استانادا الاش ارىستارىنىڭ شىعارمالار جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى

استانادا «؛ەلباسى جولداۋى: جاڭا جاھاندىق كەزەڭدەگى قازاق ءتىلى»؛ اتتى دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. ش. شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعى ۇيىمداستىرعان شارا بارىسىندا قازاق تىلىندەگى ەنسيكلوپەديالىق, وقۋ-ادىستەمەلىك, عىلىمي, انىقتامالىق, تانىمدىق مازمۇندا شىعارىلعان 36 كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى, دەپ جازادى ؛qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.

ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا زيالى قاۋىم وكىلدەرى باس قوسىپ, ەلباسىنىڭ ء«؛تورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋسيا جاعدايىنداعى دامۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى»؛ جولداۋىنداعى باسىم باعىتتارعا توقتالىپ, ونداعى ءتىل ماسەلەسىنە كەڭىنەن ءمان بەردى. لاتىن الىپبيىنە كوشۋدىڭ ماڭىزى مەن ەل قولداۋى ءسوز بولدى.

«؛جالپى, ەلباسىنىڭ جولداۋى جان-جاقتى تالقىلانىپ جاتىر. جولداۋدا مىناداي ءبىر ەكى فرازا بار: مەملەكەت باسشىسى «؛قازاق ءتىلىن حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرۋ»؛ دەگەن ماسەلەنى كوتەردى. ونى قالاي كوتەرەمىز؟ ونىڭ قانداي جولدارى بار؟ نە ىستەيمىز؟ ەكىنشى ماسەلە, كوپ جولداۋلاردا بولعان ەمەس, يدەال تۋرالى ءسوز ايتتى. ءوزىنىڭ تاريحىن, ءتىلىن, مادەنيەتىن مەڭگەرگەن, وزىق ويلى, كوزقاراسى بار ازاماتتار قوعامىمىزدىڭ يدەالىنا اينالۋ كەرەك دەدى. ءبىر سويلەمنىڭ ارتىندا قانشا استارلى وي جاتىر . سوندىقتان, بۇل ماسەلەگە كەلگەندە ءتىل كوميتەتى ءبىراز جۇمىس جاساۋ كەرەك سەكىلدى. مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىن تەك كوميتەت جۇمىسى دەپ قاراماي, زيالى قاۋىم, پارلامەنت دەپۋتاتتارى, ءتىل جاناشىرلارى بارلىعى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ءجيى كوتەرگەنى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن»؛, - دەدى پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى مۇرات باحتيارۇلى.

سونىمەن قاتار سەنات دەپۋتاتى ۇشتىلدىلىك ماسەلەسىن كوتەرىپ, مەكتەپتەردەگى احۋالعا توقتالدى. ءوز ويىن «؛مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەتۋگە كەلگەندە مەملەكەت قارجىسىن اياماۋىمىز كەرەك»؛ دەپ تۇيىندەدى.

راس مەملەكەتتىك تىلگە كەلگەندە ماسەلەنىڭ شىرماۋى شەشىلمەي تۇرعانى انىق. دەسە دە مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تىلدەردى دامىتۋ جانە قوعامدىق-ساياسي جۇمىس كوميتەتى مەن ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ بۇگىنگى باسقوسۋدا جۇرتشىلىققا جاريا ەتكەن جۇمىستارى تالاي تىرلىكتىڭ كەزەڭ كەزەڭىمەن جاسالىپ جاتقاندىعىن كورسەتەدى. مادەنيەتى مەن ءعىلىم-بىلىمى دامىعان ەلدىڭ ەنسيكلوپەديا شىعارارى انىق. ال قازاق حالقىنىڭ ۇلى پەرزەنتتەرىنە ارنالعان ەنسيكلوپەدياسى ساناۋلى عانا. بۇگىن مىنە سول ساناۋلى سان الاش ارىسى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەنسيكلوپەدياسىمەن تولىقتى. سونىمەن قاتار وقۋ-ادىستەمەلىك, انىقتامالىق, تانىمدىق مازمۇنداعى 70 كىتاپ جارىق كوردى.

«؛ارنايى قۇرىلعان كوميسسيا 400 كىتاپتىڭ ء70-ىن تاڭداپ الدى. ءار سالانىڭ كىتاپتارىن سارالاپ وتىرىپ, ىرىكتەپ الدى دەپ ايتا الامىن. ەڭ الدىمەن ەنسيكلوپەديالىق ادەبيەتتەرگە توقتالسام, احاڭا (احمەت بايتۇرسىنۇلى) ارنالعان ەنسيكلوپەديا. وعان 700 بەتتەن استام ماتەريالدار جيناقتالدى. احاڭ تۋرالى, ونىڭ ەڭبەكتەرى جايىندا جازعان اۆتورلار تۇگەلگە دەرلىك جۇمىلدىرىلدى. سونىمەن قاتار «؛الاش قوزعالىسى. بالالارعا ارنالعان انىقتامالىق»؛ اتتى بالالارعا ارنالعان ەكى كىتاپ شىعاردىق. ناقتى الاش قوزعالىسىنا قاتىستى ءسابيت دونەنتاەۆ, عۇمار قاراش, بەيىمبەت مايلين, اسەت نايمانبايۇلى سەكىلدى الاشتىڭ تۇلعالارىنىڭ شىعارمالارى جيناقتالدى»؛,- دەدى ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ەربول تىلەشوۆ.

سونداي-اق, ت.شونانوۆتىڭ ء4-شى, ء5-شى تومدىق شىعارمالار جيناعى, ش.ايتماتوۆتىڭ "تاۋ قۇلاعان رومانى" (اۋدارعان ن.قامي), ش.قۇرمانبايۇلىنىڭ "كوركەم اۋدارماداعى جاڭا اتاۋلار: جاسالۋى مەن قولدانىسى" كىتابى, «؛قازاق ءسوزى»؛ قازاق ءتىلىنىڭ بەلسەندى لەكسيكا-گرامماتيكالىق مينيمۋمىنىڭ ادىستەمەلىك كەشەنى, «؛وقۋ قۇرالى + مۋلتيمەديالىق باعدارلاماسى (سد ديسك)»؛, «؛قازاق ءسوزى»؛ قازاق ءتىلىنىڭ بەلسەندى لەكسيكا-گرامماتيكالىق مينيمۋمىنىڭ ادىستەمەلىك كەشەنى, «؛ۋكراين ءتىلىن وقىتۋعا ارنالعان وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرال»؛, «؛بالالارعا بازارلىق»؛ (انا ءتىلىن ۇيرەتۋ قۇرالدارى), ء«؛سوز سىنى»؛, «؛قازاقستاننىڭ 700 تاريحي ورىنى»؛ جيناقتارى, «؛الاش قوزعالىسى»؛ جيناعى, «؛ادىستەمە الەمىندە»؛ (عىلىمي-ادىستەمەلىك جيناق), «؛استاناعا قوش كەلدىڭىز! تىلدەسكىش»؛ كىتابىنىڭ يسپان-قىتاي-اراب-اعىلشىن تىلدەرىنە ارنالعان نۇسقالارى, ت.ب. تۋىندىلار وقىرمانعا جول تارتتى.

شارا بارىسىندا تىلدەردى دامىتۋ كوميتەتىنىڭ تاپسىرىسىمەن دايىندالعان ۇلتتىق ارنا ەفيرىنەن كورسەتىلىپ جۇرگەن «؛ەنشى»؛ زياتكەرلىك-تانىمدىق تەلەسايىسى مەن بالالارعا ارنالعان ء«؛سوز قاسىناسى»؛ انيماسيالىق ءفيلمى تانىستىرىلدى.

«؛ەنشى»؛ زياتكەرلىك-تانىمدىق سايىسىنا 1200-دەن استام تالاپكەر ءوز وتىنىشتەرىن ءبىلدىردى. ەلىمىزدىڭ بەس ايماعىندا (اقتاۋ, شىمكەنت, قىزىلوردا, وسكەمەن, الماتى) جانە استانا قالاسىندا ىرىكتەۋ تۋرلارى وتكىزىلدى. وزگە وڭىرلەر ءۇشىن ونلايىن ىرىكتەۋ ۇيىمداستىرىلدى. ناتيجەسىندە 48 ۇمىتكەر تەلەسايىس جولداماسىن يەمدەندى. قازىرگى تاڭدا باعدارلاما ۇلتتىق ارنا ەفيرىنەن بەرىلۋدە. ال ء«؛سوز قازىناسى»؛ انيماسيالىق ءفيلمى «؛بالاپان»؛ ارناسىنان كورسەتىلەتىن بولادى»؛,- دەدى ە.تىلەشوۆ.

تىلدەردى دامىتۋ كوميتەتى مەن ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى تىلدەردى دامىتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق ۇيلەستىرۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ كوپشىلىككە ۇسىنار تارتۋى مۇنىمەن بىتپەدى. شارا سوڭىندا جاڭادان ىسكە قوسىلعان ءۇش سايت تانىستىرىلدى. اتاپ ايتار بولساق, ۇشتىلدە اقپارات تاراتىپ, ءتىل ۇيرەنۋگە ارنالعان «؛tilmedia.kz»؛, قۇجات اينالىمىنا قولعابىس ەتەتىن «؛qujat.kz»؛, بالالاردىڭ قازاق تىلىندەگى قىزىقتى ءارى كوڭىلدى الەمىنە اينالعان «؛balatili.kz" سايتتارى ەل يگىلىگىنە ۇسىنىلدى. اقپاراتتىق قوعامدا قازاق ءتىلىنىڭ اۋديتورياسىن ارتتىراتىن اتالعان سايتتارعا زيالى قاۋىم وكىلدەرى وڭ باعاسىن بەردى. ولار سايتتاردىڭ ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە دە كەڭىنەن قولدانىلۋىن, ولاردى وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرال رەتىندە ەنگىزۋىن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ قاراستىرۋ قاجەتتىگىن ايتتى.

شارادا دەپۋتتاتتار مەن ۇلت زيالىلارىنىڭ پىكىرى تىڭدالىپ, اۆتورلارعا ءسوز بەرىلدى. ولار جاسالعان جۇمىستاردىڭ باعاسىن بەرىپ, ۇسىنىس-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى.