ەگەر قوعامنىڭ قوپارىلا قولداۋىمەن جانبولاتتىڭ پارتياسى تىركەۋگە الىناتىن بولسا, اقوردا تىعىلاتىن تەسىك تابىلماي قالادى. بۇل جەردە جانبولاتتىڭ ءوزىن كەرەمەت دەۋدەن اۋلاقپىن, ماسەلە &ndash؛ قوعامنىڭ بيلىككە قارسى قوزعالىس توڭىرەگىنە توپتاسۋعا قۇشتارلىعىندا. ءبىر قاراعاندا, بۇل قۇشتارلىق سايلاۋ الدىندا قوسانوۆتى قولداۋدىڭ الپەتىنە ۇقسايدى. جانبولاتقا كۇدىك كەلتىرۋشىلەردىڭ جالاۋلاتىپ جۇرگەنى دە وسى ۇقساستىقتان تۋاتىن دابىرا.

&ndash؛ ماماي پارتياسى تىركەلىپ ۇلگەرۋى مۇمكىن بە؟

&ndash؛ ەگەر دە پارلامەنتتىك سايلاۋ كۇزدە وتەتىن بولسا, وندا پارتيا قۇرۋشى ىنتالى توپتىڭ 20 اقپانداعى قۇرىلتايىنان كەيىن قاجەتتى داۋىستى جيناۋعا ۋاقىتى بار. ەل-جەردى ارالاۋعا, ءجۇرىس-تۇرىسقا قاجەتتى قاراجات ماسەلەسى شەشىلسە بولعانى &ndash؛ دەموكراتيالىق پارتيانى دەمدە دايار ەتۋگە مۇمكىندىك بولادى. كۇدىكشىلدەر مەن «؛نۇربوتتار»؛ قانشا جەردەن جانبولاتتى «؛جوبا»؛ دەسە دە, قوعامنىڭ وزگەرىسكە قۇشتار نەگىزگى بولىگى اراسىندا جانبولاتتى قولداۋدىڭ ديناميكاسى دا, دياپازونى دا كۇشتى.

بىراق ادىلەت مينيسترلىگى «؛كىتاپحانانىڭ»؛ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن داۋىس جيناۋ پروسەسىن قيىنداتىپ, جينالعان داۋىستاردان نەبىر قۇيتىرقىلىقتار تابۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان قوعامدى بيلىككە قارسى توپتاستىرۋشى پارتيانى قۇرۋدا ازاماتتىق قوعامنىڭ ءوزى بەلسەندىلىك تانىتۋى ءتيىس. مامايدىڭ پارتياسىن تىركەۋدى تالاپ ەتۋ جونىندە ۇلكەن تولقۋ تۋىپ, قوعامدىق پىكىر ءنوپىرى تاسىپ تۇرسا, بيلىك پارتيانى تىركەۋگە ءسوزسىز ءماجبۇر بولادى.

ال پارتيانى تىركەۋ جانبولات پەن ونىڭ ماڭايىنداعى جيىرما شاقتى قولداۋشى مەن ىنتالى مىڭ ادامنىڭ عانا مىندەتى دەپ, قوعام بەي-جاي قاراپ وتىرسا, پارتيا قۇرۋعا تالپىنعان ازاماتتار «؛سورپاسىندا»؛ وزدەرى قايناپ جاتسا, وندا ارينە بيلىك بۇنى ءوز مۇددەسىنە پايدالانادى: پارتيانى تىركەمەۋدىڭ ءتۇرلى امال-ايلاسىن تابادى. سوندىقتان ىنتالى توپ تاراپىنان ۇلكەن ۇگىت-ناسيحات جۇمىسى ءجۇرىپ, وزدەرىنىڭ ادال, شىن, ازاماتتىق پوزيسيامەن وسىنداي ارەكەتكە بارا جاتقاندارىن دالەلدەي ءبىلۋى كەرەك تە, قوعام بۇل پروسەستى قولداۋى قاجەت. بۇل ءبىر عانا جانبولات ءۇشىن قاجەتتى مىندەت ەمەس, بۇل &ndash؛ قوعامنىڭ مۇددەسىندەگى ساياسي-ازاماتتىق ءىس. ال ەگەر جانبولات مىنا جاقتا جالعىز-جارىم جۇگىرىپ جۇرسە, قوعام مىنا جاقتا «؛جانبولات &ndash؛ جوبا»؛ دەپ, بەيمارال وتىرسا, وندا بۇل ارەكەتتەن تۇك تە شىقپايدى.

&ndash؛ ەگەر ماماي پارتياسى تىركەلىپ كەتسە نە بولادى؟

&ndash؛ ەگەر مامايدىڭ دەموكراتيالىق پارتياسى تىركەلىپ, سايلاۋداعى باقىلاۋشىلار توبىنىڭ ۇلكەن ارمياسى جاساقتالاتىن بولسا, وندا بيلىكتىڭ ساناسۋدان باسقا المالى قالمايدى. پالامەنت سايلاۋىندا بۇرىنعىداي 7 پايىزدىق الدارقاتۋ كۆوتاسىن بەرمەي, قۇرىپ كەتكەندە, تەڭ جارتى داۋىستى الۋدىڭ مۇمكىندىگى پايدا بولادى دەپ ويلايمىن.

بىراق نازارباەۆشىلدار قولداعى بيلىكتەن ايىرىلىپ قالعىسى كەلمەيدى عوي. سوندىقتان بيلىك «؛اۋىل»؛, «؛بىرلىك»؛ پارتيالارىنان وتىرىك وپپوزيسيا جاساپ, «؛اقجول»؛ پارتياسىن ۇكىمەتكە «؛قارسى سويلەتىپ»؛, حالىقتىق-كوسارەۆشىلەردى راديكالداندىرعان سىڭاي تانىتىپ, ولارعا پارلامەنتتىڭ ءوزىن سىنايتىنداي مۇمكىندىكتەر بەرىپ, وپپوزيسيالىق ۇراندارمەن شىققان وزگە دە پارتيالاردى تىركەپ جىبەرۋ ارقىلى مامايدىڭ پارتياسى جيناۋى ءتيىس داۋىستى ىدىراتىپ, سەلدىرەتىپ جىبەرۋى مۇمكىن. وندا بيلىكتىڭ ىقپالىنداعى پارتيالارعا سەنىپ قالاتىندار توبى پايدا بولادى. قازاق ەلىنىڭ ءوزى تاريحتان بەرى كوسەمدىك-حاندىق نەگىزدە قۇرىلعان حالىق قوي. ونىڭ مەنتاليتەتىندە كلاندىق, رۋلىق قاسيەت قالعان. ەگەر جاساندى پارتيالار ءتۇرلى ۇراندارمەن شىعاتىن بولسا, تۇتاس ايماقتارداعى داۋىستىڭ ءبىرازى سولارعا ءوتىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. ال ول پارتيالاردى قارجىلاندىرۋعا مەملەكەتتىك اقشاسى دا, ول اقشانى تابۋدىڭ امال-ايلاسى دا جىرتىلىپ-ايىرىلادى.

&ndash؛ ەلدەگى بىردەن-بىر وپپوزيسيالىق باسىلىم &ndash؛ جاس الاشتىڭ باس رەداكتورلىعىنا جانبولات مامايدىڭ زايىبى &ndash؛ ينگا يمانبايدىڭ كەلۋىن بىرەۋلەر جاس الاش ەندى ماماي پارتياسىنىڭ ءۇنپاراعىنا اينالادى دەسە, بازبىرەۋلەر بۇل بيلىكتىڭ كەزەكتى ويىنى دەپ جاتىر. بۇل جايلى نە دەيسىز؟

&ndash؛ جاس الاش كەزىندە مارقۇم التىنبەك سارسەنباەۆتىڭ باستاماسىمەن جەكەمەنشىك نەگىزگە كوشكەن قوعامدىق-ساياسي گازەت قوي. التىنبەكتىڭ بۇل شەشىمى «؛ليكبەزگە»؛ ءتانتى قوعام ءۇشىن كەرەمەت كومەك بولدى. مەنىڭ بىلۋىمشە, گازەتتىڭ بۇگىنگى نەگىزگى اكسيونەرى التىنبەكتىڭ جەسىرى &ndash؛ سالتانات اتۋشەۆا. گازەتتىڭ باس رەداكتورلىعىنا ينگا يمانبايدىڭ كەلۋى وسى اكسيونەردىڭ شەشىمى بولسا كەرەك. ال قانداي شالاجانسار بولسا دا, قازاقستاندىق زاڭنامالار نەگىزىندە مەنشىك يەسىنىڭ شەشىمىنە قارسى شىعۋدىڭ, ونىڭ استارىنان الدەبىر كىلتيپان ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق.

مەن جاڭاوزەن قىرعىنىندا, وزگە دە ميتينگتەردە ينگانىڭ جالىندى سوزدەرمەن الاڭعا شىققانىن تالاي كوردىم. ول قوعامدا داۋسى بار, وزىندىك ءۇنى بار, پوزيسياسى بەكەم, تاباندى, قايراتكەرلىگى مىقتى قىزداردىڭ ءبىرى. مەن بىلەتىن ينگا ءوز پوزيسياسىن, ۇستانىمىن تارك ەتىپ, «؛جاس الاشتى»؛ بيلىككە جىعىپ بەرەدى دەپ ويلامايمىن.

&ndash؛ جوعارىدا ەلدە ازاماتتىق قوعامنىڭ كەنجەلەپ تۇرعانىن مەڭزەپ, «؛قازاق ەلى كوسەمدىك-حاندىق نەگىزدە قۇرىلعان حالىق»؛ دەپ قالدىڭىز عوي. مۇنىڭ سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىز؟

&ndash؛ مۇنىڭ سەبەبى &ndash؛ قوعامدا قالىپتاسقان قورقىنىش پەن ۇرەيگە بايلانىستى. ال وعان سەبەپ &ndash؛ سوۆەتتىك كەزەڭ, يمپەريالىق باسىپ-جانشۋ مەن سوڭعى 30 جىلداعى اۆتوريتارلىق رەجيم. بيلىك حالىقتى ۇرەي مەن قورقىنىش ارقىلى بيلەپ-توستەۋدى قادەت قىلعان. سوۆەتتىك كەزەڭ ءوز الدىنا, ال تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن, قازاق حالقى اينالاسى 4-5 جىل عانا شىنايى ەركىن, تاۋەلسىز ەلدە ءومىر ءسۇردى. قالعان ۋاقىتتا الدەبىر قىزىل يدەولوگيانىڭ, كەيىننەن «؛الدىمەن &ndash؛ ەكونوميكا, ساياسات &ndash؛ سودان سوڭ»؛ دەگەن جالباعاي جالعاندىقتىڭ اياسىندا شىرمالدى. بيلىككە قارسى شىققانداردى سوتتاۋ, قاماۋ, قۋعىن-سۇرگىنگە ءتۇسىرۋ, اتىپ تاستاۋ &ndash؛ نازارباەۆتىق رەجيم ءۇشىن ادەتتەگى ارەكەتكە اينالدى. بۇدان قوعامدا قورقىنىش, ۇدىرەيگەن ۇرەي پايدا بولدى.

وسى قاسىرەتتىڭ بارلىعىن جانشىپ, قوعامدى وزگەرىسكە باستايتىن تۇلعانىڭ قاجەتتىلىگى تۋدى. سونىڭ سالدارىنان قازىرگى قوعام توپ باستاعان سەركەگە ءزارۋ بولىپ, ۇلتتىق يدەيالاردىڭ اينالاسىنا توپتاسۋعا مۇقتاج بولىپ قالدىق. جان-جاعىمىزعا جالتاقتاپ قارايمىز.

&ndash؛ بيىل ءال-فارابيدىڭ 1150, ابايدىڭ 175 جىلدىعى اتالىپ وتىلمەك. جۋىردا پرەزيدەنتتىڭ «؛اباي جانە ءححى عاسىرداعى قازاقستان»؛ دەگەن ماقالاسى شىقتى. ماقالادا اباي ارقىلى ماسىلدىقتى سىنايتىن تۇستار بار. مۇنى قالاي قابىلدادىڭىز؟

&ndash؛ بيلىكتىڭ اباي اتىمەن ماسىلدىقتى سىناۋى &ndash؛ بۇل ونىڭ ابدەن ءىرىپ-شىرىپ, ەدەندىك دەڭگەيگە دەيىن تۇسكەنىنىڭ كورىنىسى دەپ بىلەم. اباي ايتقان ماسىلدىق &ndash؛ ول مۇلدە باسقا دۇنيە عوي. ءبىز ەلدىڭ باتىس جاعىندا جىلىنا 100 ملن توننا مۇناي وندىرەمىز, مىناۋ جاقتا حالىق قايىرشىلىق حالدە وتىر. ول 100 ملن-نان تۇسكەن اقشا قاي قالتاعا كەتىپ جاتىر؟ نەگە حالىق اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەككە مۇقتاج بولىپ وتىر؟ اتاۋلى الەۋمەتتى كومەكتى نازارباەۆ پەن توقاەۆ قالتاسىنان بەرىپ وتىرعان جوق قوي. ول حالىقتىڭ ءوز اقشاسى. سول اقشانى ەكسپوعا, حالىقارالىق سيمپوزيۋمدارعا شاشپاي, حالىققا تاراتىپ بەرسە, وندا قازاقتىڭ قىرۋار بايلىعى كەڭىردەكتەن جەتەر ەدى. وسىنشاما بايلىقتان ءتۇسىپ وتىرعان اقشا بولا تۇرا, كوپبالالى انالارعا بەرىلگەن جاردەماقىنى مىندەتسىنۋ &ndash؛ تۇيسىگى ءتۇزۋ, اقىلى دۇرىس بيلىكتىڭ ارەكەتى دەپ ايتا المايمىن.

&ndash؛ بيىل تاعى ءبىر مەرەيتوي بار. قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى 80 جاسقا تولادى. بۇل مەرەيتويدىڭ 2020 جىل كۇن تارتىبىندەگى ورنى قانداي بولماق؟

&ndash؛ ءقازىر بيلىك قوعامنان سەسكەنە باستادى. ايتپەگەندە, ەندىگى نازارباەۆتىڭ 80 جىلدىعىنا ازىرلىك باستالىپ كەتكەن بولار ەدى. بەس-اق اي قالدى. ءالى تارتىنشاقتاپ وتىر. مۇمكىن ءوز ىشتەرىندە بىردەڭەلەر جاسالىپ جاتقان شىعار, ءبىراق جاريالى تۇردە ءالى ەشقانداي جوبا باستالعان جوق. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ما, الدە زيالى قاۋىم وكىلدەرى مە باستاما كوتەرىپ, وسى «؛80 جىلدىقتى تويلايىق»؛ دەپ شىعۋى ارقىلى ءبىر سەنارييلەر ويلاستىرىلىپ جاتۋى مۇمكىن.

ال ازىرگە بيلىكتىڭ تىنىش جاتۋى قوعامنان سەسكەنىستى, ەلدى دۇرلىكتىرىپ الامىز با دەگەن ساقتىقتى بىلدىرەدى دەپ ويلايمىن. ءبىراق قالاي بولعاندا دا بيلىكتىڭ 80 جىلدىقتى دۇركىرەتىر وتكىزۋگە تىرىساتىنى انىق. بالكىم, «؛اراب امىرلىكتەرىنىڭ پالەن دەگەن شەيحى پالەن ملرد اقشا اۋداردى, دەمەۋشىلەر شىعىپ جاتىر 80 جىلدىقتى اسارلاتىپ وتكىزەمىز»؛ دەۋى ابدەن ىقتيمال. ءبىراق ونىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە كوزبوياۋشىلىق بولىپ شىعادى. سونىمەن قاتار بۇل داتا استانا كۇنى عوي. سوندىقتان 80 جىلدىق ەلەۋسىز قالمايدى. وعان ءسىز بەن ءبىز قام جەمەيىك...

&ndash؛ سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

وقي وتىرىڭىز:

&diams؛ ؛"بيلىك جانبولات مامايدىڭ اۋزىن مايلاپ ساتىپ الدى نەمەسە ءوزى كوندى"

&diams؛ ؛جانبولات ماماي: «؛بارىبىر وزگەرىس بولمايدى»؛ دەپ ميتينگىلەرگە دە شىقپايىق

مەلىس سەيداحمەتوۆ

اۆتورمەن ونىڭ facebook پاراقشاسى ارقىلى حابارلاسۋعا بولادى.

جازىلىڭىز

"قامشى" سىلتەيدى

قاتە تاپساڭىز, قاجەتتى بولىكتى تاڭداپ ctrl+enter باسىڭىز.

پىكىر قالدىرۋ

پىكىر