ورىستار قازاقستاننان نەگە كەتىپ جاتىر؟

جىل باسىنان بەرگى التى ايدا ەلدەن 22 مىڭنان استام ادامنىڭ ءبىرجولا كەتكەنى انىقتالدى. ونىڭ ىشىندە 19 ؛650 ادام رەسەيگە قونىس اۋدارعان. وزگە ەلدىڭ پاسپورتىن العانداردىڭ دەنى شىعىس جانە سولتۇستىك ايماقتاردىڭ تۇرعىندارى. قازاقستاننان كوشىپ جاتقانداردىڭ كوبى ورىس حالقىنىڭ وكىلدەرى ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.

قازاقستانداعى ورىس حالقىنىڭ جاي-كۇيى وتاندىق باسپاسوزدەن گورى, رەسەيلىك اقپارات ايدىنىندا ءجيى كوتەرىلەتىنىن بايقايمىز. اراگىدىك باتىستىق جۋرناليستەر دە بۇل تاقىرىپتارعا قالام تەربەپ تۇرادى. 2015 جىلى بريتانيالىق "the guardian" باسىلىمى "نازارباەۆ كەتكەن سوڭ قازاقستاندى رەسەي اننەكسياسى توسىپ تۇر" دەپ جازعانى بار. ماقالادا رەسەيدىڭ يمپەرياليستىك پيعىلىنا قازاقستاننىڭ سولتۇستىك ايماقتارىنداعى ورىستاردىڭ باسىمدىعى دايەك ەتىپ الىنعان.

قالاي بولعاندا دا قازاقستانداعى ورىستار مەملەكەت تاراپىنان ۇلتتىق سيپاتتا قاندايدا ءبىر قىسىم كورسە, كرەملدىڭ بۇعان بەيجاي قاراماسى حاق. ال ونداي قىسىم بار ما؟ البەتتە جوق. راسىندا دا ەلدە ۇلتارالىق جاعداي تۇراقتى. جەكەلەگەن شاعىن وقيعالار بولماسا, كۇللى ەلدى دۇرلىكتىرگەن ەتنوسارالىق قاقتىعىستار بولعان ەمەس. الايدا "ەلدەگى بارلىق ەتنوسقا مامىراجاي ءومىر سىيلاپ وتىرعان نازارباەۆ بيلىكتەن كەتكەن سوڭ ۇلتتىق ماسەلە قالاي رەتتەلەدى", "ودان كەيىن كەلگەن ادام ۇلتشىل بولىپ شىقپاي ما" دەگەن سۇراقتار ورىس حالقىنىڭ مازاسىن كوپتەن قاشىرىپ كەلەدى. تاقىرىپ ورىس دياسپوراسى اراسىندا دا, رەسەيلىك باسپاسوزدە دە ءجيى كوتەرىلىپ ءجۇر. ەلباسى ۇلكەن ساياساتتان كەتپەگەندىكتەن ءالى دە وزەكتى. وسىعان الاڭدايتىندار ەرتەدەن قامدانىپ, شەكارا اسىپ جاتىر. بۇل ەتنيكالىق ورىستاردىڭ ەلدەن كوشۋىنىڭ امبەگە ايان باستى سەبەبى.

رەسەيلىك جۋرناليست يرينا دجوربەنادزە "روسبولت" پورتالىنا جازعان ماقالاسىندا قازاقستانداعى ەتنيكالىق ورىستاردى ۇلتتىق-پاتريوتتىق كوڭىل-كۇي, ءتۇرلى فورماداعى "قازاقتانۋ" ءۇردىسى قورقىتاتىنىن جازعان. ەميگراسيانىڭ سەبەپتەرىنىڭ قاتارىنا ول: ورىس ءتىلىنىڭ السىرەۋىن, قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن تىلىنە كوشۋىن, فاميلياداعى "وۆ", "ەۆ" سىندى جالعاۋلاردىڭ الىنىپ تاستالۋىن جاتقىزادى.

ال "لاد" رەسپۋبليكالىق سلاۆيان قوزعالىسىنىڭ ءتوراعاسى ماكسيم كرامارەنكو camonitor.kz سايتىنا بەرگەن سۇقباتىندا ايتقانىنداي, نۇرسۇلتان نازارباەۆ كەتكەن سوڭ ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناس شيەلەنىسەدى دەگەن نەگاتيۆتى بولجامدار اقتالماعان. ونىڭ ۇستىنە جاڭا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ءىرى ەتنوستىڭ مۇددەلەرى ەسكەرىلەتىنىنە بىرنەشە رەت بەلگى بەرگەن. مەكتەپتە الدىمەن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە, سوسىن بارىپ اعىلشىن تىلىندە ءبىلىم بەرۋ كەرەكتىگىن ايتۋى سونىڭ مىسالى بولا الادى. "سوندىقتان بيلىك ءترانزيتى ەلدەگى ەتنيكالىق ورىستاردىڭ كوڭىل-كۇيىنە تەرىس اسەرىن تيگىزگەن جوق" دەگەن پىكىردە ۇيىم ءتوراعاسى.

رەسەيگە كەتكىسى كەلەتىندەردىڭ ىشىندە قوعامدىق قوزعالىسقا جۇگىنگەندەردىڭ كوبى ەلدەن كەتۋ شەشىمىنە بالالارىنىڭ بولاشاعىنا دەگەن الاڭداۋشىلىق تۇرتكى بولعانىن ايتقان. ويتكەنى "قازاقستاندا ساپالى ءبىلىم جوق, الەۋمەتتىك جاعدايدى جاقسارتۋ قيىن" دەيدى ولار. جوعارى ءبىلىم باعاسىنىڭ قىمباتتىعى, ورىس تىلدىلەرگە گرانتتىڭ ازدىعى دا نەگىزگى سەبەپتەردىڭ ءبىرى.

ماكسيم كرامارەنكو ورىس حالقىنىڭ وكىلدەرىن قازاقستانداعى ۇلتتىق تەندەنسيانىڭ كۇشەيۋى دە ابىرجىتاتىنىن جوققا شىعارمايدى. ايتالىق وتكەن عاسىردىڭ 30 جىلدارىنداعى تاريحي وقيعالاردى (اشارشىلىق - رەد.) تۇرلىشە ناسيحاتتاۋ, قازاقتاردىڭ كەتكەن ەسەسىن قايتارعانداي ەلدىمەكەندەر مەن كوشەلەردىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ ورىستاردىڭ ەتنوپسيحولوگياسىنا اسەر ەتەدى ەكەن.

جوعارىدا اتالعان سايتقا پىكىر بىلدىرگەن ساياساتتانۋشى زامير قاراجانوۆ ميگراسيالىق ءنوپىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق استارى باسىم دەگەن ويدا.

"بىرىنشىدەن, قازاقستاننىڭ دامۋ قارقىنى تمد ەلدەرى اراسىندا جوعارى بولعانىمەن, حالىق ءومىردىڭ جاقسارىپ جاتقانىن سەزبەيدى. ەكىنشىدەن, قوعامىمىزدا الەۋمەتتىك جانە كاسىبي ليفت شەكتەۋلى. ەلدەر كارەرالىق ءوسىم, الەۋمەتتىك مارتەبە مەن ماتەريالدىق جاعدايدىڭ جاقساراتىنىن كورە الماعاندىقتان تۇرعىلىقتى جەردى اۋىستىرۋ تۋرالى ويلانا باستايدى" دەيدى ول.

ونىڭ پىكىرىنشە, ميگراسيالىق جىلىستاۋ ءاردايىم ۇلتارالىق قاتىناس جاعدايىنىڭ كورىنىسى بولا المايدى. باستى سەبەپ &ndash؛ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايداعى وزگەرىستە. قازاقستاننان كەتۋشىلەردىڭ سانى 2014 جىلدان باستاپ ارتقانى بايقالادى. ول كەزدە مۇناي باعاسى قۇلاپ, ەلدىڭ ءجىو 1 پايىزعا دەيىن ءتۇسىپ كەتكەن بولاتىن.

انىقتاما

بۇل كۇندەرى قازاقستانداعى ەتنيكالىق ورىستاردىڭ جالپى حالىق سانىنداعى ۇلەسى 19 پايىزدان ءسال اسادى. سولتۇستىك قازاقستان مەن قوستاناي وبلىستارىندا ورىستار حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگىن قۇرايدى. شىعىس قازاقستان, پاۆلودار, قاراعاندى اقمولا وبلىستارى مەن الماتى قالاسىندا ورىستاردىڭ ۇلەسى 25 پايىزدىڭ و جاق, بۇ جاعىندا. س.امانجولوۆ اتىنداعى شىعىس قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى, دەموگراف-عالىم الەكساندر الەكسەەنكونىڭ ايتۋىنشا, ەلدەگى ورىستاردىڭ دەنى 40 جاستان اسقاندار. سوندىقتان تۋۋ كورسەتكىشىن سانى باسىم &ndash؛ قازاقتار انىقتايدى. بۇل تەندەنسيا ساقتالعان جاعدايدا 20 جىلدان كەيىن قازاقتار جالپى حالىق سانىنىڭ 90 پايىزىن, ورىستار 5-7 پايىزىن قۇراۋى مۇمكىن.