كايدزەن ءادىسى: بالا تاربيەسىندەگى جەتىستىككە جەتەلەيتىن جەتىلىك

qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى الماتىداعى kaizen ورتالىعىنىڭ جۇمىسى جايلى كوپ سەريالى ماقالالار بەرۋدى قولعا الدى. اتالمىش ورتالىقتىڭ باستى ميسسياسى – كايدزەن تۇسىنىگىنىڭ كەڭىرەك تارالىپ, قولدانىسقا ەنۋىنە سەپتىك ەتۋ.

جالپى بۇل جۇيە تۋرالى ازدى-كوپتى مالىمەتتەردى پاراقتاي وتىرا, مىنانى ۇقتىم: كايدزەن ءادىسىن تەك كاسىپ جۇرگىزۋدە, جۇمىس ورنىندا عانا ەمەس, كۇندەلىكتى ومىردە, وتباسىنداعى, جالپى ادامدارمەن قارىم-قاتىناستا دا پايدالانۋعا بولادى ەكەن. ءتىپتى پايدالانىپ تا ءجۇرمىز. تەك ونىڭ جاپوننىڭ كايدزەن تۇسىنىگىمەن استاسىپ جاتقانىن ەندى ءبىلىپ جاتىرمىز. 

وزگەنىڭ ءبىلىمدى, اقىلدى, ونەرلى بالاسىن كورگەندە تامساناتىنىمىز راس. الايدا ءار بالانىڭ بولاشاقتا قانداي ادام بولىپ قالىپتاساتىنى تىكەلەي بىزگە بايلانىستى ەكەنىن جەتە ۇعا بەرمەيمىز. «بالا قالاعانىڭداي ەمەس, قاراعانىڭداي» بولادى دەيدى. وزگەنىڭ بالاسىنا تاڭداي قاققانشا, ءوز بالامىزدىڭ دا وزگەدەن كەم ەمەستىگىن بالاعا دا, وزىمىزگە دالەلدەي بىلسەك بولعانى.

بالادان بىرنارسەنى تالاپ ەتپەس بۇرىن, سونى الدىمەن ءوزىمىز جاسايىق, ياعني, الدىمەن, وزىمىزدەن باستايىق.

1. بالانىڭ ءار سۇراعىنا جاۋاپ بەرىپ, تىعىز بايلانىستىڭ فۋندامەنتىن قالايىق

مىنا جارىق الەمنىڭ ەسىگىن ەندى اشقان بالاعا ءبارى قىزىق. ولار ءبىلىپ تۋمايدى. ءبارىن بىلگىسى كەلەدى. سول سەبەپتى, ءتىلى شىققاننان باستاپ «اناۋ نە, مىناۋ نە, ول نەگە ويتەدى, بۇل نەگە بۇيتەدى» دەگەن ورىندى-ورىنسىز سۇراقتارى كوپ بولادى. ءبىر سۇراقتى بىرنەشە مارتە قايتالاۋى عاجاپ ەمەس. سوندىقتان ساۋالدارىنىڭ اربىرىنە ۋاقىت تاۋىپ, ەرىنبەي جاۋاپ بەرۋ كەرەك. سوندا ول بولاشاقتا كەز كەلگەن ماسەلەنىڭ جاۋابىن سىرتتان, وزگەدەن سۇراپ, ىزدەمەي, تىكەلەي سىزدەن سۇرايتىن بولادى. بالا مەن اتا-انا اراسىنداعى تىعىز بايلانىستى بەسىكتەن باستاپ قالىپتاستىرا بەرەيىك.

2. بالامەن بىرگە ويناپ, سەنىمىنە كىرۋگە تىرىسايىق

وز شارۋاڭىزبەن اينالىسىپ وتىرعاندا نەمەسە قاربالاس بولىپ جاتقاندا بالاڭىز ويىنشىعىن ۇستاپ, جانىڭىزعا كەلىپ, «وينايىقشى» دەۋى مۇمكىن. بىردەن «بارىپ, ءوزىڭ ويناي بەرشى, ۋاقىتىم جوق» دەيمىز. كەرىسىنشە, سونىڭ ورنىنا, التىنداي بىر-ەكى مينۋتىمىزدى التىننان قىمبات بالامىزعا قيىپ, بالامەن بىرگە ويناساق, ونىڭ كوڭىلى دە تۇسپەيدى, كەرىسىنشە, بىزگە دەگەن سەنىمى ارتا تۇسەدى. ال باس تارتساق, بىرنەشە مارتە كەلگەن سوڭ, بالانىڭ كوڭىلى قالىپ قالۋى ىقتيمال. ۋاقىتىمىز بولىپ, «كەل, وينايىق» دەگەندە ول شارتتى تۇردە باس تارتۋى مۇمكىن. سەبەبى, بالانىڭ بىزگە دەگەن سەنىمى جوق. اتا-اناسىنىڭ وزىمەن بىرگە ويناۋى مۇمكىن ەمەستەي كورىنەدى. كەيىن ەسەيگەندە دە ەشبىر ماسەلەسىنە ءبىزدى ارالاستىرماي ءوز بەتىنشە شەشۋگە تىرىسىپ, اقىرى وكىنىشپەن اياقتالۋى مۇمكىن. بىرگە ويناۋ ارقىلى بالانىڭ سەنىمىنە كىرۋگە ۇلكەن مۇمكىندىگىمىز بار.

3. بالانىڭ كوزىنشە گادجەتتەر پايدالانباي, بالانى وتىرىك ايتۋدان الىستاتايىق

پلانشەت, تەلەفون, تەلەديدار كوپ قاراسا, بالاعا ۇرىسا جونەلەمىز. سوسىن ول اشۋلانادى. ءتىل الماعان سوڭ, ۇرامىز كەيدە. بۇل جاعدايدى بولدىرماۋدىڭ ءبىر عانا جولى بار. بالانىڭ كوزىنشە ءوزىمىز, ياعني اتا-انالار, تەلەفون, كومپيۋتەردى ءجيى پايدالانبايىق. تەك كەيدە بالامەن بىرگە تەلەديداردان مۋلتفيلم كورىپ, تەلەفونعا بىرگە سۋرەت ءتۇسىپ, كەيىن ورنىنا قويىپ قويۋدى ادەتكە اينالدىرايىق. «ماعان ۇستاتپايدى, بولمايدى دەيدى, وزدەرىنىڭ قولدارىنان تۇسپەيدى» دەپ بالانىڭ ويىندا اتا-انام «وتىرىكشى» دەگەن پىكىر قالىپتاسۋى مۇمكىن.  سول سەبەپتى, اۋەلى ءوزىمىزدى تاربيەلەيىك. بالا ساباقتا, بالاباقشادا بولعاندا, ۇيىقتاپ جاتقاندا عانا پايدالانىپ, بالا وياۋ جۇرگەندە ءبىز دە تەحنيكادان بىرەر ءسات ءوزىمىزدى الىستاتايىق.  ءسويتىپ, بالانى ءبىز تۋرالى «وتىرىكشى» دەگەن پىكىردەن ادا قىلايىق, ءوزىنىڭ دە وتىرىك ايتپايتىن ادام بولۋىن قاداعالايىق.

4. بالامەن بىرگە كىتاپ وقۋ ارقىلى, ءبىلىمىن ارتتىرايىق

بالاعا ءتۇرلى-تۇستى, سان الۋان كىتاپ الىپ بەرىپ, «مىنە, وقى, سۋرەتىن كور» دەپ قولىنا ۇستاتا سالۋ ازدىق ەتەدى. ءارى سەن كىتاپ قارا, مەن كومپيۋتەرمەن جۇمىس جاسايىن دەسەك, بالانىڭ ميى مۇنى دۇرىس تۇسىنبەي, «نەگە؟» دەگەن سۇراق تۋىندايدى. سوندىقتان, كوپ كىتاپ الا بەرگەنشە, بىرنەشەۋىن عانا الىپ, سونىڭ ءوزىن بالامەن بىرگە وقىپ, بىرگە سۋرەتىن كورىپ, تالقىلاعان ابزال. ءتىپتى بالانىڭ كوزىنشە كىتاپ وقىپ وتىرساڭىز, ونىڭ دا ساناسىندا «ۇلكەندەر كىتاپ وقىپ وتىر, مەن دە وقيىن» دەگەن وي قالىپتاسادى. بالامەن بىرگە ءبىر بەت وقىساق تا, قىزىقتى ەتىپ وقىساق, كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتىپ, بىلىمگە قۇمارتاتىن بولادى.

5. بالانىڭ «كومەگىنە» جۇگىنۋ ارقىلى, ەڭبەكقورلىققا, مەيىرىمدىلىككە, جاناشىرلىققا تاربيەلەيىك

بالانىڭ اتى – بالا. توگەدى, شاشادى, سىندىرادى. سەبەبى, ول ءالى كىشكەنتاي. نەنىڭ نە ەكەنىن, قالاي قولدانۋ كەرەكتىگىن دە, ەبىن دە بىلمەيدى. ءۇي تازالاپ جاتقاندا «ارى تۇر, بەرى تۇر, تيىسپە, ءوزىم تازالايمىن, سۇرتە المايسىڭ, سىپىرا المايسىڭ» دەگەنشە, ء«يا, كەلشى, مىنە, بىلاي سۇرتەسىڭ, بىلاي سىپىراسىڭ» دەپ كورسەتىپ, ءتىپتى جەپ-جەڭىل نارسەنىڭ ءبىر شەتىن ۇستاتىپ «اۋىر ەكەن, سەن بولماساڭ, قالاي كوتەرەر ەدىم», «مىنا قامىردا جايا بەر» دەپ الاقانداي قامىر بەرىپ قويىپ قانداي دا ءبىر ىسكە كومەكتەسۋگە شاقىرۋ كەرەك. سول ارقىلى بالانىڭ بويىنداعى مەيىرىمدىلىك, ەڭبەكقور, جاناشىرلىق سەكىلدى قاسيەتتەردى وياتامىز.

6. بالامەن «اقىلداسۋ» ارقىلى, ءوزىنىڭ كەرەك ەكەنىن سەزدىندىرەيىك

«بالا عوي» دەي بەرمەي ءسال ەسەيگەن كەزدە كەز كەلگەن جەڭىل-جەلپى ىسكە بالانى ارالاستىرا بەرگەن دۇرىس. بازارعا بىرگە بارسا, «قاي سىپىرعىش جاقسى, مىناۋ اكەڭە سيادى دەپ ويلايسىڭ با, مىناۋ ماعان جاراسا ما, قاي قىزاناقتى الايىق» دەگەندەي سۇراقتار قويىپ, پىكىرىن ءبىلىپ, رەتى كەلسە, بالانىڭ تاڭداعانىن الۋعا تىرىسۋ كەرەك نەمەسە ءوز تاڭداۋىڭىزدى بالانىڭ تاڭداۋى سەكىلدى جاساۋعا بولادى. «بۇگىن نە تاماق جاسايىق, مىنا وتىندا قايدا جينايىق, قورشاۋدى قالاي شەگەلەيىك, بولمەنى قانداي تۇسپەن اكتەيىك» دەگەن سىندى بىلاي قاراعاندا ۇساق-تۇيەك تىركەستەردەن بالانىڭ قالاي مارقايىپ, «مەن دە كەرەك ەكەنمىن عوي, مەنىمەن دە اقىلداسادى ەكەن» دەگەن ماقتانىش سەزىمى پايدا بولادى. ءسويتىپ, اتا-اناسىنان تارتىنباي ءوز شارۋالارىندا دا اقىل-كەڭەس سۇراپ, پىكىرىنە قۇلاق تۇرەتىن ۇرپاق بولىپ وسەدى.

7. ءجيى سىيلىق جاساپ, ماقتاپ, جەتىستىگىنە بىرگە قۋانۋ ارقىلى ارقىلى بالانى قۋانتىپ, جىگەرلەندىرىپ, بىلىمگە, ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسىن ارتتىرايىق

«بۇگىن بەستىك الدىم» دەگەن بالانىڭ قۋانىشىنا ءمان بەرمەي قويساڭىز, ءبىر كۇنى ايتپايتىن دا بولادى. سەبەبى, ءسىز ءمان بەرگەن جوقسىز. بالا باعا ءۇشىن وقىمايدى. ال, ەكى الىپ قالسا, جەردەن الىپ, جەرگە سالامىز. ولاي بولمايدى. قاتەلىگىن ەسكەرتىپ, تۇزەتىپ «ەندى قايتالاماۋعا تىرىس, بىلاي جاساساڭ دۇرىس» دەپ باعىت-باعدار كورسەتىڭىز. «جارايسىڭ! مەنىڭ بالام اقىلدى! مەنىڭ بالام بولاشاق عالىم! مەنىڭ قىزىم بولاشاق دارىگەر!» دەگەندەي ماقتاۋ سوزدەر بالاعا ەش ارتىق ەتپەيدى. كەيدە ءتىپتى الدەبىر بايقاۋلاردان ورىن الىپ جاتسا, ورىن الماي, تەك قاتىسسا دا ماقتاپ, ارقاسىنان قاعىپ, رەتى كەلسە الدەبىر سىيلىق سىيلاساڭىز بالانىڭ قۇلشىنىسى ارتپاسا, كەمىمەيدى. «سەن بۇدان دا ۇلكەن جەتىستىككە جەتەسىڭ! سەنىڭ قولىڭنان كەلەدى! سەن ءبىلىمدىسىڭ! سەن مىقتىسىڭ! سەن كەرەمەتسىڭ! ساعان سەنەمىن!» ءيا, ءدال وسى سىندى سوزدەردى بالاعا ءجيى ايتىپ تۇرساڭىز, گۇلگە قۇيعان سۋداي بولاتىنى ايدان انىق. ۋاقىتىلى سۋ ءىشىپ, كۇن كوزىن كورىپ, ماقتاۋ ءسوزدى ەستىپ, توپىراعىن قوپسىتقان گۇل دە جۇپار يىسىمەن, تۇرىمەن اينالاسىنا ادەمىلىك سىيلايتىنى انىق.

 

قايدزەن جۇيەسى تۋرالى qamshy.kz جازعان وزگە دە ماتەريالداردى وقي وتىرىڭىز:

1. نۇرعالي قاناتۇلى: ءبىز قازاققا كايدزەننىڭ جات ەمەس ەكەنىن دالەلدەدىك

2. ورازاعا كايدزەن ادىسىمەن دايىندالۋ

3. جەلدەتكىش زاۋىتىنداعى كايدزەن جۇيەسى: بونۋس بەرەتىن بەرەكەلى بيزنەس

4. كايدزەن ورتالىعىنا كىردىڭ – عاجايىپقا ساپار شەكتىڭ (فوتورەپورتاج)

5. كايدزەننىڭ 6 قاعيداسى. جاپوندار ءومىرىن قالاي جەڭىلدەتتى؟

6. "وبەيا بولمەسى"— بيزنەستە ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ جولى

7. قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردى جەتىستىككە جەتەلەگەن ەرەكشە ءادىس

8. قىزمەتكەرىن جۇمىستان قۋمايتىن جاپوندىق جۇيە — كايدزەن