توقاەۆ بوساتۋعا ءتيىس "؛ساياسي تۇتقىندار"؛

 ؛

تۇلعا. تۇتقىن. تۇرمە. بۇل ءۇش ءسوز بۇگىندە بىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىسىپ تۇر. نەگە؟ سەبەبى بۇقارانىڭ باسىم بولىگى «؛ەلگە تۇتقا بولار تۇلعالار تۇتقىنعا اينالىپ تۇرمەدە جاتىر»؛ دەپ ەسەپتەيدى. بۇل تۋرالى ادامدار الاڭعا شىعىپ تا ايتتى, الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە ءجيى-جيى جازدى, جازىپ تا جاتىر. ء ؛بىراق بيلىك ءالى دە قۇقىق قورعاۋشىلار «؛ساياسي تۇتقىن»؛ دەپ تىنىعان «؛تۇلعالاردى»؛ تۇرمەدەن بوساتۋعا اسىعار ەمەس. qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى وقىرماندارعا بۇقارانىڭ باسىم بولىگى «؛توقاەۆ بوساتۋعا ءتيىس»؛ دەپ تالاپ قويىپ وتىرعان «؛ساياسي تۇتقىنداردىڭ»؛ ءتىزىمىن ۇسىنادى.

ارون اتابەكتىڭ اباقتىدا وتىرعانىنا &ndash؛ 13 جىل

2006 جىلى الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى قالا سىرتىنداعى شاڭىراق شاعىن اۋدانىننىڭ تۇرعىندارىن «؛جەردى رۇقساتسىز يەلەنىپ, زاڭسىز ءۇي تۇرعىزعان»؛ دەپ ايىپتادى. وسى ايىپپەن بيلىك وكىلدەرى تۇرعىنداردان تۇرعىزعان ۇيلەرىن تاستاپ, كوشىپ كەتۋدى تالاپ ەتتى. ءبىراق شاڭىراق تۇرعىندارى بيلىك ايتقان بۇل تالاپتى ورىنداۋدان باس تارتىپ, تۇرعىزىپ قويعان ۇيلەرىن بۇزعىزۋعا قارسى شىقتى. وسىعان بايلانىستى تۇرعىندار مەن پوليسيا اراسىندا قاقتىعىس بولىپ, ءبىر پوليسەي قازا تاپتى.

بيلىك وكىلدەرى, اتاپ ايتقاندا الماتى قالاسىنىڭ سوتى شاڭىراق شاعىن اۋدانىندا «؛جاپپاي ءتارتىپ بۇزدى جانە پوليسيا قىزمەتكەرىن قاساقانا ءولتىردى»؛ دەگەن قىلمىستىق ءىس بويىنشا 2006 جىلدىڭ قازان ايىندا بەلگىلى قوعام قايراتكەرى ءھام اقىن ارون اتابەكتى 18 جىل مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا ۇكىم شىعاردى.

رەسمي مالىمەتتەرگە سايكەس, ارون اتابەكپەن قاتار تاعى ءۇش ادام ۇزاق مەرزىمگە سوتتالدى. ولار: قۇرمانعازى وتەگەنوۆ &ndash؛ 16 جىلعا, ەرعانات تارانشيەۆ &ndash؛ 15 جىلعا, رۇستەم تۇياقوۆ &ndash؛ 14 جىلعا تۇرمە جازاسىنا كەسىلدى. ءبىراق ەرعانات تارانشيەۆ پەن رۇستەم تۇياقوۆ 2018 جىلى بوستاندىققا شىقتى.

ال ارون اتابەك ءقازىر ؛ پاۆلودارداعى تەرگەۋ يزولياتورىندا (اپ-162/1 مەكەمە) جاتىر. 2019 جىلى اتابەكپەن كەزدەسكەن ەلەنا سەمەنوۆانىڭ ازاتتىق راديوسىنا ايتۋىنشا, ول «؛اقپاراتقا ءزارۋ»؛, ونىڭ حاتتارى جولداعان جەرىنە جەتپەيدى, وزىنە حات كەلمەيدى. اتابەك توزعان كيىمىن جاماپ-جاسقاپ كيۋگە ءماجبۇر. ال تۇرمە باسشىلىعى بۇل دەرەكتەردى جوققا شىعارعان.

وندىرىستى وركەندەتكەن جاكىشەۆ تە «؛ساياسي تۇتقىن»؛

مۇحتار جاكىشەۆ 2009 جىلى مامىردا «؛قازاتومپروم»؛ كومپانياسىنىڭ باسشىسى قىزمەتىنەن الىنىپ, تۇتقىندالدى. 2010 جىلى ناۋرىزدا نۇر-سۇلتاننىڭ سارىارقا اۋداندىق 2-سوتى مۇحتار جاكىشەۆتى «؛قارجىنى ىسىراپ قىلدى جانە پارا الدى»؛ ​دەگەن ايىپپەن 14 جىلعا سوتتاپ, جازاسىن قاتاڭ رەجيمدى كولونيادا وتەۋدى بۇيىرعان.

​2011 جىلدىڭ سوڭىندا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى مۇحتار جاكىشەۆكە قارسى ەكىنشى قىلمىستىق ءىس قوزعادى. وعان ء«؛ىرى كولەمدەگى الاياقتىق»؛ جانە «؛وزىنە سەنىپ تاپسىرىلعان بوتەن مۇلكىن يەمدەنىپ, شىعىن ەتۋ»؛ ايىبى تاعىلدى.

2012 جىلى ماۋسىم ايىندا مۇحتار جاكىشەۆ تاعى دا 10 جىلعا سوتتالدى, ءبىراق ول الدىڭعى جازامەن «؛بىرىكتىرىلىپ»؛ تۇپكىلىكتى شەشىم 14 جىل سول كۇيىنشە قالدى.

قازىر جاكىشەۆ شىعىس قازاقستان وبلىسى سەمەي قالاسىنداعى قاتاڭ رەجيمدەگى كولونيادا وتىر. جاكىشەۆپەن كەزدەسىپ تۇراتىن قۇقىق قورعاۋشىلار مەن ونىڭ جاقىندارى تۇتقىننىڭ دەنساۋلىعى ناشارلاعانىن ايتادى. ونىڭ تۇرمەدە وتىرعانى 10 جىل. قۇقىق قورعاۋشىلار جاكىشەۆتى دە ارون اتابەك سياقتى «؛ساياسي تۇتقىن»؛ سانايدى جانە ونىڭ تۇرمەدە وتىرۋى زاڭسىز دەپ ەسەپتەيدى.

جەردى ساتۋعا قارسى بولعان بوقاەۆ تا بوستاندىقتا ەمەس

قازاقستاننىڭ جەر تۋرالى زاڭىنا 2015 جىلى كۇزدە سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ  ؛پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعىمەن ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر 2016 جىلى كوكتەمدە قازاقستان قوعامىندا رەزونانس تۋدىرىپ, كوپتەگەن قالالاردا تۇرعىندار "جەر ميتينگىلەرىن" وتكىزدى.

زاڭداعى شەتەلدىكتەرگە اۋىل شارۋاشىلىعى جەرىن جالعا بەرۋ مەرزىمىن 10 جىلدان 25 جىلعا دەيىن ۇزارتۋ جانە قۇرامىندا شەتەلدىكتەر بار سەرىكتەستىكتەرگە ساتۋ تۋرالى باپتارعا قارسىلىق بىلدىرگەن العاشقى بەيبىت شەرۋ 2016 جىلى ءساۋىردىڭ 24-ىندە اتىراۋدا وتكەن.

وعان قاتىسقاننان كەيىن كوپ ۇزاماي قاماۋعا الىنعان جەرگىلىكتى بەلسەندىلەر ماكس بوقاەۆ پەن تالعات اياندى 2016 جىلدىڭ قاراشاسىندا اتىراۋ سوتى "الەۋمەتتىك ارازدىق تۋدىردى", "ميتينگ وتكىزۋ تۋرالى زاڭنامانى بۇزدى" جانە "جالعان اقپارات تاراتتى" دەگەن ايىپپەن بەس جىلعا سوتتاپ, ءىرى مولشەردە ايىپپۇل سالعان.  ؛سوتتا بوقاەۆ پەن ايان وزدەرىنە تاعىلعان ايىپتى مويىنداعان جوق.

قازاقستان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ؛ بىرنەشە قالادا وتكەن جەر ميتينگىلەرىن شىمكەنتتىك كاسىپكەر توقتار تولەشوۆ قارجىلاندىردى دەپ مالىمدەدى. اتىراۋداعى سوت كەزىندە استانادان ونلاين بايلانىس ارقىلى جاۋاپ بەرگەن توقتار تولەشوۆ (ونى "بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الماق بولدى" دەگەن ايىپپەن 21 جىلعا سوتتادى) پەن ونىڭ كومەكشىلەرى تالعات ايانعا "اقشا بەرگەندەرىن" مالىمدەدى. ماكس بوقاەۆ پەن تالعات ايان بۇل كۋالىكتەردى تەرىسكە شىعارىپ, اقشا الماعاندارىن ايتتى.

قۇقىق قورعاۋشىلار بوقاەۆ پەن ايانعا تاعىلعان ايىپتاردىڭ "ساياسي استارى" بار دەپ ەسەپتەيدى. قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ amnesty international حالىقارالىق ۇيىمى ماكس بوقاەۆ پەن تالعات اياندى "ار-وجدان تۇتقىندارى" دەپ اتادى. قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ human rights watch (hrw) حالىقارالىق ۇيىمى بەلسەندىلەر تۇتقىندالعان بەتتە قازاقستان بيلىگىن ولاردى شۇعىل بوستاتۋعا شاقىردى. hrw ۇيىمىنىڭ ەۋروپا جانە ورتالىق ازيا بويىنشا ديرەكتورى حيۋ ۋيليامسون «؛بەيبىت قارسىلىق اكسيالارىنا قاتىسقان بىردە-بىر بەلسەندى تۇرمەگە قامالماۋى كەرەك. ولار بوساتىلۋى ءتيىس, بيلىك ۇكىمەتتى سىناعان ادامداردى قۋدالاۋىن توقتاسىن»؛ ءداپ مالىمدەگەن ەدى.

بىراق قازاقستان بيلىگى قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ مالىمدەمەسىنە «؛قۇلاق اسقان جوق»؛. ەكى بەلسەندىنىڭ دە جازاسى جەڭىلدەتىلمەدى.

تەك 2018 جىلدىڭ 14 ساۋىرىندە اقتوبە قالالىق سوتى تالعات اياننىڭ تۇرمە جازاسىن «؛باس بوستاندىعىن شەكتەۋ»؛ جازاسىنا اۋىستىرعان. سوت شەشىمىنە پروكۋرور قارسى بولماعان. سونىمەن بەس جىلعا سوتتالعان  ؛بەلسەندى تالعات ايان 28 ساۋىردە تۇرمەدەن شىقتى. ؛ال تالعات ايانمەن بىرگە تۇتقىندالعان ماكس بوقاەۆ تۇرمەدە ءالى وتىر.

قازاقستاندا ازاپتاۋ, ساياسي تۇتقىندار مەن سەنزۋرا بار

وسى جىلدىڭ 14 ناۋرىزدا ەۋروپارلامەنت قازاقستانداعى ادام قۇقىقتارى ماسەلەسى تۋرالى قارار قابىلدادى. قاراردا ەۋروپالىق دەپۋتاتتار استانانى (قازىرگى نۇر-سۇلتان) ادام قۇقىعىن بۇزدى دەپ ايىپتادى. 13 ناۋرىز كۇنى قازاقستانداعى ادام قۇقىعى بويىنشا اقش ۇكىمەتىنىڭ دە ەسەبى جاريالانعان ەدى. ەسەپتە: «؛قازاقستاندا ادام قۇقىقتارىنا قاتىستى ماسەلەلەرگە ازاپتاۋ, ساياسي تۇتقىندار, سەنزۋرا, ۆەبسايت بۇعاتتاۋ, جالا جابۋدى قىلمىسقا تەڭەۋ, ءدىني سەنىمدى شەكتەۋ, بەيبىت جيىن وتكىزۋ مەن بىرلەستىك قۇرۋ حاقىنا ارالاسۋ, ساياسي قوزعالىسقا قاتىسۋ قۇقىن شەكتەۋ, جەمقورلىق پەن تاۋەلسىز كاسىپوداق ۇيىمدارىن شەكتەۋ جاتادى" دەپ جازىلعان.

قوعامدىق كەلىسىم ساياسي تۇتقىنداردى بوساتۋدان باستالۋى ءتيىس

قازاقستاندا 9 ماۋسىمدا وتكەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىندا جەڭىسكە جەتكەن قاسىم-جومارت توقاەۆ ەلدەگى بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىنداعى بايلانىستى جاقسارتۋ ءۇشىن 12 ماۋسىمدا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىن قۇرۋ تۋرالى قاۋلىعا قول قويدى. الايدا ءبىرقاتار قوعام بەلسەندىلەرى قۇرىلعالى جاتقان كەڭەستىڭ جۇمىسىنا سەنىمسىزدىكپەن قارايدى. ولار «؛نازارباەۆتىڭ كەزىندە دە حالىق پەن بيلىك اراسىندا ءتۇرلى كەڭەس قۇرىلعان, ءبىراق ولار حالىققا ءتيىمدى ناتيجە بەرگەن جوق»؛ دەيدى.

ال كەبىر قوعام بەلسەندىلەرى facebook الەۋمەتتىك جەلىسىندەگى جازبالارىندا قوعامدىق كەلىسىم بولۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن ارون اتابەك, مۇحتار جاكىشەۆ, ماكس بوقاەۆ جانە تاعى باسقا «؛ساياسي تۇتقىندار»؛ تۇرمەدەن بوساتىلسىن دەپ توقاەۆقا تالاپ قويىپ وتىر.