ماقسات سقاقوۆ, پرەزيدەنت كەڭەسشىسى: قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنا ۋاقىت قاجەت!

سايلاۋدان كەيىن كۇندىز كۇلكىدەن, تۇندە تىنىش ۇيقىدان ايرىلدىق. ءبىر اينالدىردى, ەندى, مىنە, شىر اينالدىق. ارىستاعى اپات كوزىمىزگە جاس الدىردى, قاراپايىم حالىقتىڭ بىرىگىپ, قايمانا قازاققا كومەك قولىن سوزۋعا يتەرمەلەدى. بالاسىنان كوز جازىپ, شارق ۇرعان انالاردىڭ زارى, اكە-شەشەسىن تابا الماي ابدىراعان بايعۇس بالالاردىڭ جانارىنداعى مۇڭ قابىرعامىزدى قايىستىرىپ كەتتى. بۇگىنگى تاڭدا ءبىز&ndash؛حالىق قاقپاعى جابىلعاندىقتان بۇرقىراپ قايناپ, تاسيىن دەپ تۇرعان قارا قازانبىز. بيلىك قايناپ تۇرعان قازاننىڭ قاقپاعىن اشىپ, وتىن باياۋلاتىپ, كوبىگىن الا ما, الدە ... قويىلاتىن ساۋال كوپ.

ساباستاستىق. ادىلدىك. ورلەۋ. بۇل قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى ءۇش قاعيداسى بولاتىن. تۆيتتەردە وتىرىپ, بارىنشا جىلدام رەاكسيا تانىتۋىمەن كوزگە تۇسكەن اسا ديپلومات توقاەۆ مىرزا بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىندا كوپىر ورناتىلاتىنىن جانە اشىق ديالوگقا اركەز دايىن ەكەنىن دە تىلگە تيەك ەتكەنى ەستە قالدى. 70 پايىزدان استام حالىقتىڭ داۋىسىن جيناپ, اۋىر جۇكتى ارقالاعان جاڭا پرەزيدەنت ءوز مىندەتىنە كىرىسكەنىنە ءبىر اي دا تولعان جوق. قاسىم-جومارت كەمەلۇلى كوك تۋدى ءسۇيىپ, انت قابىلداعاننان كەيىن 9 كۇننىڭ ىشىندە ءتورت ءتىلدى جەتىك مەڭگەرگەن "بولاشاقتىڭ" تۇلەگى ماقسات نۇرلىبەكۇلىن كەڭەسشى ەتىپ تاعايىندادى.

كوپشىلىك ماقسات سقاقوۆتى ەلباسىن اۋزىنا قاراتقان شەشەن رەتىندە تانيدى. ؛ ارىستاعى اعايىننىڭ جاعدايىنا الاڭداپ, ابىر-سابىر بولىپ جاتقان كەزدە بىزگە ماقسات نۇرلىبەكۇلىمەن كەزدەسىپ, اڭگىمەلەسۋ بۇيىرىپتى. كەزدەسۋ كەزىندە  ؛حالىقتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ساۋالدارعا جاۋاپ الۋعا تىرىستىق.

ماقسات نۇرلىبەكۇلى جايدارى, قاراپايىم ادام ەكەن. جاس ەكەن دەمەدى. قاتەلىگىمدى تۇزەپ, ورىندى دەپ تاپقان پىكىرىمدى قولداپ وتىردى. اڭگىمەنىڭ باسىندا ءوزىنىڭ نەگىزگى ماقساتى مەن مىندەتى تۋرالى ايتىپ ءوتتى.

─ ءقازىر ءوزىڭىز بىلەتىندەي, پرەزيدەنت حالىقپەن اشىق ديالوگ قۇرۋعا العاشقى قادامدارىن جاساپ جاتىر. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز &ndash؛ قوعامدا ءوز وي-پىكىرىن ايتىپ جۇرگەن بەلسەندىلەرمەن كەزدەسۋ ارقىلى حالىقتىڭ جاعدايىن باعامداپ, سارالاۋ جانە قوعاممەن بايلانىس ورناتىپ, حالىق پەن بيلىك اراسىندا كوپىر بولۋ. پرەزيدەنت پەن حالىققا اشىق الاڭ ۇيىمداستىرىپ بەرۋ دە - مەنىڭ مىندەتىم. وسىعان دەيىن بىرنەشە بەلگىلى ازاماتتارمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىلدى. بۇل كەزدەسۋلەردەگى ماقساتىم &ndash؛ حالىقتىڭ اراسىنداعى وي-پىكىردى پرەزيدەنتكە جەتكىزۋ, - دەدى ماقسات نۇرلىبەكۇلى.

&mdash؛ دەگەنمەن, ماقسات نۇرلىبەكۇلى حالىق بيلىككە 100 پايىز سەنەدى دەپ ايتا الماسىمىز انىق. كەز-كەلگەن وقيعا مەن بيلىكتىڭ ۋادەسىنە كۇمانمەن قارايتىندار جوق ەمەس. بۇعان قاتىستى قانداي پىكىر بىلدىرەسىز؟ حالىقتىڭ سەنىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن قانداي قادامدار جاسالۋى ءتيىس جانە جاسالىپ جاتىر؟

&mdash؛ ؛يا, حالىق بيلىككە تولىعىمەن سەنىم ءبىلدىردى دەپ ايتا المايمىز. الايدا قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ءوزى ۋادە ەتكەندەي, حالىقپەن جاقىن قارىم-قاتىناس ورناتۋعا تىرىسىپ جاتىر. وعان دالەل رەتىندە ارىستاعى وقيعانى ايتۋعا بولادى. پرەزيدەنت شىمكەنت قالاسىنا بارىپ, ارىستاعى زارداپ شەككەن اعايىننىڭ ؛ حال-احۋالىمەن تانىستى. مۇنىڭ ءوزى "پرەزيدەنت &ndash؛حالىقپەن بىرگە" دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل وقيعادان كەيىن كوپشىلىكتىڭ پرەزيدەنتكە ءىشى جىلىپ, پىكىرى وزگەردى دەپ سەنىمدى تۇردە ايتۋعا بولادى. ءقازىر بيلىك حالىقتىڭ سەنىمىنە مۇقتاج. ءبىراق سەنىمنىڭ ارتىندا مەيىرىم تۇرعانىن دا ۇمىتپاۋ كەرەك. ءتىپتى, قاراپايىم وتباسىنىڭ ىشىندە مەيىرىم بولماسا, سەنىم دە جوعالاتىنى انىق. ؛ حالىقتىڭ بيلىككە سەنبەي, كۇمانمەن قاراۋىنىڭ دا ءوز سەبەپتەرى بار. مۇنى دا جاسىرا المايمىز. بۇعان باسشىلىق قىزمەتتە وتىرعاندار دا ءوز ىقپالىن تيگىزبەي قويمادى. قالتاسىنا بەس-ون تيىن ارتىق تۇسكەن باسشىلاردىڭ كوبىسى مۇرىندارىن اسپانعا ءشۇيىرىپ, كەكىرەيىپ قالدى. قاراپايىم حالىقپەن ءتىپتى ادامي تىلدە سويلەسۋدەن قالعاندار دا بار. مىنە, وسىنداي ماسەلەلەردىڭ بارلىعى بىرنەشە جىل بويى جينالىپ-جينالىپ ەندى عانا سىرتقا شىعىپ جاتىر. سوڭعى وقيعالار &mdash؛ وسىنىڭ دالەلى. سوندىقتان, ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىز اشىق ساياساتتى ۇستانىپ, ەلمەن تىلدەسۋدى قولعا الىپ, العاشقى قادامدى جاساۋدا.

&mdash؛ ال قوعام اراسىنداعى قازىرگى پرەزيدەنتكە قاتىستى سىن ايتىپ جۇرگەندەرگە قالاي جاۋاپ بەرەر ەدىڭىز؟

&mdash؛ ءار باستاماعا ۋاقىت كەرەك ەكەنى بەلگىلى. سول سەكىلدى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنا دا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت قاجەت. بىردەن باس سالىپ سىناپ, مىنەۋ ─ قاتە. سەبەبى, پرەزيدەنت ەندى عانا سايلاندى. قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ جاساعان العاشقى قادامدارى حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرىپ جاتىر. ؛ نەسيەگە قاتىستى جارلىقتىڭ شىعۋى دا وتە جاقسى باستاما. بۇل دا حالىقتىڭ سەنىمىن وياتىپ, كۇمانىن سەيىلتۋگە ءوز اسەرىن تيگىزەتىنى انىق. حالىقتىڭ بيلىككە ايتقان تالاپتارى دا كوبەيدى. كوپتەگەن ادامدار "اقشامىزدى بانك قايتارىپ بەرسىن, باسپانا بەرسىن" دەگەن سەكىلدى تالاپتارىن ايتىپ جاتىر. جارايدى, بيلىك جوق مۇمكىن ەمەس دەپ باسىن الىپ قاشىپ جاتقان جوق. دەسە دە بۇل &ndash؛ وتە اۋىر ماسەلەلەر. مىسالى, ادامدار نەسيە الار كەزدە مەملەكەتپەن اقىلداسپايدى. اركىم ءوز قاجەتتىلىگى ءۇشىن نەسيە الادى. ءبىراق ەندى بۇل مەملەكەتتىڭ ماسەلەسىنە اينالدى. ال كەشە عانا كەلگەن پرەزيدەنتكە بارلىعىن بىردەن رەتكە كەلتىرىپ بەرۋ كەرەك دەپ تالاپ قويۋ اقىلعا سىيمايدى. سەبەبى ول ─ قۇداي ەمەس. ونىڭ بول دەگەنى, بولا سالمايدى. ءبىراز ۋاقىت پەن مۇمكىندىك بەرۋ قاجەت. ول دا ەت پەن سۇيەكتەن جاراتىلعان ادام عوي. ۋاقىت وتە كەلە ءوز كۇشىنە ءمىنىپ, ۋادە ەتكەندەرىن جۇزەگە اسىرا جاتار. كۇتۋ قاجەت. ءبىراق ونىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى &minus؛ بىرنەشە جىل بويى وسى سالانىڭ ىشىندە قايناپ, ءپىسىپ كەلە جاتقاندىعىندا. ىشكى ساياساتتان دا, سىرتقى ساياساتتان دا حابارى بار ازامات.

&mdash؛ نەگىزىنەن سايلاۋدان كەيىن دە حالىق اراسىندا سايلاۋ ناتيجەسىمەن كەلىسپەيتىندەر بولدى. ولار ءوز پىكىرىن اشىق ايتىپ, الەۋمەتتىك جەلىگە جازدى. سايلاۋ بولىپ جاتقان كەزدىڭ وزىندە الەۋمەتتىك جەلىدە ءتۇرلى ۆيدەولار تاراپ, قىزۋ تالقىلانىپ جاتتى. تاۋەلسىز باقىلاۋشىلار سايلاۋ كەزىندە ءبىر ادامنىڭ بىرنەشە رەت داۋىس بەرۋى سەكىلدى زاڭسىزدىقتاردىڭ ورىن العانىن ايتتى. بۇل ماسەلەگە قاتىستى نە ايتاسىز؟ جالپى سايلاۋ ءادىل ءوتتى مە؟

&mdash؛ كەز-كەلگەن سايلاۋدا ولقىلىقتار بولۋى مۇمكىن. بۇل ─ زاڭدىلىق. باسقا كانديداتتارعا قاراعاندا قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ جەڭىسكە جەتەتىنىنە كوپشىلىك سەنىمدى بولدى. مۇنى دا جوققا شىعارا المايمىز. نەگە؟ سەبەبى, ول 40 جىلدان بەرى وسى ەگەمەندى ەلدىڭ بولاشاعى ءۇشىن جۇمىس ىستەپ كەلە جاتىر. كەيبىرەۋلەر سەكىلدى كەنەتتەن جول-جونەكەي پايدا بولىپ, سايلاۋعا قاتىسقان جوق. ونىڭ باسقا كانديداتتاردان ارتىقشىلىعى &ndash؛ سىرتقى ىستەردى باسقارۋداعى شەبەرلىگى ەدى. جان-جاعىمىزدا انتالاپ تۇرعان ەلدەر بارىن دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بۇل ەلدەردىڭ بارلىعىمەن جاقسى قارىم-قاتىناس ورناتۋدىڭ ءوزى وڭاي شارۋا ەمەس. سونداي-اق, كەز كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. بۇل جاعدايدا قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ تاجىريبەسى جەتكىلىكتى دەپ ەسەپتەيمىن. ال سايلاۋ كەزىندە ولقىلىقتار مەن زاڭسىزدىقتار بولعان جوق دەپ سەنىمدى تۇردە ايتا المايمىن. دەگەنمەن سايلاۋ ءادىل ءوتىپ, حالىقتىڭ 70 پايىزى قاسىم-جومارت توقاەۆتى قولدادى دەگەنگە سەنەمىن.

&mdash؛ ارىستاعى تۇرعىندارىن قايتا ءوز قونىستارىنا قايتارۋعا قاتىستى نارازىلىقتار تۋىندادى. ؛ ولار بيلىكتەن شىمكەنت نەمەسە تۇركىستاننان باسپانا الىپ بەرۋدى تالاپ ەتكەنىنەن دە حاباردارسىز. بۇعان قاتىستى ويىڭىز قانداي؟

&mdash؛ تۇرعىنداردىڭ پىكىرى مەن قورقىنىشى ورىندى. ارىستاعى اعايىن ء"بىزدى كوشىرسىن" دەگەن تالاپ قويۋدا. ءبىراق ولار وپ-وڭاي كوشىرە سالاتىن 6 ادام ەمەس, 60 ادام ەمەس, بۇل &ndash؛ 60 مىڭ ادام. ارىس ءبىر اۋىل ەمەس, ول ءبىر قالا. وسىنى دا ەسكەرگەن ءجون. ؛ اكىمدەر دە, بيلىك تە قولىنان كەلگەنىن جاساپ جاتىر. اكىمدەر دە «؛كوشىرەمىز»؛ دەپ وتىرىك ۋادە بەرە المايدى عوي. قازىرگى تاڭدا بۇل وتە ءقاۋىپتى نارسە. سەبەبى, ادالدىق قاجەت. سوندا عانا حالىقتىڭ سەنىمىن جوعالپايمىز.

&mdash؛ "ال جويقىن جارىلىستان 4 ادام قازا تاپتى" دەگەن رەسمي اقپارات قانشالىقتى شىندىققا جاناسادى؟

&mdash؛ ءقازىر الەۋمەتتىك جەلىدە «؛ارىستاعى جارىلىستان 200-300 ادام قايتىس بولدى»؛ دەگەن سەكىلدى اقپارات تاراپ جاتىر. ءبىراق سول اقپارات راس بولسا, ونىڭ تۋعان-تۋىستارى تىنىش وتىرا الماس ەدى. شۋلاپ, ەڭ بولماعاندا الەۋمەتتىك جەلىگە جازار ەدى. سونداي-اق قايتىس بولعان ادامداردىڭ جانازاسى بولىپ, ولاردىڭ تۋعان-تۋىسى دا سۇراۋ سالاتىنى انىق. مەن رەسمي دەرەككە نە ءۇشىن سەنەمىن؟ سەبەبى ولاردىڭ ءاتى-جونى بەلگىلى. جانازاسى دا ءوتتى. سول سەبەپتى اقپارات سەنىمدى. ال جالعان اقپارات تاراتۋ &ndash؛ ارانداتۋشىلاردىڭ ءىسى. ءبىز قىزۋقاندى, ەموسياعا تەز بەرىلەتىن حالىقپىز. كەز كەلگەن وقيعادا ەموسيامىزدى اشىق كورسەتەمىز. ءبىراق حالىق اراسىندا ىرىتكى سالىپ, زيانىن تيگىزەتىن شىندىق پەن ەموسيانىڭ پايداسىنان زيانى كوپ.

&mdash؛ قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ارىستاعى زارداپ شەككەن تۇرعىندارمەن كەزدەسكەننەن كەيىن نۇرسۇلتان ءابىشۇلى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن وتكىزگەنى ەل ەسىندە. بۇدان كەيىن حالىق اراسىندا «؛قاسىم-جومارت كەمەلۇلى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا باعىنا ما؟»؛ دەگەن ساۋال تۋعانى راس. بۇل جايتتى قالاي تۇسىندىرەر ەدىڭىز؟

&mdash؛ ەلگە ءقاۋىپ تونگەن كەزدە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسى وتەدى. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى - مەملەكەتقۇرۋشى تۇلعا. بۇدان بولەك ول &ndash؛ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى. ەل باسىنا كۇن تۋعان شاقتا كەڭەس اشىپ, جيىن وتكىزۋگە تولىقتاي قۇقىعى بار. ءبىزدىڭ قازاقتىڭ «؛پرەزيدەنت نەگە توردە وتىرمايدى؟»؛ دەگەن پىكىر ايتۋى زاڭدىلىق. سەبەبى, داستۇردە بار دۇنيە. تۇسىنگىسى كەلەتىن ادام بۇل جايتتى قالىپتى دەپ ەسەپتەيدى. ال تۇسىنگىسى كەلمەگەن ادام ىلىك ىزدەيدى. قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ ءوزى نۇرسۇلتان ابىشۇلىمەن اقىلداسىپ, وي بولىسۋگە ۇيالمايتىنىن اشىق ايتقان. مەنىڭشە, مۇندا تۇرعان ەشقانداي ابەستىك جوق.

&mdash؛ ماۋسىم ءبىز ءۇشىن وڭاي اي بولمادى. كۇنى كەشە اتىراۋدا دا شۋ شىقتى. "تەڭىزدەگى" مۇنايشىلاردىڭ شەرۋگە شىعۋىنا قازاق قىزى مەن اراب جىگىتىنىڭ سۋرەتى سەبەپكەر بولدى. دەگەنمەن "تەڭىزدە" قوردالانىپ قالعان الەۋمەتتىك ماسەلەلەر دە جوق ەمەس. ءبۇعان قاتىستى ايتارىڭىز بار ما؟

&mdash؛ الەۋمەتتىك جەلىدەگى سۋرەت شەرۋگە جاي عانا سەبەپكەر بولدى دەپ ويلايمىن. وسىعان دەيىنگى كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ بارلىعى جينالىپ قالعان. ال سۋرەت مىڭ سالداردىڭ ءبىر سەبەبى عانا بولىپ وتىر.

سونداي-اق, "اۋرۋ ─ استان, داۋ ─ قارىنداستان" دەگەن بار. بۇل وقيعا دا ءبىز ءۇشىن ۇلكەن بەلگى. قازاقتىڭ ءار جىگىتى ءوز قارىنداسى مەن قىزىنا ەگە بولۋى كەرەك. نەگە؟ سەبەبى قىز دەگەن ءبىزدىڭ ─ ار-نامىسىمىز. قاسيەتتى ەل عانا قىزىن قورعايدى. ءبىزدىڭ كەلەشەك ۇرپاعىمىز تەكتى بولۋى ءبىزدىڭ قىزدارىمىزدىڭ ار-نامىسىنا بايلانىستى. سوڭعى جىلدارى قىزدارىمىزدىڭ تاربيەسىن ۋىسىمىزدان شىعارىپ الدىق. اششى دا بولسا شىندىق وسى. جۇرتتى اقىن قىلاتىن دا, شەشەن قىلاتىن دا, باتىر قىلاتىن دا, كوسەم قىلاتىن دا ءبىزدىڭ قىزدارىمىز. ويتكەنى تەكتى انانىڭ ۇل-قىزىنىڭ بويىندا ءومىر بويى سول تەكتىلىك, ار-نامىستى بيىك قوياتىن ۇلتشىلدىق ساقتالادى. ال كورىنگەن كوك اتتىنىڭ ارتىنان ەرىپ, ار-ۇياتىنا كىر كەلتىرگەن قىزداردان قانداي ۇرپاق شىعادى؟! مىنە وسى ماسەلەگە دە قاتتى كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك. ءقازىر ار-نامىستى بيىك ۇستاپ, تەكتى ۇرپاقتى ومىرگە اكەلۋدى ماقسات ەتكەن قارىنداستارىمىز جوق ەمەس, بارشىلىق. دەگەنمەن, ء"بىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەدى" دەمەكشى, ءبىر قىزدىڭ وزگە ۇلتتىڭ الدىندا نامىسىن تاپتاتۋى بۇكىل قازاق قىزىنا جاعىلعان كۇيە بولىپ قالدى. شەتەلدىكتەردىڭ قازاق قىزى تۋرالى ويى وزگەردى. بۇعان كىنالى كىم؟ ءاربىر اتا-انا قىزىن جامان بولسىن دەپ تاربيەلەمەيدى. ءبىراق قازىرگى قازاق وتباسىندا قىزىنا قىرىق ۇيدەن تىيىم سالىپ وتىرعان اتا-انانى كوپ كورە بەرمەيمىز. كەي قىزدارىمىزعا ەركىندىك بەرەمىز دەپ ەسىرتىپ الدىق. قازاق قىزدارىنىڭ ء"وزىم بىلەمىنگە" سالىنىپ, ءوز ءومىرىم دەپ ءجۇرۋى ۇلتقا تونگەن ءقاۋىپ دەر ەدىم. "تەڭىزدەگى" جىگىتتەردىڭ شەرۋگە شىعۋى ءبىز ءۇشىن ساباق بولۋى كەرەك.

&mdash؛ قازىرگى قازاق قوعامىنا نە جەتىسپەيدى؟

&mdash؛ ءدال قازىرگى قازاق قوعامى بىرلىك پەن ىنتىماققا مۇقتاج. ارىستاعى اعايىننىڭ ءۇي-جايىن قازاق حالقى بىرىگىپ جاساپ بەردى. بۇل &mdash؛ بىرلىگىمىزدىڭ جوعالماعاندىعى. ءوق-دارى قويماسى جارىلعاندا ۋ-شۋ بولىپ جاتىرمىز. وڭاي ەمەس, ارينە. ارىستاعى جايت بىزگە بەرىلگەن سىناق بولدى.  ؛ايتسە دە, ءبىزدى سىرتتان دالدەپ اتار بولسا, نە بولادى؟ بۇكىل ەلدە بۇلىك بولىپ جاتسا, جاعدايىمىز نە بولماق؟! قازىرگى قوعامعا بۇلىكشىلەر ەمەس, ء"ار قازاق &ndash؛ مەنىڭ جالعىزىم دەيتىن" ۇل-قىزدار كەرەك. سونداي ازاماتتارمەن عانا ءبىزدىڭ ەلدىڭ ىرگەسى مىقتى بولادى. ءبىز بۇلىك جاساۋ ارقىلى العا جىلجي المايمىز. قازاقتا "قاپيامدى اڭدىعاندار قاپسىرا قۇشاقتاعان بولىپ قابىرعامدى سانادى" دەگەن اتالى ءسوز بار. ال ءبىزدىڭ قاپيامىزدى اڭدىپ, قابىرعامىزدى ساناعىسى كەلىپ وتىرعان قانشاما قارا نيەتتى كۇشتەر بار؟! سولاردىڭ بارلىعىنا ءبىز ءوزىمىزدىڭ ىنتىماعىمىز بەن بىرلىگىمىزدى كورسەتسەك قانا ەل بولامىز.

&ndash؛ سۇحباتىڭىزعا راحمەت! ؛