الەۋەتتى اسكەر ءالجۋاز ءاندى شىرقاماس بولار

قازاقتىڭ ەسترادا جانرى كەنجەلەپ دامىپ كەلە جاتقاندىقتان, ونى وڭدىرمايتىن ايتقىشتار دا كوپ. سىناۋعا ساۋاتى جەتسىن-جەتپەسىن, ايتەۋىر, ەرىنبەگەننىڭ ءبارى ەمەۋرىن ءبىلدىرىپ قالۋعا قۇمار. «؛ناشار»؛, «؛بىت-شىت»؛, بىتىقى-شىتىقى... جازا-جازا جاۋىر, ايتا-ايتا اقجەم بولعان ول تاقىرىپقا سوقپاي-اق, بۇل جولى ءبىز ساپتاعى ساربازدار سارىنىنىڭ سيقىنا توقتالىپ كورمەكپىز...

«؛سامولەت ۇشىپ بارادى-ەي! حەي!

قاي جاققا بارىپ قونادى-ەي؟ حەي!»؛.

1977 جىلعى اعام قاراعاندىدا وتان الدىنداعى بورىشىن وتەپ جۇرگەندە, ساربازدار وسى ءاندى ەكى جىل بويى «؛شىرقاپتى»؛. ەكىنىڭ ءبىرى, ەگىزدىڭ سىڭارى «؛اقىن»؛ اتانىپ جۇرگەن زاماندا ءماتىن اۆتورىنا ءبارىبىر عوي دەلىك. ال الدا-جالدا ەل باسىنا كۇن تۋا قالسا, توبەسىنەن زۋ-زۋ ەتىپ كۇندە ءوتىپ جاتاتىن اسكەري ۇشاقتىڭ قاي باعىتقا كەتكەنىن بىلمەيتىن وتان قورعاۋشىلاردان نە ءۇمىت, نە قايىر؟! ولارعا نەنى ايتقىزىپ, نەنى قويعىزۋ كەرەكتىگىن روتا كومانديرلەرى رەتتەمەسە, جەتىسكەن ەكەنبىز!

سونىمەن قاتار, الگىلەردىڭ سارت-سۇرت قادام باسىپ بارا جاتىپ ايتاتىن جۇپىنى «؛رەپەرتۋارلارىنداعى»؛ تاعى ءبىر ءان مىناۋ بولىپتى:

«؛قىزىل گۇلىم-اي, قىزىقتىردىڭ-اي!

اپپاق گۇلىم-ا-ا-اي, ارداعىمسىڭ-اي!..»؛.

وسى كۇنى بولسا, شەپ الدىنا قايرات نۇرتاستى شىعارىپ الىپ جۇرەتىندەي ەكەن, ءا؟ ول بالانىڭ قىرىلداپ-بىرىلداپ ورىندايتىن «؛ينكۋباتور اندەرى»؛ قورعانىس سالاسىنداعىلاردىڭ اراسىندا دا حيت شىعار, بالكىم؟ قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ بوساڭ, بولبىر «؛اندەردى»؛ ورىنداپ بارا جاتقانىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قانداي ايانىشتى؟!.

وۋ, سوندا, ەرلىك رۋحىن شارىقتاتا شىرقايتۇعىن پاتريوتتىق اندەردىڭ پارمەنى جوق پا؟! «؛جوققا جۇيرىك جەتپەيدى»؛ دەيىن دەسەك, بار. تولىپ جاتىر!

«؛بەيبىتشىلىك ساقتالادى»؛ ء(انى &ndash؛ ءا. ەسپاەۆتىكى, ءسوزى &ndash؛ ن. شاكەنوۆتىكى), «؛ارمىسىڭ, ايبىندى ساربازىم؟!»؛ ء(انى &ndash؛ ب. التاەۆتىكى, ءماتىنى &ndash؛ ب. سماعۇلدىكى), «؛جاس ۇلاندار ءانى»؛ ء(انى &ndash؛ ە. امىروۆتىكى, ءماتىنى &ndash؛ س. اقسۇڭقارۇلىنىكى), «؛ساربازدار مارشى»؛ ء(انى &ndash؛ ق. ساتيەۆتىكى, ءسوزى &ndash؛ ق. سماعۇلدىكى), ت.ب. ارنايى اندەرىمىز ەشكىمنىڭ تاقياسىنا تار كەلمەسە كەرەك-تى. ورىنداي السا, وڭدى انگە ءزارۋ ەمەسپىز. ءتىپتى, ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جاس ساربازداردىڭ جىگەرىن جانۋ ماقساتىندا «؛اسكەري-پاتريوتتىق اندەر»؛ فەستيۆالى, «؛اسكەري كەرنەي»؛ اتتى پاتريوتتىق اندەر بايقاۋى, «؛ەرلىك &ndash؛ ۇرپاق ۇرانى»؛ دەگەن اسكەري-پاتريوتتىق اندەر بايقاۋى مەن «؛ۆيۆات, قازاقستان!»؛ اسكەري-پاتريوتتىق اندەر فەستيۆالى سىندى كوپتەگەن سايىستار ۇيىمداستىرىلىپ ءجۇر عوي. قايدا, سولاردىڭ تولىققاندى ناتيجەسى؟!

نازىك جۇرەكتى («؛تۇكتى جۇرەكتى»؛ دەگەندى ابايلاپ قولداناتىن دەڭگەيگە تۇستىك) ۇلاندارىمىز شەپتە شىڭكىلدەپ ليريكالىق ءان ورىنداماسا, قازىرگى اينالدىرعان ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ماحابباتتان ماقۇرىم بولا قالماس... باۋىرىنا التى ىشەكتى گيتاراسىن باسىپ الىپ, «؛ۋاپ-پا-پالاتۋعا»؛ ءۇزىلىس ۋاقىتتارى دا جەتەدى ارى-بەرىدەن سوڭ! ال نەگىزىندە قازاق جاس قىراندارىنىڭ ساپتا ساڭقىلداپ ايتۋى ءتيىس اندەرى ءمىنالار:

 ؛

«؛وزىڭنىڭ اسپانىڭ &ndash؛ ءقورعاساڭ,

وزىڭنىڭ جازيراڭ &ndash؛ تولعاساڭ,

اتا زاڭ &ndash؛ ءوزىڭنىڭ ءايبارىڭ,

وزىڭنىڭ ايماعىڭ, بايراعىڭ,

ارمىسىڭ, ايبىندى ساربازىم؟!»؛.

 ؛

«؛سەن ماعان جۇماق باعىسىڭ!

بار الەم سەنى تانىسىن!

انت بەرەم ماڭگى قورعاۋعا,

الاشتىڭ ارىن, نامىسىن!»؛.

 ؛

«؛كوك بايراق &ndash؛ ارايلاعان نۇر تاڭىمىز,

جىگىتتىڭ سىنعا تۇسكەن سۇلتانىمىز!

دۇشپانعا قاتال بولعان, دوسقا بەرىك,

جاۋجۇرەك باۋىرجاننىڭ ۇرپاعىمىز!»؛.

 ؛

«؛قورعاۋ ءۇشىن ءومىر كوركىن,

بۇگىننەن دە ەرتەڭ نۇرلى.

بولدىرمايمىز سوعىس ءورتىن,

دوستار بەرىك ساپقا تۇردى!»؛.

مىنە, ساعان ساۋاتتى سارباز ءانى كەرەك بولسا!.. پاتريوتتىق پا, پاتريوتتىق! رۋحتى ما, رۋحتى! اسەرلى مە, اسەرلى! دەمەك, ء«؛ان تۇزەلمەي, ءسان تۇزەلمەيدى»؛. وزگە جۇرتتان ۇستىندەگى الاباجاق كيىمىمەن عانا ەرەكشەلەنبەيتىن اسكەردىڭ اتى &ndash؛ اسكەر بولۋى كەرەك! ۇكىلەگەن ءۇمىتىمىزدى «؛وتان قورعاۋشى»؛ دەگەن اتقا لايىق بورىشىن وتەگەن بالامىز عانا اقتاي الماق. ولارعا ساۋاتسىزدىق, ءالجۋازدىق جاراسپايدى.

قازىرگى كەيبىر ارۋلار جىگىتتەردىڭ بۇيرىق بەرە سويلەگەنىن ۇناتادى. ال ول ءۇشىن دە كوپ جاعدايدا قاتاڭ ءتارتىپتى كورىپ, بارلىق سىنعا توسەلگەن, بويىنا پاتريوتيزم ءنارىن سىڭىرگەن مىقتى ۇلداردىڭ از بولماعانى ابزال.

p.s. ءسوز باسىندا ايتىلعان كىم كورىنگەننىڭ ورىنداۋىنداعى ەسترادا ايقايىنان اسكەري ءاننىڭ ورنى بولەك. سوندىقتان ونىڭ ءماتىنىن مىندەتتى تۇردە تالانتتى اقىندارعا جازدىرتپاسا بولمايدى. بۇلاي دەيتىنىمىز, دامىعان ەلدەردە ارنايى اسكەري ءان, اسكەري ءانۇران, اسكەري مارش جازاتىن مامان-كومپوزيتورلار مەكتەبى بار. ولار اقىنداردى «؛ماڭدايىنان شەرتىپ ءجۇرىپ»؛ تاڭدايدى. سەبەبى, جاۋىنگەرلەردىڭ ساناسىن سەرگىتەتىن, ولاردىڭ ساپتا جۇرگەن كەزىندە اياق الىسىن, قيمىل-قوزعالىسىن شيراتاتىن قاناتتى اندەر كەرەك. ونداي قاناتتى ءان كەزىندە وزىمىزدە دە بولعان. بۇرىنعى قازاقتار ءانى دە, ءسوزى دە مىعىم «؛جورىق جىرلارىن»؛ شىرقاعان. ونداي جىردى ايتقان ساتتە جاسىق جىگىتتەردىڭ ءوزى نايزاعا قالاي جارماسقانىن بىلمەي قالادى ەكەن. سول قۇنىمىزدى تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءتۇسىرىپ الماۋعا تىرىسايىق ەندى!..

 ؛

ەركەعالي بولاتۇلى