• usd 468.56

  • eur 497.56

  • rub 7.3

  • cny 67.18

29 ناۋرىز, 02:29:56
الماتى
+35°

31 مامىر, 2019 تاريح

زۇلمات كۇندەردىڭ زوبالاڭى. قانشا قازاق قۇربان بولدى؟

1937-38 جىلدارى قازاقستاندا 118 مىڭ ادام سوتتالدى. ولاردىڭ 25 مىڭى اتۋ جازاسىنا  كەسىلدى.

تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن 1993 جىلى 14 ساۋىردە «جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى قابىلدانادى. 1997 جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جارلىعى بويىنشا, 31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى بولىپ جاريالاندى.

qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى قازاقتىڭ باسىنا تونگەن زۇلمات جىلداردىڭ زارداپتارى تۋرالى قىسقاشا ماعلۇماتتار تىزبەگىن ۇسىنادى.

1.1921-1922 جىلدارداعى اشتىق كەزىندە 1 ملن 700 مىڭ ادام قازا تاپتى.

2.1932-1933 جىلدارى 2 ملن 200 مىڭ اشارشىلىقتان كوز جۇمدى.

3.1920-1930 جىلدار ارالىعىندا اشتىقتان, كامپەسكەلەۋدەن, قۋعىن-سۇرگىننەن قازاقتار 4 ميلليونعا جۋىق ادامىنان ايىرىلدى.

4. اشتىقتان قىرىلعان حالىق سارىشۇناقتىڭ ەتىن جەپ, ءتۇرلى شوپتەردى تاماققا پايدالانا باستادى, ولگەن جانۋارلاردى قازىپ الىپ جەۋ وقيعالارى دا بولدى. ءتىپتى سول جىلداردىڭ كۇاسى بولعان قاريالار "ادامدار ءبىر-بىرىنىڭ ەتىن جەدى" دەگەن دەرەكتى دە جوققا شىعارمايدى. 

5.1930 جىلدىڭ كوكتەمىندە وراز يساەۆ باستاعان مەملەكەتتىك كوميسسيا مال باسىنىڭ 30 پايىزعا كەمىگەنىن انىقتادى. 1929-1930 جىلدارى بايلار مەن كۋلاكتار مالىنىڭ 40 پايىزعا جۋىعىن كولحوز-سوۆحوزداردىڭ تارتىپ الۋى مال باسىنىڭ كەمۋىنە تىكەلەي سەبەپكەر بولدى. ناتيجەسىندە, قازاقستانداعى مال باسى 1929 جانە 1933 جىلدار ارالىعىندا 16 ەسەگە ازايىپ كەتتى. سوۆحوزدارداعى مالدى ەسەپكە الماعاندا قازاقستانداعى مال باسى 1929 جىلى 39 ملن 394 مىڭ باس بولسا, ال, 1933 جىلى 2 ملن 428,2 مىڭدى قۇرادى. جالپى العاندا, قازاقستاندا 40 ميلليونعا جۋىق مالدان 1933 جىلدىڭ اقپان ايىندا 4 ملن باس قانا مال قالدى.

6.تاريحقا كوز جۇگىرتەر بولساق, قازاق حالقىنىڭ ءبىر عاسىردا ءۇش بىردەي اشارشىلىقتى باستان كەشكەنىن بايقايمىز. ولاردى 1919-1922 جىلدارداعى اشتىق (1,5 ملن ادامدى الىپ كەتكەن), 1931-1933 جىلدارداعى اشتىق (2,5 ملن ادام) جانە 1946 جىلدارى بولعان اشتىق دەپ قاراستىرۋعا بولادى. وسىلايشا, قازاقتار ءىس جۇزىندە 15-20 جىلدىڭ ىشىندە حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىنان ايىرىلعان. ءبىز ءۇشىن اشارشىلىقتىڭ زاردابى وتە-موتە اۋىر ءتيدى. عالىمدار ونىڭ قازاق حالقىنىڭ دامۋىن 110 جىلعا كەيىن شەگەرگەنىن ايتادى.

7. ال 1932-1933 جىلدارى ورىن العان اشارشىلىققا كەلەر بولساق, عالىم تالاس وماربەكوۆ 2 ميلليون 300 مىڭ ادامنىڭ وپات بولعانىن ايتادى. ول مۇراعات قۇجاتتارى نەگىزىندە جالپى قىرىلعان قازاقتىڭ سانىن 4 ملن 836 مىڭ دەپ تياناقتاپ بەردى. كەيبىر تاريحي دەرەكتەردە, 1932 جىلعى اشارشىلىقتا جالعىز قازاق ەمەس, قازاقستاندا تۇراتىن ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءبارى, ياعني 250 مىڭعا جۋىق وزگە ۇلت وكىلى قىرىلعان دەلىنەدى. سونىڭ كوپشىلىگى ورىستار بولعان.
ەل باسىنا ناۋبەت تونگەن جىلدارى ع.ىسقاقوۆ, ءى.قابىلوۆ, ج.ارىستانوۆ, ع.توعجانوۆ, ب.ايباسوۆ, و.جاندوسوۆ ەسىمدى الاش ارداقتىلارى 1933 جىلدىڭ 24 اقپانىندا ستالينگە حات جازىپ, بارلىق اۋىر ءحالدى بايانداپ بەرگەن. تاريحتا بۇل «التاۋدىڭ حاتى» دەگەن اتپەن ايگىلەنگەن. وكىنىشتىسى, وسى «التاۋدىڭ حاتىن» كوپ ادام ءالى بىلە بەرمەيدى. وسى حاتتا: «800 مىڭ قازاق شارۋاشىلىعىنان, ياعني 4 ملن 800 مىڭ ادامنان 1932 جىلدىڭ كوكتەمىندە 450 مىڭ قازاق شارۋاشىلىعى, 2 ملن 25 مىڭ عانا قازاق قالدى» دەپ جازىلعان. ال 1932 جىلدىڭ 4 شىلدەسىندە رەسپۋبليكانىڭ ع.مۇسىرەپوۆ, م.عاتاۋللين, م.داۋلەتقاليەۆ, ە.التىنبەكوۆ, ق.قۋانىشەۆ سىندى قايراتكەرلەرى قول قويعان ايگىلى «بەسەۋدىڭ حاتى» جازىلدى. ول بك(ب)پ ولكەلىك كوميتەتىنە, تىكەلەي ف.گولوششەكينگە جولداندى.

8. تاريحشىلاردىڭ مالىمەتى بويىنشا, 1937-38 جىلدارى قازاقستاندا 118 مىڭ ادام سوتتالدى. ولاردىڭ 25 مىڭى اتۋ جازاسىنا  كەسىلدى.

9. كارلاگتا 1 ميلليوننان استام تۇتقىن بولدى. سونداي-اق الجير – دەگى اقمولا لاگەرىندە جان جولداسىنىڭ ساياسي قىلمىسى ۇشىن ايەلدەر جازاسىن وتەدى.

10. 1937 جىلى كۇزدە ءجۇز مىڭداعان كورەي, تۇرىك, يران, كۇرد جانە ءازىربايجاندار   قازاقستانعا جەر اۋدارىلدى.  سونىمەن قاتار ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى ەلىمىزگە نەمىستەر, گرەكتەر, شەشەندەر, ينگۋشتار, قاراشايلار, بالقارلار, قىرىم تاتارلارى جانە باسقا ۇلتتار دەپورتاسيالاندى. ولاردىڭ جالپى سانى 1 ميلليون 200 مىڭدى قۇرادى.

ۇسىنعان: مارجان سابەت

"قامشى" سىلتەيدى

قاتە تاپساڭىز, قاجەتتى بولىكتى تاڭداپ ctrl+enter باسىڭىز.

پىكىر قالدىرۋ

پىكىر