ايبەك راحيم: حالىقتىڭ ەكو-ساۋاتتىلىعىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك

ەكولوگيالىق كودەكسكە سايكەس 2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ قتق پوليگونىندا قالدىقتاردىڭ 17 ء ؛تۇرىن, سونىڭ ىشىندە قاعاز, پلاستيك, شىنى جانە ت.ب. قابىلداۋعا تىيىم سالىندى. الايدا قالا تۇرعىندارى ءۇشىن بۇل قابىلدانعان زاڭنىڭ ايتارلىقتاي اسەرى بولا قويمادى.

 ؛ ؛2018  ؛جىلى ەلىمىزدىڭ ءتۇرلى قالالارىنا قوقىستى سۇرىپتاپ جينايتىن ارنايى كونتەينەر ورنالاستىرىلعان بولاتىن. ۋاقىت وتە كەلە بارلىعى دەرلىك جارامسىز بولدى. كونتەينەرلەردى پايدالانۋدىڭ ورنىنا تۇرعىندار كۇندەلىكتى ادەتىنشە قوقىسقا جۋىندى, قاعاز, پلاستيك زاتتاردى تاستاپ جاتىر.

 ؛جوعارىداعى ايتىلعان ماسەلەنىڭ وڭ شەشىمىن ىزدەپ, ءتۇرلى جوبا مەن جاڭا باستامالارى ارقىلى حالىقتىڭ ەكو ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا زور ۇلەس قوسىپ جۇرگەن, قوقىستى سۇرىپتاپ بولۋگە ارنالعان «؛tazalyk»؛ اتتى ەكو جوبانىڭ نەگىزىن قالاۋشى ايبەك راحيم شاعىن سۇحبات جاساعان بولاتىنبىز.

 ؛ ؛- ؛قوقىستى سۇرىپتاۋ ماسەلەسىندە مەملەكەت تاراپىنان قانداي قاتەلىك جىبەرىلۋدە؟

 ؛- ؛ ؛كەزىندە الماتى قالاسى بويىنشا ءبىراز كونتەينەر قويىپ, جۇمىس جاسالا باستاعان بولاتىن. ءبىراق وسى جەردە قالىپ قويعان فاكتوردىڭ ءبىرى - ادامدارمەن جۇمىس جاساۋ. كونتەينەر قويدىق, الايدا تۇرعىندارعا ونى نە ءۇشىن قويعانىمىزدى ايتىپ, تۇسىندىرمەدىك. قوقىستى نە ءۇشىن ءبولۋ كەرەك, وسى سۇراقتىڭ جاۋابىن دا بەرمەدىك.

 ؛ ؛ ؛ حالىقتىڭ "قوقىستى نە ءۇشىن سۇرىپتايمىز, ونى ءبارىبىر ماشينا الىپ كەتىپ, ءبىر قوقىس تاستايتىن جەرگە اپارادى" دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستىرعان. نەگىزىندە ءارتۇرلى كومپانيا تۇرلىشە جۇمىس جاسايدى. ءبىزدىڭ كومپانيادا ءبىر ەكو بوكس پلاستيك جيناۋ ءۇشىن, ەكىنشى ەكو بوكس اينەك جيناۋ ءۇشىن. سونىڭ ءبارىن ءتۇرلى ۇيىم, مەكەمەلەرگە ورناتامىز. ءبىر كولىك كەلىپ الادى, الايدا كونتەينەر ىشىندەگى پاكەتتەر ءتۇرلى بولىنگەن. ياعني بىزگە حالىق ونى سۇرىپتاپ دايىنداپ بەردى, ءبىز سەحتا تاعى سۇرىپتاپ, قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە تەزىرەك كىرىسە الامىز.

- ؛«؛tazalyk»؛قوسىمشاسى جايلى كەڭىرەك ايتىپ وتسەڭىز؟

- بۇل ۇيالى تەلەفون ارنالعان ارنايى قوسىمشا. بۇنى ادامداردىڭ ەكو مادەنيەتتىن دامىتۋ ءۇشىن جاسادىق. كوبىسى قوقىستى قاي جەرگە تاپسىرۋعا بولاتىنىن بىلە بەرمەيدى. مىسالعا سىزدە كەرەك ەمەس كيىم, زاتتار بار دەلىك. قوسىمشادا ونى باسقا ادامعا جاراتۋعا بەرۋىڭىز ءۇشىن ءتۇرلى مۇمكىندىكتەر قاراستىرىلعان. سول ءۇشىن دە ۇيالى تەلەفونعا جۇكتەلەتىن باعدارلاماعا ءوز اككاۋنتىڭىزدى جۇكتەي وتىرىپ, وزىڭىزگە جاقىن جەردە ورنالاسقان ەكو بوكسقا قوقىسقا تاستايسىز. ءار لاقتىرعان قوقىس ءۇشىن قوسىمشادا بونۋس بەرىلەدى. بۇل دا ءسىز ءۇشىن موتيۆاسيا جانە ادەت قالىپتاستىرۋدىڭ ءبىر جولى. بىرىنشىدەن, ولار قوقىستى تاپسىرۋ ارقىلى بونۋس الادى, سول بونۋس ارقىلى كوفەگە ايىرباستاي الادى.

- ؛شەتەلدە وسى ماسەلەمەن قالاي كۇرەسەدى نەمەسە قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟

- شەتەلدە جەكە بيزنەس پەن مەملەكەت تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتقان. بىرلەسىپ ءتۇرلى جوبالار اتقارادى. قوعامدىق ورىنداردا, كولىك, اۆتوبۋس, مەترو تۇراقتارىندا ەكو ماسەلە جايلى اقپارات كەڭىنەن تاراتىلعان. ؛بىزدە قوقىستىڭ ماسەلەسى ادامدارعا سەزىلمەيدى. مىسالعا اكىمدىكتە وتىرعاندارعا دا, جەكە مەنشىك كومپانيا باسشىسىنا دا اسەرى ەتپەيدى. وسى سەبەپتى  ؛بۇل ماسەلەگە اكسەنت جاسالىنبايدى. باسقا ەلدە بۇل نارسەگە فوكۋس پەن اكسەنت جاقسى قويىلعان. بۇل ەكونوميكالىق تۇرعىدان وتە پايدالى. بيزنەستىڭ قوقىس سالاسىنا مويىن بۇرماۋىنىڭ بىردەن-بىر سەبەبى - وزدەرى جاساپ جۇرگەن جۇمىس وزدەرىن قاناعاتتاندىراتىندىقتان. ولار "نە ءۇشىن ءبىز قوقىستى سۇرىپتاۋ كەرەكپىز؟" ؛ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرمەگەن سياقتى. قاراپايىم عانا مىسال. سەبەبى, ءسىز ونى سۇرىپتاماساڭىز ءبىر كىرپىنى ءولتىرىپ الۋىڭىز ابدەن مۇمكىن. جەكە بيزنەس جاساۋشى كومپانيا ءوز ارەكەتتەرىنىڭ ىقپالى مەن ارەكەتىن جەتە تۇسىنگەن كەزدە بۇل دا ەلىمىزدە جاقسى قارقىن الا باستايتىن بولادى.  ؛ ؛

توپىراققا توگىلگەن قوقىستان زياندى حيميكات ءوتىپ كەتەتىن بولسا, بىزگە بۇل ەش پايدا اكەلمەيدى. ءيا, فيلتر بار. ولاردىڭ ءبارى حيميكاتتى ۇستاپ قالا المايدى. بۇنىڭ ءبارى ۇلكەن ماسەلە جانە دەر كەزىندە شەشىمىن تابۋ كەرەك.

 ؛قازاقتىڭ جەرى بايتاق بولعاندىقتان دا ەش ويلانباستان, الىس شالعايعا قوقىس لاقتىراتىن پوليگونداردى ورناتا بەرەمىز. الايدا ول جاقتى ؛ ەشكىم مەكەن ەتپەيتىندىكتەن ونى ەشكىم كورمەيدى دە, قوقىس جينالا بەرەدى. بۇنىڭ ءبىر شەكتى نۇكتەسى بار دەپ ويلايمىن. مىسالعا جىلدىڭ باسىندا قوقىس پوليگونى جاندى. سول ۋاقىتتا الماتىدا كادىمگىدەي ءيىس سەزىلدى.