تۋعان كۇن تورتىنا بالاۋىز قاداپ, ونى ۇرلەۋ قايدان شىققان؟ ءدىنىمىز بۇعان نە دەيدى؟

ادام بالاسىنىڭ ومىرىندەگى ەڭ ەرەكشە كۇندەرىنى ءبىرى &ndash؛ ومىرگە كەلگەن كۇنى. كىمدە-كىم بولسىن جىلىنا ءبىر رەت كەلەتىن جەكەمەنشىك مەرەكەسىن اسىعا كۇتەتىنى راس. اسىرەسە, بالالار. ول كۇننىڭ قۋاناتىن مەرەكە ەمەس, كەرىسىنشە, ءومىرىڭنىڭ تاعى ءبىر جىلى اياقتالعانىن بىلدىرەتىن, وزىڭە ەسەپ بەرەتىن كۇن ەكەنىن جاس كەلگەن سايىن جەتە تۇسىنە باستايسىڭ.

بۇگىنگى ءسوز قوزعاعىم كەلىپ وتىرعانى تاقىرىپتا جازىلعانداي تۋعان كۇننىڭ باستى بەلگىسى &ndash؛ تورت جايلى بولماق. قازاق سالتىنا ءتان ەمەس, باتىستان كەلگەن دەسەك تە, وسى ءبىر تورتقا بالاۋىز قاداپ, ۇرلەۋ ءبىزدىڭ دە قانىمىزعا ءسىڭىپ بارا جاتقانداي. ءتىپتى تۋعان كۇن مەرەكەسىن تورتسىز وتكىزبەيمىز. بالالار تۋعان كۇنىن سول ءبىر تورتتاعى بالاۋىزدى ۇرلەپ, ءتاتتى تورتتان اۋىز تيۋ ءۇشىن كۇتەتىنى تاعى راس. سونىمەن, تورتقا بالاۋىز قاداپ, ونى ۇرلەۋ قاشان پايدا بولدى؟ جالپى تورت قاشاننان بەرى ادامزاتتىڭ مەرەكەلىك داستارقانىنىڭ سانىنە اينالدى؟ ونىڭ اۆتورى كىم؟ وسى ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كوردىم.

بۇل ءۇردىستىڭ سوناۋ باتىستان كەلگەنىن ەسكەرىپ, اڭگىمەنى اعىلشىن حالقىنىڭ كونە داۋىرىنەن باستايىن. تورت - مەرەكەنىڭ ءتاتتى نىشانى. ءبىراق ءپىرادار اكەيلەر مۇنىمەن كەلىسپەدى. ولار تاعامنىڭ ءتۇرىن كورىپ, سۋسىننان, كوڭىل كوتەرىپ, مەرەكە تويلاعاننان قاباقتارى ءتۇيىلىپ كەتەتىن. مەرەكەلىك تورتتارعا تىيىم سالىنعان. ولار قاسيەتتى كۇندەر ءۇشىن تىم ءتاتتى, كوڭىلدى دەپ ەسەپتەلدى. اڭىزعا سەنسەك, تورتتى اسا كوڭىلسىز, فەدەرالدى مەرەكە &ndash؛ سايلاۋ كۇنى جەرتولەدەن الىپ شىعاتىن بولعان.

تورت دەموكراتياعا كۇش بەرە الدى ما؟

دەسەرت ارحەولوگتارى تاريح پەن تاعامعا جانە ەكەۋىنە ورتاق دۇنيەگە ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تانىتادى. كەكس پەن تورت وتە ەرتە كەزدە پايدا بولعان. تاريحي كىتاپتارعا سەنسەك, تورت كونە ەگيپەتتە پايدا بولىپتى. ول كەزدە تورت دەگەن بال قوسىلعان ناننان دايىندالعان كەكس ەدى. وعان جەمىستەر نەمەسە جاڭعاقتار دا قوسىلعان. تەك ون جەتىنشى عاسىردىڭ باسىندا عانا قانت ءشارباتى قوسىلعان تورت بۇگىنگى كەيىپكە يە بولدى. جەمىستى كەكس &ndash؛ اعىلشىندىقتار ۇسىنعان كونە نۇسقاسى. قۇرعاق, تىعىز جانە وليۆەر كرومۆەلدىڭ ايتۋىنشا, وتە كوڭىلدى كەكس. ول - وتە جەڭىلتەك ءارى ىرىساپشىل دەپ ويلاپ, رودجەستۆوعا تىيىم سالعان ادام.

كرومۆەل كوڭىل كوتەرەتىن نارسەنىڭ ءبارىنىڭ بەدەلىن ءتۇسىرۋ ماقساتىندا تورتتىڭ دا كوزىن جويماقشى بولدى. اقىرىندا وعان قاتاڭ تىيىم سالدى.

كرومۆەل بەلسەندى ارەكەتكە كوشكەن كەزدە ءپىرادارلار دا كەلدى. ءپىرادارلار ءوز مەرەكەلەرىن ويلاپ تابا باستادى. ول مەرەكەلەردىڭ دىنگە تۇك قاتىسى بولماسا دا, اتاپ وتەتىن. ءپىرادارلاردىڭ مەرەكەلەرىنىڭ قىسقاشا تىزىمىنە: كوللەدجدى ءبىتىرۋ كەشى, اسكەري دايىندىق, العىس ايتۋ جانە سايلاۋ كۇنى كىردى.

ايتارلىقتاي ءارتۇرلى ەمەس. ەڭ ماڭىزدى دەپ سايلاۋ كۇنىن بەلگىلەدى. ول كەزدەگى سايلاۋ بۇگىنگى سايلاۋ كۇنىندەي بولماعان. مەرەكە كۇنى بويى جالعاسقان. ادامدار كوشەدە بيلەپ, شاتىردا ءان سالعان, ءدىندارلار ۋاعىزىن ايتقان. ءبارى دە ۋاقىتتى كەرەمەت ؛ وتكىزگەن. قوقىس جاشىگى مەن بيۋللەتەنى بار سايلاۋ بولىمشەسىنە ۇقسامايتىن. ؛مەرەكە كەزىندە تاماق, سۋسىن جانە مىندەتتى تۇردە تورت بەرەتىن. ءبىر تىلىك تورت بەرەمىن دەسەڭ بولدى, سايلاۋشىلار قارشا بورايتىن.

ساياساتپەن شارۋاسى جوق سايلاۋشىلاردىڭ ورتاق ويى بار ەدى. كەكس &ndash؛ قاشان دا ەڭ دۇرىس تاڭداۋ. ايەلدەر وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ, پاتريوتتىق سەزىمدەرىن بىلدىرۋگە تىرىساتىن. ول كەزدە ايەلدەرگە داۋىس بەرۋگە ؛ رۇقسات جوق, ءبىراق تورت پىسىرۋگە رۇقسات بەرگەن. الايدا تورت, كەكس پىسىرۋگە ايەلدەرگە ؛ تەك پاتريوتتىق سەزىم عانا سەبەپ بولعان جوق. ايەلدەر ءوز ۇمىتكەرىنە جاقتاسۋ ءۇشىن كەكستەردى كەسىپ, دايىنداپ الىپ كەلەتىن. بۇل ايلانىڭ ءبىر جولى ەدى. «؛ەگەر مەن قالاعان ۇمىتكەرگە داۋىس بەرسەڭ, ءبىر تىلىك كەكس الاسىڭ»؛ دەيتىن ۇراندى ۇستانعان. ۋاقىت وتە كەلە «؛سايلاۋ كەكسى»؛ «؛تاۋەلسىز كەكسكە»؛ «؛دەموكراتيالىق تورتقا»؛ «؛فەدەرالدى كەكسكە»؛ جانە «؛فرانكليننىڭ پراندىگىنە»؛ وزگەردى. ءبىراق ازاماتتىق سوعىستان كەيىن كەكستەر سايلاۋشىلارعا اسەر ەتەتىن سيقىرىن جوعالتىپ الدى. سايلاۋ جەرگىلىكتى بيلىككە قارادى دا, كوپتەگەن پاتريوتتاردىڭ مىسى قايتىپ قالدى. ءبىز كەكستىڭ ارقاسىندا قانشا سايلاۋ جەڭىپ, قانشاسى جەڭىلىس تاپقانىن ەشقاشان بىلە المايمىز. ءبىراق ءبىر نارسە ايدان انىق. سوناۋ زاماندا كەكستىڭ وزىندىك ىقپالى بولدى.

بىزدىڭ زاماندا داۋىس جيناۋ ءۇشىن ۇمىتكەرلەر تويىمدى كەكسكە ەمەس جارناماعا جۇگىنەدى. الايدا سايلاۋ كەكسى ءالى كۇنگە دەيىن بار. بۇگىندە بۇل مەيىزى بار كەكستى ۇيلەنۋ تويىنا, پاسحا مەرەكەسىنە, ءتىپتى روجدەستۆوعا دا دايىندايدى. ءبىراق ءبىر تورت ازدىق ەتەتىن ءبىر مەرەكە بار. ول &ndash؛ تۋعان كۇن.

امەريكالىق سالتتىڭ ءبىرى &ndash؛ بالاۋىزدار ۇرلەنەتىن تۋعان كۇن مەرەكەسى. ول مىڭداعان جىل بۇرىن الەمنىڭ باسقا ءبىر بۇرىشىندا پايدا بولعان. كونە قىتاي مەن گرەسيادا ادامدار ءتۇتىن ارمان, دۇعالارىمىزدى اسپانعا جەتكىزەدى دەگەنگە سەنگەن. ءبىراق تورتقا بالاۋىز قاداۋ 1746 جىلى گەرمانيادا باستاۋ العان. ونى گراف ليۋدوۆيك فون سينسەندورف باستاعان. ؛

46-ىنشى تۋعان كۇنىندە گراف ادەتتەگىدەن تىس مەرەكە ۇيىمداستىردى. مەرەكە كەزىندە ول تورتقا تۇتانىپ تۇرعان 46 بالاۋىز قاداۋدى تالاپ ەتتى. بۇل ءداستۇر بۇكىل الەمگە جايىلىپ كەتتى. سول كەزدەن باستاپ بالالار تۋعان كۇندەرىندە بالاۋىز ۇرلەيتىن بولعان.

مىنە, قىسقاشا تاريحى وسىلاي. وسى ءۇردىس ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسىپ, بۇگىندە ادامزات ومىرىندەگى ەرەكشە كۇندەردىڭ بىرىنە اينالعان. قازاعىم دا باتىسقا ەلىكتەپ تۋعان كۇنىندە تىلەك تىلەپ, تورتتىڭ بالاۋىزىن ۇرلەۋى ازداي, ەندى بەتىنە تورت كرەمىن جاعۋدى دا «؛قولعا العان»؛. ءبىر جاعى &ndash؛ ىسىراپشىلدىق. قاي قازاق تاماقتى بەتىنە جاعىپ ەدى؟ قاي اتام قازاق ناندى قادىرلەمەپ ەدى؟ قاي قازاق ءوز وتىن ءوزى ۇرلەپ ءوشىرىپ ەدى؟ البەتتە, مۇنىڭ ءبارى ادامنىڭ تۇپكى ساناسىنا, اقىلىنا بايلانىستى بولسا كەرەك.

تۋعان-تۋىس, جاقىن جاندارىڭمەن ومىرىڭدەگى اتاۋلى كۇنىڭدى اتاپ ءوت, تورتىڭدى دا جە. تەك وتىڭدى ۇرلەمە, تاماقتى قورلاپ بەتىڭە جاقپا. بۇل تىم ارتىق.

ال اسىل دىنىمگە كەلەر بولساق, بۇل ماسەلە جونىندە شاريعي تۇرعىدا:

شاريعاتتاعى ۇكىمىنە كەلەر بولساق, پايعامبارىمىز ايتادى: «؛كىم ءبىر قاۋىمعا ۇقساسا, ول سولاردان»؛, - دەيدى.

حانافي ءمازھابىنىڭ عۇلاماسى ايگىلى زينۋددين يبن يبراحيم يبن ءنۋجايم ءال-حانافي (ح.926/970. م.1520/1563ج.) بىلاي دەيدى:

«؛بىر ارەكەتىمىزدىڭ وزگە دىندەگىلەرگە ۇقساپ كەتەدى دەۋىمىز ءۇشىن ەكى شارت بار: ؛

1.اتالمىش ارەكەتتىڭ ءوزى شاريعاتتا تىيىم سالىنعان بولۋى كەرەك. ؛
2.سول ارەكەتتى وزگە دىندەگىلەرگە ۇقساۋ ماقساتىندا جاساعان بولۋى كەرەك. ؛

تۇيىندەي كەلە ايتارىم: قازاق ەلىكتەگىش حالىقپىز. ول &ndash؛ ادەت. «؛اۋرۋ قالسا دا, ادەت قالمايتىنى»؛ انىق بولعاندىقتان, «؛جاقسىدان ۇيرەنىپ, جاماننان جيرەنەيىك»؛. اسىل ءدىنىمىزدى بەرىك ۇستانايىق. ؛

قانداي ارەكەت جاساساق تا, ول ءۇشىن جاۋاپ بەرەتىنىمىز انىق. اتام زاماننان بەرى سالت-داستۇرىمىزدە كەزدەسپەگەن تورتقا بالاۋىز جاعىپ, وتقا تابىنىپ, تىلەك تىلەپ, ونى ۇرلەپ ءوشىرىپ, تورتتى بەتىمىزگە جاعۋ دەگەن ءۇردىستى بىرتىندەپ ازايتۋىمىز, سويتە-سويتە قويىپ كەتكەنىمىز ءجون. ءومىرىڭ تورتتاي ادەمى, ءتاتتى بولسىن دەگەن نيەتپەن ءپىسىرىلىپ, تاعامعا ەشبىر ء"جابىر" كورسەتىلمەي, جەلىنسە, وندا قۇبا-قۇپ. ال تىم ىسىراپشىلدىققا جول بەرىپ, شەكارادان اسىپ كەتسەك, ءتاتتى تورتىمىزدىڭ جاۋابى اششى بولار...

سوندىقتان, قازاقى داستۇرىمىزگە جانە دىنىمىزگە جات ادەتتەردەن بويىمىزدى اۋلاق ۇستاۋعا تىرىسايىق. ادام ءوزىن-وزى, ءوز بولاشاعىن, ۇرپاعىن ءوزى ويلاماسا, وعان ەشكىم باسىن قاتىرماسى انىق.

 ؛

 ؛