ەلىمىزدە ءارتۇرلى دىندەر مەن كونفەسسيا وكىلدەرىنىڭ بەيبىت قاتار ءومىر ءسۇرۋى جانە ءوزارا ءتيىمدى ىس-ارەكەت ەتۋى ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاسالعان. مۇسىلماندار, حريستياندار جانە باسقا ءدىني سەنىم وكىلدەرى ءبىزدىڭ كوپكونفەسسيالى جانە كوپەتنوستى ورتاق ۇيىمىزدە قويان-قولتىق ارالاسا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. قازاقستانداعى كونفەسسياارالىق قاتىناستار الەمدەگى كوپتەگەن ەلدەر ءۇشىن ۇلگى بولىپ وتىر. جالپى, ءدىن قوعام مەن مەملەكەت دامۋىنىڭ قاجەتتى جانە ءسوزسىز جاعىمدى فاكتورىنا اينالا باستادى.
قازاقستانداعى قازىرگى ءدىني احۋال كۇردەلى ءارى سان-سالالى. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا, 1989 جىلعى 1 قاڭتاردا 30 كونفەسسياعا تيەسىلى 700-گە جۋىق ءدىني بىرلەستىك بولسا, 2003 جىلدىڭ 1 قاڭتارىندا 3206 ءدىني بىرلەستىك جۇمىس ىستەگەن. ولاردىڭ اراسىندا 1652 يسلامدىق, سونىڭ ىشىندە 1642 سۋنيتتىك, 2 شييتتىك, 2 سوپىلىق, 4 احماديا اعىمدارى بار. بۇعان قوسا قازاقستاننىڭ اۋماعىندا پراۆوسلاۆيەلىك شىركەۋگە جاتاتىن 241 ءدىني بىرلەستىك (ولاردىڭ 230-ى ورىس پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنە قارايدى), 7 ستارووبريادتىق شىركەۋ, ريمدىك-كاتوليكتىك شىركەۋىنىڭ 77 بىرلەستىگى, ءبىرقاتار پروتەستانتتىق بىرلەستىك جۇمىس ىستەيدى. قازىرگى قازاقستانداعى ءداستۇرلى ەمەس ءدىني قاۋىمدارعا تومەندەگىلەر ەنەدى: 5 بۋدديستىك قاۋىم, 24 يندۋيستىك, 12 كريشنايتتىك, 23 باحاي, 2 ترانسەندەنتالدىق مەديتاسيا قاۋىمى, ۇلى اق باۋىرلاستىقتىڭ 2 قاۋىمى, 6 ساەنتولوگيا شىركەۋى قاۋىمى جانە ت.ب.
ەلىمىزدىڭ نەگىزگى ءدىني قاۋىمى سۋنيتتىك يسلام جانە حريستياندىقتىڭ پراۆوسلاۆيەلىك باعىتتارى. ەلىمىزدە 1700-گە جۋىق مۇسىلمان بىرلەستىكتەرى بار. ونىڭ باسىم كوپشىلىگى سۋنيتتىك باعىتتاعى بىرلەستىكتەر. ورىس پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ ءۇش ەپارحياسىنا 214 پريحود, 8 موناستىر جانە باسقا شىركەۋلىك قۇرىلىمدار تيەسىلى. ورىس پراۆوسلاۆيە شىركەۋى پريحودتار سانىنىڭ وسۋىنە جانە ماتەريالدىق تۇرعىدان نىعايۋىنا كۇش-جىگەرىن جۇمساۋدا.
1999 جىلى ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ ماقساتىمەن قازاقستاننىڭ ءدىني بىرلەستىكتەر قاۋىمداستىعى قۇرىلدى. بۇل قاۋىمداستىق 200-گە جۋىق ءدىني بىرلەستىكتى بىرىكتىرەدى.
قازاقستاندا ءتۇرلى ءداستۇرلى ەمەس كۋلتتار سانى وسۋدە. اتاپ ايتساق, 1990 جىلدارى جاڭا كۋلتتار سانى 10-نان ءسال اساتىن بولسا قازىرگى ۋاقىتتا جاڭا كۋلتتاردىڭ سانى 160-تان اسادى.
ميسسيونەرلىك &ndash؛ ءدىني ۇيىمداردىڭ ىلىمدەرىن تاراتۋعا ارنالعان ءدىني جانە ساياسي قىزمەت. ميسسيونەرلىك ۇيىمداردىڭ شوقىندىرۋ ساياساتى افريكا جانە ازيا حالىقتارى اراسىندا قارقىنداپ, ماقساتتى تۇردە جۇرگىزىلىپ وتىر. ميسسيونەرلىك ۇيىمدارعا ءبىرقاتار ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارى, قايىرىمدىلىق قورلارى, ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار, قارجىلىق توپتار ماتەريالدىق جانە مورالدىق تۇرعىدان كومەكتەسىپ, ورتاقتاسا جۇمىس جاسايدى. ميسسيونەرلەر باراتىن ەل حالقىنىڭ ءدىنىن, تاريحىن, ادەت-عۇرپىن, ءدىلى مەن پسيحولوگياسىن زەرتتەپ ءبىلىپ بارادى.
قازاقستان قوعامىنىڭ رۋحاني تۇرعىدان جاڭارۋىندا ءداستۇرلى دىندەر ماڭىزدى ءرول اتقارادى. يسلام, حريستياندىق جانە يۋدەي دىندەرىنىڭ جالپى ادامزاتتىق جانە گۋمانيستىك قۇندىلىقتارى ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىقتى ورنىقتىرۋداعى ماڭىزى ەرەكشە. ولار قوعامىمىزدا دوستىقتى, ءوزارا قۇرمەت پەن تۇسىنىسۋشىلىكتى نىعايتۋعا قىزمەت ەتەدى. قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن رۋحانياتى يسلام وركەنيەتى مەن دۇنيەسىنىڭ اجىراماس بولشەگى. ەلىمىزگە يسلام ءدىنى كۇشپەن ەمەس, بەيبىت جولمەن ەندى.
ەكسترەميزم مەن تەرروريزم يدەولوگتارى ءدىندى پايدالانىپ, ءدىني ريتوريكانىڭ ەرەكشە ادىستەرىن قولدانا وتىرىپ, حالىقتىڭ بەلگىلى ءبىر توپتارىنىڭ وي-ساناسىنا تەرىس ىقپال ەتە ءبىلدى. كوپ جاعدايدا الەۋمەتتىك بەلسەندىلىگىمەن ەرەكشەلەنەتىن, يدەولوگيالىق ىقپالعا تەز تۇسەتىن قوعامنىڭ ەرەكشە توبى سانالاتىن جاستار تەرىس پيعىلدى ءدىني ناسيحاتتىق قىزمەت ءۇشىن ىڭعايلى نىساناعا اينالدى. جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ىزدەنگىش جانە بىلۋگە قۇمار بولىپ كەلەتىن جاستار قىلمىس الەمىنىڭ, سونىڭ ىشىندە شەتەلدىك جانە حالىقارالىق سۋبەكتىلەردىڭ تاراپىنان ايلاكەرلىكپەن جاسالعان يدەولوگيالىق تۇزاققا ءجيى تۇسەتىن بولدى.
بۇل ورايدا قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەتتىڭ قۇزىرلى مەكەمەلەرى ەكسترەميستىك ۇيىمداردىڭ جانە ولاردىڭ يدەولوگتارىنىڭ قىزمەتىن ايقىنداپ, تىيىم سالۋ باعىتىندا ىقپالدى شارالار قابىلداۋدا. سونىمەن ءبىر مەزگىلدە اقپاراتتىق-ناسيحات جۇمىستارىن كەڭىنەن جۇرگىزۋ, ءارتۇرلى دىندەر وكىلدەرى اراسىندا سۇحبات ورناتۋ قاجەت. رۋحاني-اعارتۋ جانە تاربيە جۇمىستارىنىڭ ساپاسىن كوتەرىپ, تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءبىز قازاق حالقىنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارى مەن داستۇرلەرىن, قازىرگى جاستاردىڭ ەلىكتەۋىنە لايىقتى قاھارمان تۇلعالاردى بەلسەندىرەك ناسيحاتتاۋعا ءتيىسپىز.
ەلىمىزدە كونفەسسياارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى جانە ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ الدىن الۋ ماقساتىنداعى ساياساتىن ىسكە اسىرۋ بارىسىندا كوپتەگەن ءىس-شارالار بارلىق اۋماقتاردا وتكىزىلىپ جاتىر. الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ «؛مونيتورينگ جانە تالداۋ»؛ ورتالىعى تاراپىنان قالاداعى ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتار اراسىندا قۇرامى مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتكەرلەرىنەن, ءساراپشى-دىنتانۋشىلاردان, ءدىني كونفەسسيا وكىلدەرىنەن قۇرالعان اقپاراتتىق-تۇسىندىرمەلىك توپتىڭ (اتت) قۇرامى قۇرىلعانىنا ءبىرشاما ۋاقىت ءوتتى. بۇعان قوسا قالاداعى اۋدانداردان جوعارى جانە ارناۋلى ورتا وقۋ ورىندارى ستۋدەنت جاستارى, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر, الەۋمەتتىك قورعاۋ مەكەمەلەرى, مەديسينا قىزمەتكەرلەرى, اكىمدىك قۇرىلىمدارى جانە ت.ب. اسكەري قىزمەتكەرلەر, جاۋىنگەرلەر, اسكەري وقۋ ورىندارىنىڭ كۋرسانتتارى, قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسىندەگى جازاسىن وتەۋشىلەر اراسىندا دارىستەر, كەزدەسۋلەر وتكىزەتىن ؛اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق توپ جۇمىس جاسايدى. اتالمىش شارالاردى مەملەكەتتىك ورگان وكىلدەرى, ءدىن قىزمەتكەرلەرى, ساراپشى-ماماندار, قوعامدىق ينستيتۋتتار وكىلدەرى وتكىزەدى. باسقارما تاراپىنان بەرىلگەن كەستەمەن جوعارى جانە ارناۋلى ورتا وقۋ ورىندارىندا, مەشىتكە كەلۋشىلەر (جاماعات) اراسىندا, ەڭبەك ۇجىمدارىندا, اسكەري بولىمشەلەردە مەملەكەتتىڭ كونفەسسياارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى جانە ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ الدىن الۋ ماقساتىنداعى ساياساتىن ىسكە اسىرۋ بارىسىندا جىل باسىنان بەرى كوپتەگەن سەمينار, كەزدەسۋ مەن ءدارىس, كونفەرەنسيالار وتكىزىلدى.
دىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ الدىن الۋداعى ءىس-شارالاردىڭ ناتيجەسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا قر ۇقك الماتى قالاسى بويىنشا دەپارتامەنتىمەن بىرلەسىپ, مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قاتىسۋىمەن جينالىستار وتكىزىلۋدە. جوسپار نەگىزىندە مەملەكەتتىك ۋاكىلەتتى ورگاندار تاراپىنان عالامتور كەڭىستىگىندە جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ ناتيجەسى بويىنشا كونفەسسياارالىق كەلىسپەۋشىلىكتى جانە ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم يدەيالارىن ناسيحاتتاۋمەن اينالىساتىن 80-گە جۋىق عالامتور سايت جانە 250 گە جۋىق الەۋمەتتىك جەلى انىقتالدى.
بۇگىنگى تاڭدا الماتى قالاسىندا 42 كونفەسسيادان تۇراتىن 275 ءدىني بىرلەستىك تىركەلگەن. ولاردىڭ ء38-سى &ndash؛ ءداستۇرلى حانافيلىك يسلام, ء14-ى &ndash؛ ءداستۇرلى پراۆوسلاۆتىق حريستيان, 5-ەۋى &ndash؛ كاتوليكتىك شىركەۋ, 2-ەۋى &ndash؛ احماديە, 5-ەۋى &ndash؛ ليۋتەراندىق شىركەۋ, 5-ەۋى &ndash؛ ەۆانگەلدىك ءماسىحشى باپتيستەر, 20-سى جەتىنشى كۇننىڭ ادۆەنتيستەرى, 4-ەۋى &ndash؛ ەلۋشىلدەر, ؛ 2-ەۋى &ndash؛ يۋدايزم, 1-ەۋى &ndash؛ ۆون بۋدديزم, ء85-ى &ndash؛ پروتەستانتيزم, پرەسۆيتارياندار &ndash؛ 40, ؛ يەگوۆا كۋاگەرلەرى &ndash؛ ؛ 30, ؛ بۋدديزم &ndash؛ 2, باحاي &ndash؛ 2, ەزوتەريالىقتار &ndash؛ 1, ارميان-گريگورياندىقتار &ndash؛ 1, ؛ جانە ؛ ت.ب. پايدا بولعان كونفەسسيالار بار.
ولاردىڭ ىشىندە قمدب-نىڭ فيليالدارى باسشىلارى (مەشىت يمامدارى), قازاقستاننىڭ پراۆوسلاۆ شىركەۋى, ريم-كاتوليك شىركەۋىنىڭ ەپارحياسى, ليۋتەراندىق قاۋىم, ەۆرەي قاۋىمى, ۆون-بۋدديزم بىرلەستىگى, پروتەستانتتىق باعىتتاعى شىركەۋلەر, ەلۋىنشىلەر, پرەسۆيتەرياندار, ءىحب, مەتوديستەردى قامتىعان ءدىني قاۋىمداردىڭ باسشىلارىمەن كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا اتالعان جۇمىستار ودان ءارى جالعاسۋدا.
جوعارىدا كەلتىرىلگەن ءدىني كونفەسسيالار جونىندەگى اقپاراتتار جيناقتالعان religionmap.kz الماتى قالاسىنىڭ ءدىني كارتاسى اتتى سايت جاسالىندى. بۇل الماتى قالاسىنداعى ءدىني نىسانداردىڭ قىزمەتى تۋرالى قوسىمشا اقپاراتتى تابۋعا جانە وقۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قىزمەت ءتۇرى بولىپ سانالادى.
قالاداعى ءدىني عيماراتتان تىس ورىنداردا ءدىني ءىس-شارالار وتەتىن ءۇي-جايلاردىڭ (نامازحانا بولمەلەرى) قىزمەتىنە مونيتورينگ جاسالادى.
قازاقستاننىڭ زايىرلى مەملەكەت بولۋىنا بايلانىستى, رەسمي يدەولوگيا دىنگە مەيلىنشە بەيتاراپ قارايدى: ول ءدىنشىل دە, دىنگە قارسى دا سيپاتقا يە ەمەس. قازىرگى قازاقستانداعى ءدىننىڭ جاعدايى اۆتوريتارلىق, توتاليتارلىق جانە تەوكراتيالىق باسقارۋ جۇيەسى بار مەملەكەتتەردەن تۇبىرىنەن وزگەشە.
كونفەسسياارالىق بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم كوپۇلتتى, كوپتىلدى جانە كوپكونفەسسيالى قازاقستان ءۇشىن كۇردەلى ماسەلە. بۇگىندە قازاقستان الەمگە بۇكىلالەمدىك ءدىني-رۋحاني فورۋمنىڭ ورتالىعى ەسەبىندە دە تانىس. وعان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ باسشىلارى اناعۇرلىم ماڭىزدى زاماناۋي ءدىني ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن جينالادى. ولار: تولەرانتتىلىق, ءوزارا قۇرمەتتەۋ مەن ءتۇسىنىسۋ, ۇلتارالىق كەلىسىم مەن ءدىني توزىمدىلىك. بۇل قاعيدالار قازاقستانداعى كونفەسسياارالىق قاتىناستاردىڭ دا نەگىزىن قۇرايدى.
؛
يسمايل ن.و.
دىنتانۋشى
«؛social development center»؛
قوعامدىق قورىنىڭ باس مامانى,
گۋمانيتارلىق عىلىمدار ماگيسترى,
؛
؛
قاتە تاپساڭىز, قاجەتتى بولىكتى تاڭداپ ctrl+enter باسىڭىز.
پىكىر قالدىرۋ
پىكىر