قۇقىقتىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ – ءومىر تالابى

تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ دامۋىندا ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساناسى مەن قۇقىقتىق مادەنيەتىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ەرەكشە. مۇنىڭ قوعامدىق ماڭىزدىلىعى نەدە؟ ءار ازاماتتىڭ قۇقىقتىق ىس-ارەكەتىنەن كورىنىس تابۋىندا.

ادامداردىڭ بەلگىلى ءبىر مۇددەلەرىنە قاتىستى زاڭ نورمالارى تۇلعالاردىڭ ساناسى مەن ەركىنە سۇيەنىپ دايىندالادى. سوندىقتان دا سول زاڭ نورمالارىندا كورسەتىلگەن تالاپتار دا ادامداردىڭ سانالى ءارى ەرىكتى ىس-ارەكەتتەرى ناتيجەسىندە ورىندالادى.وسى ورايدا ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ: "...زاكون شىعارۋشىلار حالىقتىڭ قاعيدالى قالپىن, سالتىن, مىنەزىن جاقسى ءبىلۋى ءتيىس. ونى بىلمەي شىعارعان زاكون حالىقتىڭ تۇزەلۋىنە ەمەس, بۇزىلۋىنا سەبەپ بولماقشى" دەگەن پىكىرى تەك قانا زاڭ شىعارۋشىلار ءۇشىن عانا ەمەس, زاڭ ۇستەمدىگىنە جەتۋگە تالپىنعان بارلىق ازاماتتار ءۇشىن دە التىن قاعيدا بولارى انىق.

بىزدىڭ ەلىمىز دە ازاماتتىق قوعام مەن قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرۋدى جۇزەگە اسىرۋدا. ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتى جوعارى بولعان سايىن قۇقىقتىق نورمالاردىڭ ساقتالۋى دا, مۇلتىكسىز ورىندالۋى دا, ىسكە اسىرىلۋ دەڭگەيى دە جوعارى بولادى. دامىعان مەملەكەتتىڭ ازاماتى "قۇقىقتىق تالاپتاردى مىندەتتى تۇردە مۇلتىكسىز ورىنداۋ قاجەت, سەبەبى بۇل مەنىڭ ومىرىمە, قوعامنىڭ دامۋىنا پايدالى" دەگەن ناقتى قاعيدانى تۇسىنەدى.

قۇقىقتىق مادەنيەتكە قاراما-قايشى كەلەتىن قۇبىلىس &ndash؛ بۇل قۇقىقتىق نيگيليزم. ونىڭ پايدا بولۋىنا نە سەبەپ بولادى؟ اتاپ ايتار بولساق, ەڭ الدىمەن ازاماتتاردىڭ كوپتەگەن بولىگىنىڭ زاڭنان حاباردار بولماۋى, ءوز ەلدەرىنىڭ زاڭدارىن بىلمەۋى, قۇقىقتىق تاربيەنىڭ ءوز دەڭگەيىندە جۇرگىزىلمەۋى.

قۇقىقتىق نيگيليزمنىڭ كورىنىستەرى: قولدانىستاعى زاڭداردى, نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردى قاساقانا بۇزۋ, زاڭ تۇجىرىمدارىن ساقتاماۋ, ورىنداماۋ, بارلىق دەڭگەيدەگى مەملەكەتتىك وكىلەتتىلىگى بار جانە باسقارۋشى ورگانداردىڭ ءىس-قيمىلدارىنىڭ ۇيلەسىمسىزدىگى, ادامنىڭ قۇقىقتارىن, اسىرەسە, ءومىر ءسۇرۋ, ابىروي, ار-وجدان, قادىر-قاسيەت, تۇرعىن ءۇي, مۇلىكتىك, ت.ب. قۇقىقتارىن بۇزۋ,تاۋەلسىزدىك, مەملەكەتتىك تۇتاستىق يدەيالارىن مويىنداماي, سەپاراتيستىك كوزقاراسقا بوي الدىرۋ. بۇل دەگەنىمىز قۇقىقتىڭ قۇندىلىعىن سانالى تۇردە جويۋعا, جوققا شىعارۋعا باعىتتالعان ارەكەت بولىپ سانالادى. ياعني قۇقىقتىق سانا مەن قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ دامۋىنا كەدەرگى جاسايدى.

ەگەر ءبىز قازاقستاندىق قوعامدا گۋمانيستىك جانە دەموكراتيالىق قاتىناستار جۇيەسىن قۇراتىن بولساق ونىڭ قىزمەت ەتۋىنە جاعداي جاساۋىمىز قاجەت. ولاي بولسا ازاماتتاردى قۇقىقتىق مادەنيەتكە تاربيەلەۋدىڭ ماقساتىن ەڭ الدىمەن الەۋمەتتىك دەڭگەيدە انىقتاپ العانىمىز دۇرىس. تۇلعاراالىق قارىم-قاتىناس مادەنيەتىنە بالاباقشادان, مەكتەپ قابىرعاسىنان باۋلۋ ارقىلى ومiردە ءوزارا ارەكەتتەستiكتiڭ iزگiلiك قاعيدالارىن ەرiكتi تۇردە ورىنداي جانە قورعاي بiلەتiن قۇقىقتىق مiنەز-قۇلىقتى قالىپتاستىرامىز. وسىنىڭ ناتيجەسىندە ؛ ونەگەلىك- قۇقىقتىق مادەنيەتى جوعارى تۇلعانى الەۋمەتتەندىرۋگە قول جەتكىزە الامىز. بۇل تۇلعانىڭ جاۋاپكەرشىلىگى, تارتىپتىلىگى, ەڭبەكسۇيگىشتىگى, زاڭدى قۇرمەتتەۋى, جەكە باسىنىڭ نامىس سەزىمى, بىلىمگە قۇمارلىعىنىڭ ارتۋى سياقتى ىس-ارەكەتىنەن كورىنىس تابادى. سوندىقتان دا بالا كەزدەن باستاپ ازاماتتارعا قۇقىقتىق ءبىلىم بەرۋ, قۇقىقتىق ساناسى مەن قۇقىقتىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ الەۋمەتتىك داعدىلاردى مەڭگەرۋدىڭ,ومىرگە بەيىمدىلىكتىڭ, جەكە تۇلعالىق قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋدىڭ العى شارتى بولىپ تابىلادى.

 ؛اعيما ماحانبەتوۆا,

«؛ورلەۋ»؛ بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعى فيليالى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باسشى جانە عىلىمي-پەداگوگيكالىق قىزمەتكەرلەرى بىلىكتىلىگىن ارتتىراتىن رەسپۋبليكالىق ينستيتۋتىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىن پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق قولداۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى, پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى