كايدزەننىڭ 6 قاعيداسى. جاپوندار ءومىرىن قالاي جەڭىلدەتتى؟

بىز وزگەرتۋگە قۇمارمىز, ال وزگەرۋگە شە؟ «ەلدەگى ەكونوميكا نە سەبەپتى تۇراقسىز, جۇمىسسىزداردىڭ سانى نە سەبەپتى جىل ساناپ ارتىپ كەلەدى, بيلىك, ۇكىمەت نە قاراپ وتىر؟» دەگەن سەكىلدى سۇراقتى ەكىنىڭ ءبىرى قويىپ, كەم دەگەندە كۇنىنە ءبىر رەت پىكىرتالاس ۇيىمداستىرادى.

ەگەر  ءسىز دە سول ساناتتاعى ادامنىڭ قاتارىنان بولساڭىز, ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىڭىزشى. مەملەكەتتىڭ جوعىن جوقتاپ, جانىڭىزداعى ادامدارمەن پىكىرتالاسقا ءتۇسۋدىڭ قانداي پايداسى بار؟ ەشقانداي, كەرىسىنشە كوپ شىعىندالاسىز. بىرىنشىدەن ۋاقىتىڭىزدى بەكەرگە جۇمسايسىز, ەكىنشىدەن جۇيكەڭىزگە سالماق تۇسىرەسىز. ال بۇل ەكى شىعىن جاپونيادا پايدا بولعان كايدزەن ادىسىندەگى ەڭ باستى شىعىنداردىڭ قاتارىنا جاتادى.

كايدزەن ءادىسى دەگەنىمىز جاقسى جاققا وزگەرۋ. ءبىز قوعامدى, مەملەكەتتى وزگەرتۋگە قۇمارمىز, الايدا ءوزىمىزدى وزگەرتۋ ءۇشىن قولىمىزدىڭ ۇشىن قيمىلداتقىمىز كەلمەيدى. سەبەبى ادامنىڭ ەڭ باستى ءارى ەڭ مىقتى جاۋى – ءوزى. ءقازىر كوپتەگەن ادام ءوزىن وزگەرتە وتىرىپ, ورتاسىن دا, قوعامدى دا, مەملەكەتتى ءتىپتى الەمدى وزگەرتۋگە بولاتىنىن ەستەن شىعارعان سەكىلدى.

1-قاعيدا: ۇنەمى ءارى ۇزدىكسىز

جاقسى ادەتتى قالىپتاستىرعىڭىز كەلسە, ونى نەعۇرلىم كوپ ىستەگەندە عانا جاقسى ناتيجەگە قول جەتكىزەمىز دەپ ويلايتىنىمىز جاسىرىن ەمەس. الايدا بۇل باتىس ەلدەرىنىڭ قاعيداسى. ال جاپونيادا جۇمىستىڭ ناتيجەسىنەن بۇرىن ونىڭ جاسالۋىنا ءمان بەرەدى. مىسالى, ءسىز ءبىر كۇنى كىتاپتىڭ 100 بەتىن وقىپ تاستاۋىڭىز مۇمكىن. ءبىراق سودان كەيىن 1 اپتا بويى كىتاپتىڭ بەتىن اشپاي كەتەسىز. ال كايدزەن قاعيداسى بويىنشا ءسىز كۇن سايىن كىتاپتىڭ 20 بەتىن وقىساڭىز, وڭ ناتيجەگە قول جەتكىزەر ەدىڭىز. 200 بەتتىك كىتاپتى اراعا بىرنەشە كۇن سالىپ 2 كۇندە بىتىرۋىڭىزگە دە, 20 بەتتەن كۇندە وقىپ 10 كۇندە دە بىتىرۋىڭىزگە دە بولادى. الايدا 2-قادام ءسىز ءۇشىن ءتيىمدى بولماق. سەبەبى ءسىز پايدالى داعدى قالىپتاستىرا ءبىلدىڭىز.

الماتىداعى kaizen ورتالىعىنىڭ toyota engineering كورپوراسياسىنىڭ total-toyota production system سەرتيفيكاتى بار ترەنەرى دينارا ەسەنوۆا:

«باتىس ەلدەرى كوبىنەسە ناتيجەگە ءمان بەرەدى. قالاي ەكەنى ماڭىزدى ەمەس, باستىسى ناتيجە دەپ ۇرانداتادى. ال, كايدزەن ناتيجەگە قول جەتكىزۋ جولىندا كەز كەلگەن قادامعا بارۋعا قارسى. سەبەبى ولار قىسقامەرزىمدى ەمەس, ۇزاقمەرزىمدى ناتيجەنى ەسەپكە الادى. ءوز جۇمىسىنان راحات العان, ءوزىنىڭ مىندەتىن اۋىرسىنباي اتقاراتىن, كومپانياسىنا ادال قىزمەتكەردىڭ جۇمىسى قاشان دا ساپالى بولادى دەيدى. كۇن سايىن جاقسىراق جۇمىس جاساۋعا تالپىنعان قىزمەتكەرلەر اي سوڭىندا مىندەتتى تۇردە جوعارى ناتيجە كورسەتەدى دەپ سەنەدى. كايدزەن بويىنشا قىزمەتكەرلەرگە جاقسى جاعداي جاساي ءبىلۋ, ولاردىڭ ءاربىر ۇسىنىسىنا قۇلاق ءتۇرىپ ءجۇرۋ باسشىلىقتىڭ كۇندەلىكتى اتقارۋى ءتيىس اسا ماڭىزدى شارۋاسى».

2-قاعيدا: ءسىز ءۇشىن ءتيىمدى ءارى ناقتى دۇنيەگە نازار اۋدارىڭىز

وزىڭىزگە پايداسىز جۇمىستى كەيىنگە شەگەرىڭىز. ونىڭ ورنىنا سىزگە ءونىم بەرەتىن, ناتيجەلى جۇمىستاردى باستى نازارعا الۋ كەرەك. سونداي-اق «تاۋەكەل ءتۇبى – جەل قايىق» دەمەكشى ءسىز ءۇشىن قيىن ءتىپتى مۇمكىن ەمەس كورىنگەن ناتيجەلى جۇمىستى ىسكە اسىرۋدى ءبىرىنشى ورىنعا قويعان ءجون.

الماتىداعى kaizen ورتالىعىنىڭ toyota engineering كورپوراسياسىنىڭ total-toyota production system سەرتيفيكاتى بار ترەنەرى دينارا ەسەنوۆا:

«ناتيجەنى عانا كۇتىپ, ۋاقىت جوعالتپاڭىز. جۇمىسىڭىزعا جان-تانىڭىزبەن بەرىلىڭىز. سول پروسەستەن راحات الىڭىز. سەبەبى سولاي اتقارىلعان جۇمىس مىندەتتى تۇردە ءوز جەمىسىن بەرەدى. كايدزەن بويىنشا ىس-ارەكەت جاسالماي تۇرىپ ويلانۋعا ەڭ ءبىرىنشى ويلاستىرۋعا كەڭەس بەرىلەدى. سوسىن بارىپ ءىس-قيمىلعا كوشەمىز. سودان سوڭ جاساعانىمىز دۇرىس-بۇرىس بولعانىنا كوز جەتكىزەمىز ياعني ءجىتى تەكسەرەمىز. قانداي دا ءبىر تۇستان ولقىلىق كەتسە, تەز ارادا سول كەمشىلىكتى جويۋعا بار كۇشىمىزدى سالامىز. مۇنى pdca سيكلى دەيدى.

پىل, قۇرباقا تۋرالى ەستۋىڭىز بار ما؟ ءپىل دەگەنىمىز جاسالىنۋى ءتيىس ەڭ ماڭىزدى شارۋا. قۇرباقا  سىزگە اسا ۇنامايتىن, الايدا جاسالىنۋى ءتيىس ۇساق-تۇيەك شارۋا. كايدزەن بويىنشا كۇن سايىن ءپىلدىڭ ءبىر بولىگىن اساپ جەۋىڭىز قاجەت. سونىمەن قاتار قۇرباقانىڭ دا كوزىن جويۋعا مىندەتتىسىز. ول ءۇشىن كايدزەننىڭ مىنا ءبىر قاعيداسىن ەسكە ءتۇسىرىڭىز: اۋقىمدى, ماڭىزدى جوبا-جۇمىستاردىڭ ىسكە اسۋىنىڭ العىشارتى – ۇساق-تۇيەك شارۋالاردىڭ ۋاقىتىلى, ساپالى ورىندالۋى».

3-قاعيدا: قاجەتسىز دۇنيەلەردەن ارىلىڭىز

كايدزەندەگى باستى شىعىنداردىڭ ءبىرى – ۋاقىت. سول سەبەپتى جۇمىس ونىمدىلىگىن جاقسارتۋ ءۇشىن شىعىنداردى ازايتۋ قاجەت.

الماتىداعى kaizen ورتالىعىنىڭ toyota engineering كورپوراسياسىنىڭ total-toyota production system سەرتيفيكاتى بار ترەنەرى دينارا ەسەنوۆا:

«مىسالى, ءسىز الەۋمەتتىك جەلىگە ۇزاق ۋاقىتىڭىزدى جۇمسايسىز. ەگەر سىزگە الەۋمەتتىك جەلى ەشقانداي پايدا اكەلمەسە, تابىس كوزى بولا الماسا, بۇل – شىعىن. سوندىقتان ءسىز الەۋمەتتىك جەلىگە كىرەر الدىندا وز-وزىڭىزگە ەسەپ بەرە وتىرىپ, ارنايى شەكتەۋ قويىپ, بوسقا شىعىندالاتىن ۋاقىتتى ازايتاسىز. يۋتۋبتاعى كوڭىل-كوتەرەتىن ۆيدەولار دا, ينستاگرامداعى تانىمالدىلاردىڭ پاراقشالارى دا ۋاقىتتىڭ زيانكەستەرى».

♦جەلدەتكىش زاۋىتىنداعى كايدزەن جۇيەسى: بونۋس بەرەتىن بەرەكەلى بيزنەس

4-قاعيدا: رەتتىلىكتى ساقتاۋ

وزىڭىزگە كەرەكسىز دۇنيەلەردەن ارىلعاننان كەيىن پايدالى جۇمىستاردىڭ رەتىن جاساڭىز. جوسپار قۇرىپ, ماقسات قويىڭىز. وزىڭىزگە قانداي دا ءبىر پايداسىن تيگىزەتىن تاپسىرمالاردىڭ رەتىن جاساپ, كەزەگىمەن ورىنداڭىز. سونداي-اق قاشان تاپسىرمانى جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىنىن جازۋ قاجەت.

الماتىداعى kaizen ورتالىعىنىڭ toyota engineering كورپوراسياسىنىڭ total-toyota production system سەرتيفيكاتى بار ترەنەرى دينارا ەسەنوۆا:

«جۇمىس ورنىندا دا, ۇيدە دە ءاربىر زاتتىڭ ءوز ورنى بولۋى شارت. ءبىز بۇعان اسا قاتتى كوڭىل بولمەيمىز. ءبىراق بۇل اسا ماڭىزدى. زاتتاردى پايدالانعان سوڭ ءوز ورنىنا قويىڭىز. جۇمىس ستولىندە ءبارى ءوز ورنىندا بولۋى ءۇشىن 5c جۇيەسىنە نازار اۋدارىڭىز. جالپى, رەتتىلىكتى ساقتاۋ سول جۇيەنىڭ ءبىر بولشەگى عانا. كەز كەلگەن قۇرال-سايمان, قۇجات ارنايى بەلگىسى بار ورىندا تۇرسا, ول بىردەن كوزگە تۇسەدى. ونى تابۋ ءۇشىن بىلەتىن ادامدى ىزدەۋ قاجەت ەمەس. كەز كەلگەن قىزمەتكەر ويلانباستان ارنايى بەلگىسى قويىلعان نەمەسە زاتتىڭ اتاۋى جازىلعان جەرگە بارىپ, كەرەك دۇنيەنى وڭاي تابا الادى. ناتيجەسىندە ۋاقىت ۇنەمدەلەدى, زىر جۇگىرىس ازايادى, ەشكىم ەشكىمدى كۇتىپ سارعايىپ وتىرمايدى».

5-قاعيدا: تازالىقتى ساقتاۋ

جۇمىس ورنىن دا, ءۇيدى دە تازا ۇستاڭىز. جۇمىس ۋاقىتى بىتكەن سوڭ اينالىڭىزدى, قۇجاتتارىڭىزدى رەتتەستىرىپ, جيناستىرىپ كەتۋدى ادەتكە اينالدىرىڭىز. جۇمىس ۇستەلىڭىزدى رەتتەستىرگەننەن كەيىن عانا ۇيگە قايتىڭىز.

الماتىداعى kaizen ورتالىعىنىڭ toyota engineering كورپوراسياسىنىڭ total-toyota production system سەرتيفيكاتى بار ترەنەرى دينارا ەسەنوۆا:

«تازالىقتىڭ بولماۋى ادامنىڭ وزگەرىپ, دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. سول سەبەپتى دە تازالىققا قاتتى كوڭىل بولگەن ءجون. جۇمىس ورنى مەن ءۇيدى تازالاۋ فيزيكالىق جاتتىعۋ بولعانىمەن, ونى ارنايى مەديتاسياعا دا اينالدىرۋعا بولادى. بۇل ءسىزدىڭ ىشكى سەزىمىڭىز بەن ساناڭىزعا بايلانىستى. تازالىق جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءوز ساناڭىزداعى قوقىستاردان ارىلۋعا دا كومەگىن تيگىزەدى. قايتالاپ ايتالىق, تازالىقتى ساقتاۋ دا 5س جۇيەسىنىڭ ءبىر بولشەگى. تازا جۇمىس ورنى – مىقتى دەنساۋلىق پەن جايلىلىقتىڭ كەپىلى».

6-قاعيدا: ۇقىپتى بولىڭىز!

كۇن سايىن وزىڭىزگە 30 مينۋت ۋاقىت ءبولىڭىز! ءسىزدى ەشكىم دە, ەشتەڭە دە الاڭداتپاۋى كەرەك. قولىڭىزعا قالام مەن پاراق الىپ, 2 قاتارلى كەستە سىزىڭىز. ءبىرىنشى قاتارعا ءسىزدىڭ وزگەرۋىڭىزگە كەدەرگى جاساپ جۇرگەن نە ەكەنىن جازىڭىز. ال ەكىنشى كەستەگە ءسىزدىڭ وزگەرۋىڭىزگە سەپتىك ەتەر پايدالى دۇنيەلەردى جازىڭىز. كەيىن سول كەدەرگىلەردەن ارىلۋعا تىرىسىڭىز.

كايدزەن ءادىسىنىڭ ومىردەگى كەدەرگىلەر مەن ماسەلەلەردى قالاي شەشەتىنىن كايدزەن ورتالىعىنىڭ ارنايى سەرتيفيكاتىن العان ترەنەر-مامان سىمبات قادىر بىلاي اڭگىمەلەپ بەردى:

«كۇندەلىكتى ماسەلەلەردى قاراپايىم تاسىلمەن شەشۋگە بولادى. كايدزەن ادىسىندەگى نەگىزگى شىعىنداردىڭ ءبىرى ۋاقىت ەكەنى بەلگىلى. مەن دە كايدزەنگە دەيىن كوپ ۋاقىتىمدى تەككە جۇمساپ ءجۇردىم.

مىسالى, مەنىڭ نەمەرەم ءتۇننىڭ ورتاسىندا مىندەتتى تۇردە قارنى اشقاندىقتان جىلايدى. سول كەزدە وعان مەن ارنايى تاعامدى دايىنداپ بەرۋىم كەرەك. ال ونى دايىنداۋ ءۇشىن 15-20 مينۋت ۋاقىتىمدى جۇمسايمىن. ياعني مەن الدىمەن سۋدى قايناتۋىم كەرەك. سۋ قايناپ جاتقان كەزدە 5 قاسىق سمەستى الىپ بوتەلكەگە سالامىن. ءسويتىپ سۋدىڭ قايناعانىن كۇتەمىن. سۋ قايناعان سوڭ بوتەلكەگە ىستىق سۋدى قۇيىپ, شايقايمىن. سوسىن بارىپ نەمەرەمە اپارىپ بەرەمىن. العاشىندا نەمەرەمنىڭ ايعايلاپ جىلاعانىنا قاراماستان مەن وسىلاي جاساپ ءجۇردىم. كەيىن بۇلاي جالعاسا بەرمەۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنىپ, بۇل ماسەلەنى جەڭىلدەتتىم. قالاي؟ مەن ارنايى پاكەتتەرگە 5 قاسىق سمەستى سالىپ قويدىم. ال ۇيىقتار الدىندا قايناعان سۋدى تەرموسقا قۇيىپ قوياتىنمىن. نەمەرەم جىلاعان كەزدە بوتەلكەگە سمەستى سالدىم دا, تەرموستاعى سۋدى قۇيىپ شايقادىم. بۇعان شامامەن 2-3 مينۋت ۋاقىتىمدى جۇمسايمىن. بالا دا تىنىش, مەن دە كوپ ۋاقىتتى جوعالتپايمىن. ومىردەگى بارشا ماسەلەلەردى دە بارىنشا جەڭىلدەتۋگە بولادى ەكەن. كايدزەننىڭ نەگىزگى ماقساتى دا سول.