اقىشەۆتىڭ اقىلى كىمگە ءدارى؟

دانيار اقىشەۆ الماتىدا وتكەن ونلاين-كونفەرەنسيادا حالىقتىڭ قارجى ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ۇلتتىق بانكتىڭ جۇمىلا جۇمىس ىستەپ جاتقانىن مالىمدەدى. ءتىپتى بۇل ماسەلە ءۇشىن ارنايى ستراتەگيا ازىرلەنەتىنگە ۇقسايدى. سوعان قاراعاندا, قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى كوتەرۋدىڭ كوكەسى ءالى الدا سەكىلدى. ءبىراق ۇلتتىق بانك باسشىسىنىڭ بازىناسىن تۇسىنۋگە قانشا جەردەن ويلانسا دا, قاراشانىڭ «؛ساۋاتى»؛ جەتپەيتىن بىرەر ماسەلە بار.

دانيار اقىشەۆ ءبۇي دەيدى: «؛دەگەنمەن زەينەتكەرلەرگە بىرنەشە كەڭەس بەرگىم كەلەدى. ءبىرىنشىسى &ndash؛ اقشانى ۇيدە ەمەس, بانكتە ساقتاعان ءجون. بۇل اقشانىڭ تۇگەل تۇرۋىن قامتاماسىز ەتەدى. بۇعان قوسا, قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەت ون ميلليون تەڭگەگە دەيىن دەپوزيتكە كەپىل بەرەدى. ەكىنشىسى, ۇلتتىق بانك ليسەنزيا بەرمەگەن كومپانيالارعا سەنبەۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن, اقشانى بوتەن ادامدارعا سەنىپ تاپسىرماڭىزدار. تورتىنشىدەن, نەسيە الماڭىزدار»؛.

بىر قاراعاندا, ءتاپ-تاۋىر اقىل. نەسيە الىپ, بانككە جەم بولعان كىمگە جاقسى دەيسىز؟! ودان دا زەينەتاقىڭنىڭ ءبىر بولىگىنە شالقىپ ءومىر ءسۇر دە, ءبىر شيرەگىن بانككە سالىپ قوي, قىزىعىن &ndash؛ دەپوزيتىن العاندا كورەسىڭ!

مىنە, ءبىز اقىشەۆتىڭ اقىلىن وسىلاي تۇسىندىك. الايدا بۇل مۇمكىن بە؟ ءقازىر زەينەتاقى تۇرماق, جالاقىنىڭ وزىنە كۇن كورۋ وڭاي ما؟ سوڭعى جىلدارى كوممۋنالدىق تولەمدەر قانشا مارتە كوتەرىلدى؟ ازىق-تۇلىك قۇنى نەشە رەت ءوستى؟ جانارماي, جولاقى... مۇنى بىلمەسە, جوعارىداعى شەندىلەر مەن ولاردىڭ اينالاسىنداعىلار بىلمەيتىن شىعار, ال ءار تيىنىن ساناپ جۇمسايتىن حالىق ؛ وتە جاقسى بىلەدى. ەندەشە زەينەتاقىسىن بانككە سالىپ قويعان قارتتار نە جەيدى, قالاي كۇنەلتەدى؟ الدە اقىشەۆ قازاقستاندىق قارتتاردىڭ كولدەنەڭ تابىسى بار دەپ ويلاي ما؟

كەيدە ۇلتتىق بانكتىڭ تىرلىگى ءوزى بىلمەگەن كىسىنىڭ وزگەگە اقىل ايتقانىنداي بولىپ كورىنەدى. ماسەلەن اقىشەۆتىڭ كەڭەسىنىڭ ىشىندە «؛اقشانى بوتەن ادامدارعا سەنىپ تاپسىرماڭىزدار»؛ دەگەن دە اقىل بار. الايدا كۇنى كەشە عانا ۇلتتىق بانك بجزق-داعى 71,3 ميلليارد تەڭگەنى ءازىربايجان بانكىنە سالىپ جىبەرگەن جوق پا ەدى؟! شەتەلدەگى بانكتىڭ «؛بوتەننەن»؛ نە ايىرماسى بار؟ ؛ جانە ول اركىمنىڭ جەكە ءوزىنىڭ قالتاسىنداعى نەمەسە شال-كەمپىردىڭ زارىعا كۇتكەن زەينەتاقىسى ؛ ەمەس, حالىقتىڭ جىلدار بويى تىرنەكتەپ جيناعان قارجىسى ەدى عوي. راس, مۇنىڭ جاۋابىن اقىشەۆ ايتقان, ونى «؛كەلىمبەتوۆتىڭ كەزىندە كەتكەن قارجى»؛ دەگەن. مۇنى اقتالۋ دەسەڭىز دە, «؛مولدانىڭ ىستەگىنىن ىستەمە, ايتقان ىستە»؛ دەگەننىڭ كەرى دەپ ۇقساڭىز دا, ءوزىڭىز بىلەسىز.

ەندى ۇلتتىق بانكتىڭ بۇگىنگى باسشىسىنا قاتىسى بار كەلەسى ماسەلەگە كوشەيىك. جالپى, نەسيە دەگەن پالەكەتىڭىزگە جالعىز زەينەتكەرلەر ەمەس, حالىقتىڭ باسىم بولىگى ءزارۋ. دەمەك ونى كارى-قۇرتاڭدارعا عانا يتەرىپ سالا المايسىز, بۇل جالپىحالىقتىق ماسەلە. ەستەرىڭىزدە بولسا, 2016 جىلى ءدال وسى ۇلتتىق بانككە قاراستى مەملەكەتتىك كرەديتتىك بيۋرو نەسيەمەن كۇنەلتىپ جۇرگەندەردىڭ ەسەبىن جاريالاعان.  ؛ونداعى دەرەككە قاراساڭىز, وتىز ەلدىڭ قاتارىنان ءۇمىتتى قازاقستاننىڭ تىگىسى كەتكەن دامبالى جىلتىڭ ەتە قالادى: «؛ەلىمىزدە 5,1 ميلليوننان استام ادام نەسيە العان. ونىڭ 1 ميلليون 102 مىڭى قارىزىن تولەۋگە دارمەنسىز. 837 مىڭ نەسيە الۋشىنىڭ ءىسى قارىز ءوندىرۋ ءۇشىن كوللەكتورلىق اگەنتتىكتەرگە بەرىلگەن»؛. راسىمەن, سۇمدىق سيفرلار عوي! بۇل دەگەنىڭىز, قازاقستانداعى ءتورت ادامنىڭ بىرەۋى قارىز الماسا, كۇنەلتە المايدى دەگەن ءسوز.

قازىردە نەسيە الۋشىلاردىڭ قاتارى كوبەيمەسە, ازايعان جوق. وسىدان ءبىر اي بۇرىن عانا ءبىرىنشى نەسيە بيۋروسىنىڭ باس ديرەكتورى رۋسلان وماروۆ نەسيە نارىعىنداعى وزگەرىستەردى ايتا كەلىپ, بىلاي دەگەن: «؛نەسيە الۋ بويىنشا بەلسەندىلىك 30 پۋنكتتەن استى. بۇل نەسيە نارىعى جاندانعاندىعىن بىلدىرەدى. 2017 جىلى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ارقىلى بەرىلگەن نەسيە كولەمى 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا 40%-عا ارتتى. بانكتەر 2,1 ترلن تەڭگە كولەمىندە نەسيە بەردى. شاعىن قارجىلىق ۇيىمداردىڭ دا نەسيە بەرۋ كورسەتكىشى 71%-عا ارتتى»؛.

ال ەندى نەسيە ماسەلەسىندەگى بۇل «؛ورلەۋگە»؛ نەمەسە نەسيەنى قايتارۋداعى قيىندىقتارعا ۇلتتىق بانكتىڭ قانداي قاتىسى بار؟ قاتىسى ۇلكەن! كەيبىر ەكونوميستەردىڭ ايتۋىنشا, جوعارى پايىزبەن نەسيە بەرۋ سوناۋ تاۋەلسىزدىك جىلدارىنان جالعاسىپ كەلەدى. ءبىراق ءالى كۇنگە دەيىن نەسيەگە بايلانىستى بىردە ءبىر ارنايى زاڭ قابىلدانباعان. ماسەلەن ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور بەيسەنبەك زيابەكوۆ: «؛بانك سالاسىنا وزگەرىس ەمەس, رەفورما قاجەت پە دەيمىن. سەبەبى قازاقستاندا جەكەمەنشىك بانكتەر كوبەيگەنىمەن, ولاردىڭ اراسىندا شىنايى باسەكە جوقتىڭ قاسى. تەك ءوز پايداسىن كوزدەيتىن جەكەمەنشىك بانكتەر حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىمەن ساناسپايدى. سوندىقتان قازاقستانعا مەملەكەتتىك بانكتەر كەرەك. بانك سالاسىنا بۇگىنگى جاعدايدا مەملەكەت كومەكتەسىپ جاتىر. ال ءبىراق سول بانك سالاسىنا اقشا بەرەدى دە, باسقارۋىنا ارالاسپايدى. ول حالىقتىڭ اقشاسى عوي! سوندىقتان مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا, مەملەكەتتىڭ, حالىقتىڭ اقشاسى بانك سالاسىنا كومەككە جۇمسالاتىن بولسا, سول بانكتى مەملەكەت ءوزىنىڭ باسقارۋىنا الۋ قاجەت. بۇل &ndash؛ ۇلتتىق بانك اينالىساتىن شارۋا»؛ دەيدى.  ؛

راس قوي, نەسيەنىڭ پايىزى تومەندەسە, قارىزدى قايتارۋ وڭايلايدى. ءارى حالىقتىڭ جاعدايى جاقسارادى, اقشا اينالىمى تەزدەيدى. مۇنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە ۇلتتىق ەكونوميكانى كوتەرۋگە سەپتەسەدى. ال پايىزى جوعارى نەسيە بىرەۋلەرگە ءقازىر پايدالى بولعانىمەن, تۇپتىڭ-تۇبىندە ۇلكەن پروبلەما تۋدىرادى. حالىقتى دا, مەملەكەتتى دە تىعىرىققا تىرەيدى. مۇنىڭ نىشانى ءقازىردىڭ ءوزىن دە بار.

مىنە, ۇلتتىق بانكتىڭ ءتوراعاسى «؛ساۋات اشۋ»؛ جۇمىسىن وسى تۇستان باستاپ جىبەرۋى كەرەك-اق ەدى. ارينە, جەكەمەنشىك بانكتەرگە كىمدەردىڭ يەلىك ەتەتىنى بەلگىلى. ولاردىڭ دەنى اقىشەۆتى ءالى اۋزىنان ءسۇتى كەپپەگەن بالاعا بالاۋى دا مۇمكىن. ءبىراق ودان دا جوعارى تۇرعان ادامدار ەمەس پە؟ سولاردىڭ قۇلاعىنا «؛مىنانى بىلاي ىستەمەسەك بولمايدى»؛ دەگەندى سىبىرلاپ بولسا دا, جەتكىزۋى كەرەك قوي. ايتپەسە, اقىشەۆتىڭ اقىلى كىمگە ءدارى؟

سانسىزباي نۇربابا