بايراعىمىز – ءبورى. ۇرانىمىز – الاش

بۇعان دەيىن qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى "بايراعىمىز &ndash؛ ءبورى. ۇرانىمىز &ndash؛ الاش"-تىڭ  ؛1-شى ءبولىمىن جاريالاعان. ەندى ء2-شى ءبولىمىن نازارلارىڭىزعا ءۇسىنامىز. ؛

ىى. ءبولىم. «؛بورى»؛-دەن بايراققا

 ؛قانداي ءىس نەمەسە باستاما بولسىن الدىمەن يدەيا تۇرىندە پايدا بولادى. قازاقىلىق سالتتا بەلگىلى ءبىر يدەولوگيالىق شاتىردىڭ استىندا وسىپ-ونگەنى, دامىعانى ءسوزسىز ؛ جانە ونىڭ ىرگە قازىعى بەرىك, دىڭگەگى مىقتى بولۋى ءتيىس ەدى. دالالىق ولكەلەردە تاۋەلسىز, ەركىن ءومىر ءسۇرۋ سالتىن قالاعان قازاقىلىق مۇددەگە قىزمەت ەتەتىن يدەولوگيالىق قۇرالدى توتەم بابالارعا دەگەن نانىم-سەنىم اتقاردى. تۇركىلەردىڭ توتەمى - دالالىق وڭىردەگى ەڭ جىرتقىش, ازۋلى, ءارى ازاتشىل اڭ قاسقىر.

قاسقىر توتەمى تۋرالى اڭگىمەلەر عۇندار, كوك تۇرىكتەر, ۇيسىندەر, وعىزدار سىندى ەجەلگى حالىقتاردىڭ كونە ميفتەرىندە ساقتالعان. ايتالىق, قىتاي جازبالارىندا ساقتالعان عۇن ميفتەرىنىڭ بىرىندە عۇندار - حان قىزى مەن قاسقىردان تاراعان ۇرپاقتاردان وسىپ-ونگەن حالىق. ال ەندىگى ءبىر تۇسىندا قاسقىر &ndash؛ عۇندار جاۋلاپ العان كونە ءۇيسىن ەلى بيلەۋشىسىنىڭ بالاسىن ەمىزىپ, قۇتقارىپ قالعان كيەلى ءاڭ.

ۇى عاسىردا تاريح ساحناسىنا دۇركىرەي كوتەرىلگەن كوك تۇرىكتەر دە وزدەرىن عۇن تايپاسىنىڭ حانزاداسىن اسىراپ العان قانشىق قاسقىردان تاراعان اشينا تايپاسىنىڭ ۇرپاعىمىز دەپ دەپ ساناعان. اشينا تايپاسى تۇركىلەردىڭ بيلەۋشىلەر ديناستياسى بولعان. ل. گۋميلەۆتىڭ جازۋىنشا, «؛اشين»؛ ءسوزى ەكى تۇبىردەن تۇرادى. «؛ا»؛ ءتۇبىرى - قىتاي تىلىندە قۇرمەتتەۋ پرەفيكسى. ەكىنشى ءتۇبىر «؛شينا»؛- موڭعولشا «؛شونو, چينو»؛ ءسوزى. بۇل قاسقىر دەگەندى بىلدىرەدى. دەمەك, «؛اشينا»؛ - ء«؛قادىرلى ءبورى»؛ دەگەندى بىلدىرەدى.

كوك تۇركىلەر قاسقىردى ەرەكشە قۇرمەت تۇتقان. مىسالى, قۇتىلىق قاعاننىڭ اسكەري گۆاردياسى «؛بورىلەر»؛ دەپ اتالعان جانە ولاردىڭ جاۋ كەلگەندە كوتەرەتىن ؛ بايراعىنا دا التىنمەن زەرلەنگەن ءبورىنىڭ باسى بەينەلەنگەن. تۇرىك قاعاناتى تۇسىندا تاستان قويىلعان بۋگۋت قورىمىنداعى بەلگىدە (ستەلا) قاسقىردىڭ بەينەسى بەدەرلەنىپ, ونىڭ بەينەسى كوركەم جىر جولدارىنا تۇسەدى. بۇل پوەتيكالىق وبرازدى ورحون-ەنەسەي جازبا ەسكەرتكىشىندەگى كۇلتەگىن جىرىنان كورۋگە بولادى. جىردا تۇركىلەردىڭ اسكەرى بورىگە تەڭەلەدى:

اكەم قاعاننىڭ اسكەرى

بورىدەي بوپتى

جاۋلارى قويداي بوپتى.

 ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ قاسقىر توتەمىنىڭ بەينەسى تۇركىلەردىڭ ءبىر بۇتاعى وعىزداردىڭ دا فولكلورلىق مۇرالارىندا دا ساقتالعان. مىسالى, وعىزداردىڭ كونە جىرى «؛وعىزنامەدە»؛ قاعاندى جەڭىستى جورىقتارعا باستايتىن اڭ - كوكتەن تۇسكەن كوكجال. ەجەلگى قىپشاقتاردىڭ دا قورعاۋشى باباسى &ndash؛ قاسقىر. جورىققا اتتانار الدىندا قىپشاقتار بورىدەن كومەك تىلەپ, جالبارىنادى. ءحىى-حىىى عاسىرلارداعى قىپشاقتاردىڭ اراسىندا ەل بيلەيتىن حاندار شىعىپ وتىرعان ەلبورى اتتى مارتەبەسى جوعارى تايپا بولعان.

«؛موڭعولدىڭ قۇپيا شەجىرەسىندە»؛: «؛قارا تۇندە قاسقىرشا اۋلاپ, جارىق كۇندە قارا قارعا بولىپ»؛, - دەگەن جولدار كەزدەسەدى. ؛ مۇندا «؛قارا تۇندە قاسقىرشا اۋلاپ»؛ دەگەن تىركەس حانعا اتالمىش كىسىلەردىڭ سوعىس, جورىق كەزىندە اتقارعان ىستەرىن بىلدىرسە, «؛جارىق كۇندە قارعا بولىپ»؛ دەگەن جول بەيبىت ومىردە كورسەتكەن قولعابىسىنىڭ, جاناشىرلىق ىستەرىنىڭ ؛ سيپاتى رەتىندە بەرىلىپ تۇر. ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛ ؛

قاسقىر توتەمىنىڭ بەينەسى كوشپەلى باشقۇرت حالىقتارىنىڭ ميفتىك اڭگىمەلەرىندە, شەجىرەلىك اڭىزدارىندا ساقتالعان. وندا قاسقىر بىردە باشقۇرتتاردى جاڭا قونىسقا باستاپ كەلگەن كيەلى اڭ بولسا, ەندى بىردە قانشىق قاسقىر سۇلۋ قىزعا اينالىپ اڭشى جىگىتكە تيەدى. ودان تۋعان بالا ءباشبورى اتانىپ, سول سول رۋدان باشقۇرتتار تارايدى.

قازاقتىڭ باتىرلىق جىرلارىندا «؛بورىدەي ءتيدى»؛, «؛بورىدەيىن ءتۇن قاتىپ»؛ دەگەن جولدار ءجيى كەزدەسەدى. ءتىپتى, اتاقتى الپامىس جىرىنداعى ءبايبورى مەن قاراقىپشاق قوبىلاندى باتىر جىرىنداعى قۇرتقانىڭ ەسىمىندە قاسقىر ۇعىمىنىڭ ءجۇرۋى كەيدەيسوق ەمەس. تۇركى حالىقتارىنىڭ دالا جىرتقىشى قاسقىر ء(بورى) بەينەسى قازاقتىڭ جاۋعا شاپقاندا جاۋىنگەرلىك رۋحىن وياتاتىن بايراققا بەدەرلەنگەن:

بورىلى مەنىڭ ءبايراعىم,

بورىلى بايراق كوتەرىلسە,

قوزىپ كەتەر قايداعىم, - دەپ جىرلايدى اتاقتى ءسۇيىنباي اقىن.

بەلورتاداعى ءتۇيىن. كوشپەلى تىرلىك قۇرعان جاۋىنگەر, ازاتشىل تۇركى حالقىنىڭ ءبىر ۇرپاعى قازاقتاردىڭ بايراعىنا ءبورىنىڭ باسى ءرامىز رەتىندە الىنۋى &ndash؛ كونە رۋحتىڭ بەلگىسى. ول رۋح ء ؛«؛بىز كوك ءبورىنىڭ ۇرپاعىمىز»؛ دەگەن ۇعىمدى بەرەدى قازاق - كونە تۇركىلەردىڭ ەلدىڭ رۋحىن جىگەرلەندىرەتىن ؛ ءبورىلى بايراق ءرامىزىن ساقتاپ قالعان حالىقتىڭ ءبىرى. اتالمىش مىسالدار مەن تالداۋلار ءسۇيىنباي اقىن جىرىنا ءبورى بەينەلەنگەن بايراقتىڭ نە سەبەپتەن كەستەلەنگەنىن انىق ۇعىندىرادى دەپ ويلايمىز. ەندىگى كەزەكتە جاۋعا قارسى ءبورىلى بايراق كوتەرىلگەندە, سول بايراقتىڭ بويىنا جان بىتىرەتىن «؛الاش»؛ ۇرانىنىڭ ؛ تۇپكى ماعىناسىنا زەر سالايىق.

شىڭعىس الاشا

جالعاسى بار...

"ۇلت بولمىسى" بايقاۋىنا ارنالعان شىعارما