مۇستافا وزتۇرىك

ول قازاقتىڭ جىلت ەتىپ, ۇكىلىگەن ءۇمىتى ەدى. قاراڭعىلىققا باتقان ۇلتىنا جارىق بەرەر ساۋلەسى ەدى. ءتىپتى, قازاقتىڭ كوپتەن كوكسەگەن كوسەمى &ndash؛ ەل تۇتقاسى دا بولا الار ەدى...

ويتكەنى ول باتىر (تاەكۆوندودان قارا بەلبەۋ يەگەرى) ەدى, حالقىنا جاقىن ەدى. تىلگە دە شەشەن (ماماندىعى &ndash؛ جۋرناليست) ەدى. ءبىلىمدى ەدى, بىلىكتى ەدى, وتە ساۋاتتى (التى ءتىلدى جەتىك مەڭگەرگەن) ەدى. ەڭ باستىسى, سوۆەتتىك يدەولوگيادان ادا, ۇلتتىق بولمىسىن ساقتاعان ەرەك تۇلعا (تۇركيادا تۋىپ وسكەن) ەدى. بارىنەن, قۇدايىن بىلەتىن, اللادان قورقاتىن, قازاقسىزداندىرۋعا ۇرىنباعان دامىعان ورتانىڭ رەفورماتور ادامى (تۇركيادا ول كىسىنىڭ باسشىلىعىنداعى تاەكۆوندو سپورتى قاتتى قارىشتاپ, دامىعان) ەدى. مىنە, زار قاقساتقان, ءبىراق سول كۇيى مەملەكەتتىك ءتىلدى جەتىك مەڭگەرە بىلمەگەن (قازاقتى تۇسىنبەيتىن), بىلىق-شىلىققا قانشا مالشىنسا دا ەش ساسپايتىن, ەشكىمنەن قورىقپايتىن بىزدەگى كوپ اڭگۇدىك شەندى-شەكپەندىلەر جانىندا ول, ارينە التىن ادام ەدى.

وسىنداي بيىك تۇلعا 1990 جىلى كوكتەمدە اتاجۇرتقا ورالادى عوي...

قايدا بارسا دا قۇشاعىن جايىپ, قارسى الىپ توپىرلاعان ءنوپىر ادام. ءبارى ءبىر كورسەم, ال كورسەم قولىنان ءبىر ۇستاسام دەپ ۇمتىلدى وعان قاراي. جۇرت بولىپ, الاقانىنا سالىپ, ارداقتاپ ايالى ۇلىن باسىنا كوتەردى. حالىقتىڭ وعان دەگەن ىقىلاسى وسىنداي ەرەك ەدى. ال ءوزىنىڭ ايتقان سوزدەرى قاراشانىڭ قۇلاعىنا مايداي جاعۋشى ەدى:

"كەيدە ويلايسىڭ: "بارلىعىنىڭ ەلى بار, مەنىڭ ەلىم قايدا؟" دەپ. مەن الەمدى كوردىم. ەندى ءوز ەلىمدى كوردىم. نەسىن ايتاسىز, ۇلكەن ايىرماشىلىق بار. سوندىقتان ەلىمە ءوز بىلىمىممەن, كۇشىممەن كومەكتەسۋ ءۇشىن ەلدە قالۋدى شەشتىم", دەدى ول سۇقباتتارىنىڭ بىرىندە.

جاڭا لەپ, تىڭ وزگەرىستى اڭساعان ارتىنداعى ەلى ودان شىنىمەن دە كومەك كۇتتى. ايتقانداي-اق, ول قازاقستانعا كەلە سالىپ سپورت مەكتەپتەرىن اشۋعا كىرىستى. رەسپۋبليكالىق فەدەراسيا قۇردى. وعان باسشىلىق ەتتى. وسىلايشا قازاق سپورتىنىڭ تاريحىندا العاش رەت تاەكۆوندوشىلار حالىقارالىق جارىستارعا قاتىسىپ, جەڭىسپەن ورالا باستادى. ءبىراق بۇل ەتكەن ەڭبەك, توككەن تەر قازاققا ازدىق ەتتى. ونى ودان دا بيىكتەن كورگىسى كەلدى. كوپ تىلەۋى سولاي بولعان سوڭ, 1994 جىلى مۇستافا وزتۇرىك قازاقستان پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا ءوز كانديداتۋراسىن ۇسىنادى. ءبىراق ول سايلاۋدا جەتكىلىكتى داۋىسقا يە بولا الماي قالادى. سول كەزدەگى گازەتتەر تۋرا وسىلاي قىسقا قايىردى. نونسەنس دەڭىزشى!

قالاي داۋىس جيناي المايدى, ول قايدا بارسا, ارتىنان ىلەسكەن قاراقۇرىم حالىق. ونداي بەدەلگە ساياساتكەرلەر اراسىندا ول كەزدە ەشكىم جەتپەگەن. ال مۇستافانىڭ ءجونى بولەك, ارينە. بۇل كۇدىكتى راستاۋشى فاكتى دە بار. نازارباەۆ بيلىكتەن كەتكەلى ءبىراز شىندىقتاردىڭ بەتى اشىلا باستادى. سونىڭ ءبىرى &ndash؛ وسى كىسىگە قاتىستى.

جاقىندا التى رەت ءماجىلىس دەپۋتاتى بولعان, سارادال ساياساتكەر سەرىك ءابدىراحمانوۆ ءوز سۇقباتىندا مىنانى ايتتى: «؛ميۋنحەندەگى جارىستا مۇستافانى كورىپ, ونىمەن سويلەسىپ, ەلگە شاقىرعان ادامداردىڭ ءبىرى مەن ەدىم. اتاجۇرتىنا ورالعاننان كەيىن دە اعا-باۋىرداي جاقسى ارالاستىق. ءبىراق كوپ ۇزاماي قالتالى ءبىر جىگىتتەر ونى مەنەن شەتتەتىپ اكەتتى. دەگەنمەن بايلانىس ۇزىلگەن جوق. حابارلاسىپ تۇردىق. ول 1994 جىلعى سايلاۋدا الماتى قالاسىنان ءوز كانديداتۋراسىن ۇسىندى. ءبىراق بيلىك وعان قىسىم جاساپ, جولدان تايدىردى. ونى ءماجبۇر ەتتى. ءسويتىپ مۇستافانىڭ ورنىنا نومەنكلاتۋرا ادامى - ءبىر ايەل سايلاندى»؛.

باتىر تۇلعا ەمەس پە, مۇستافا اعامىز بۇل جايتقا بولا بۇگەجەكتەپ, شالا بۇلىنبەدى. ءوزىنىڭ قولىنان كەلەتىن ءىستى ارى قاراي جالعاستىرۋعا كىرىسە كەتتى. ءبىراق كوپكە بارمادى, ساياساتتاعى ۇمتىلىسىنان كەيىن ءبىر جىل وتەر-وتپەس ۋاقىتتا حالىق ۇلى جۇمباق جاعدايدا كوز جۇمدى. (1995 جىلى 11 ناۋرىزدا الماتىداعى بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت سارايىندا ءوتىپ جاتقان كيكبوكسينگ جارىسىندا اعامىز ءوزىن جايسىز سەزىنەدى. دارىگەرلەر بىردەن ونى الماتى قالاسىنداعى قازاقستان پرەزيدەنتى ءىس باسقارماسى مەديسينالىق ورتالىعىنىڭ كلينيكالىق اۋرۋحاناسىنا جاتقىزادى. ول 4 كۇننەن سوڭ اۋرۋحانادا دۇنيە سالادى). قاپىدا ۇكىلەگەن بالاسىنان ايىرىلعان قازاق حالقىنىڭ زور وكىنىشتەن كەۋدەسى قاق ايىرىلدى. جاعدايدىڭ قالاي بولعانىن قاراپايىم ادامدار كوپكە دەيىن بىلە الماي, زار بولدى. ەل اراسىندا مۇستافا قاستاندىقپەن ولتىرىلگەن دەگەن سىبىس تا تاراي باستايدى. سول كەزدە داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعان رەكەتيرلەرگە كىنا تاعىلدى. نە كەرەك, كوپ ۇزاماي جۇرت كوز بولا الماي, ايىرىلىپ قالعان سۇيىكتى ۇلدارى - مۇستافا وزتۇرىكتىڭ تۇركيادا جەرلەنەتىنىن بىلەدى. ايران-اسىر جۇرتتىڭ اپتىعىن: «؛بۇل باتىردىڭ اناسىنىڭ قالاۋى»؛ دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز سۋ سەپكەندەي باسادى. «؛ارينە, بىزگە قاپالى عوي, ماڭدايىمىزعا سىيدىرا المادىق قوي, قورعاپ-قورعاشتاي الماعانىمىز-اي»؛ دەپ بارشا ءوز-وزىن كىنالاپ, باستارىن تومەنگە سالدى. وسىلايشا قازاقتىڭ بويىندا جىلت ەتىپ, الماس قىلىشتاي جانىلا باستاعان ساۋلە ۇشقىنعا اينالىپ جوق بولدى...

سەرىك ءابدىراحمانوۆ ءوز سۇقباتىندا مىنانداي تاعى ءبىر شىندىقتىڭ شەتىن شىعارادى:

«؛مەن ونىڭ اۋرۋحانادا جاتقانىن دا بىلمەي قالدىم. ەشكىم ايتپادى. ول كەزدە «؛حالىق جاۋىنا»؛ ۇمىتكەر بولىپ, (جالا جابۋ, كۇسالاۋ, جالاڭ ايىپ) بيلىكپەن الىسىپ ءجۇر ەدىم. سودان مەنى مازالاماۋدى ءجون كورگەن سەكىلدى جانىنداعىلار. تاستاقتىڭ تومەنگى جاعىنداعى پانەلدى ۇيدە تۇراتىن. سۋىت حاباردى ەستي سالا, سولاي قاراي جول تارتتىم. بارسام, جالعىز حاليفا التاي اعامىز وتىر ەكەن. كورىسىپ بولعان سوڭ, نە جاعداي دەپ سۇرادىم. «؛جوعارىداعىلار ايتتى, بيلەت الىنىپ قويدى, تاڭەرتەڭ ۇشاقپەن تۇركياعا جىبەرەدى»؛ دەيدى اعام. «؛قالاي, وسىندا نەگە جەرلەنبەيدى»؛ دەدىم مەن, ارينە. اناسى سولاي دەپتى دەگەن سوڭ سول ارادا ءۇنىمىز ءوشتى. ءبىراق ەرتەڭىندە بىلەمىز عوي, سويتسە مۇستافانىڭ اناسى بالا-شاعاسىمەن قازاقستانعا شىعۋعا ۇشاققا بيلەت الىپ قويىپتى, الايدا بىزدەگىلەر ولاردىڭ بيلەتىن وتكىزدىرتىپ, دەنەنى وزدەرى الىپ باراتىنىن ايتقان ەكەن. بۇل جەردە مۇستافانى جەرلەۋگە قورىققان, حالىق جينالىپ كەتەدى دەپ قاۋىپتەنگەن»؛.

كوردىڭىزدەر مە, مىنە, وسىلاي «؛اتاجۇرتىم»؛ دەپ كەلىپ, ەلىنىڭ دامۋى ءۇشىن بارىمدى-نارىمدى سالامىن دەگەن ۇلى بالا, اقىرى تۋعان جەرىنە سىيمادى, ياعني جۇيە ونى سىيدىرتپادى. ءتىپتى, ءولى دەنەسىنەن دە تەزىرەك قۇتىلۋعا تىرىستى.  ؛

«؛حالىققا حابار بەرىلمەدى. بارلىعى تىم-تىرىس. ول كەزدە «؛قازاقستان»؛ تەلەارناسىنىڭ باسشىلىعىندا اشىربەك كوپىشەۆ دەگەن اعامىز بولدى. سول كىسىگە قوڭىراۋ شالدىم. «؛تۇلعا دۇنيە سالدى. نەگە ءۇنسىزبىز»؛ دەپ. سودان ەدەل-جەدەل ماتەريال ازىرلەندى, سوڭىندا جانازاسى قايدا شىعارىلاتىنى ايتىلدى. التاي حاليفا قوناق ەمەس پە, وسى شارانى ءوز باسشىلىعىما الايىن دەدىم. ءبارى كەلىستى. ورتالىق مەشىتتەن جانازاسى شىعارىلاتىن بولدى. ءسويتىپ دەنەنى اكەتىپ بارا جاتقاندا ءبىر ادامدارى جولىمىزدى بوگەپ, الدىمىزدان كەس-كەستەدى. كىمدەر ەكەنى بەلگىلى عوي. قاتتى-قاتتى سويلەۋگە تۋرا كەلدى. وسىلاي اقتىق ءراسىمدى دۇرىستاپ اتقارا الدىق»؛, ؛ دەيدى سەرىك ءابدىراحمانوۆ.  ؛

سونداي-اق ساياساتكەر ەكى جىلدان كەيىن مۇستافا وزتۇرىكتىڭ اناسىمەن جۇزدەسكەنىن دە ايتادى.

«؛سۋىت حاباردى ەستىپ, جولعا شىققالى جاتقاندا قازاقستان تاراپى ولاردى توقتاتىپتى. «؛ەندى نە ىستەيمىن, كۇتىپ قالا بەردىك»؛ دەدى ءرازيا اپاي. سودان ىشىمە زور وكىنىش ءتۇستى. سول كەزدە جەكە شەشىم قابىلداپ, مۇستافانىڭ دەنەسىن الىپ قالىپ, ەلىمىزدە جەرلەتۋ كەرەك ەدى. امال نەشىك»؛, دەيدى وپىنىپ.

1995 جىلى 17 ناۋرىزدا الماتى قالاسىنداعى ورتالىق مەشىتتە مۇستافا وزتۇرىكتىڭ جانازاسى ءوتتى. ورتالىق مەشىتتەن الماتى اۋەجايىنا دەيىن قارالى قاۋىم سپورتشىنىڭ دەنەسىن كوتەرگەن كۇيى 13 شاقىرىم جاياۋ ءجۇردى. كەزىندە قۋانىش, ماقتانىش, ءۇمىت سەزىمىمەن اۋەجايدان قارسى العان باتىر ۇلىن اقىرىندا جۇرتى زور وكىنىش, ۇيات ارالاس سەزىمىمەن وسىلاي قيماي-قيماي كەرى شىعارىپ سالدى...

ايتا كەتسەك, مۇستافا وزتۇرىك 1930 جىلدارى اتالارى قىتايدىڭ التاي جاعىنا بارىپ, ول ارادان ءۇندىستان مەن پاكىستان ارقىلى تۇركياعا وتكەن قازاق دياسپوراسىنىڭ وكىلى. ول ىستامبۇلداعى قازاقتار كوپ تۇراتىن گۇنەشلى اۋدانىنداعى زيراتقا اكەسىنىڭ جانىنا جەرلەندى.